Centra Zdrowia 75+ to opieka geriatryczna blisko domu

Ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej stwarza ramy prawne w celu zapewnienia szczególnej opieki geriatrycznej osobom, które ukończyły 75 rok życia, sprzyjających zdrowemu starzeniu się oraz przemodelowania geriatrii w stronę podejścia środowiskowego, w którym świadczenia medyczne realizowane są w pobliżu miejsca zamieszkania seniora.

Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o szczególnej opiece geriatrycznej

Utworzenie sieci Centrów Zdrowia 75+ to główne założenie ustawy o szczególnej opiece geriatrycznej. Centra zapewnią opiekę seniorom blisko ich miejsca zamieszkania. W ciągu pięciu lat od wejścia w życie ustawy ma powstać 300 centrów w całej Polsce.

Ustawa określa cele, organizację i zasady funkcjonowania szczególnych form geriatrycznej opieki zdrowotnej nad osobami powyżej 75 lat.

- „Wierzę w to, że będzie to nowa jakość w polskiej ochronie zdrowia” – przekonywał prezydent Andrzej Duda.

Celem ustawy jest zapewnienie szczególnej opieki geriatrycznej osobom, które ukończyły 75 lat, a w konsekwencji sprzyjanie zdrowemu starzeniu się.

Powołanie centów jest wstępem do przemodelowania opieki geriatrycznej. Świadczenia będą udzielane w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ), szpitalnych oddziałach geriatrycznych oraz w nowych Centrach Zdrowia 75+. Centra te będą zlokalizowane blisko miejsca zamieszkania pacjenta.

- „Liczymy, że działalność Centrów Zdrowia 75+ da impuls do rozwoju opieki geriatrycznej i pozwoli na organizację opieki środowiskowej” – podkreśliła minister zdrowia Katarzyna Sójka.

- „Nie będę przywoływała danych demograficznych, których wszyscy jesteśmy świadomi. Nie zatrzymamy pewnych zmian biologicznych, nie wyeliminujemy skutków starzenia się organizmu, choć na pewno musimy jak najmocniej stawiać na profilaktykę i zakładać, że kolejne roczniki będą wchodziły w wiek starszy coraz zdrowsze. Nie wyeliminujemy wielochorobowości na pewnym etapie naszego życia, ale możemy odraczać jej wystąpienie i przede wszystkim jej negatywne skutki. Dlatego tak ważna jest podpisana dziś ustawa.” – zaznaczyła minister.

Prezydent wskazywał, że w Centrach 75+ będą koordynatorzy opieki geriatrycznej i konsultanci; będzie możliwość uzyskania z jednej strony – opieki, ale z drugiej strony – porady, a także dodatkowo jeszcze rehabilitacji. Wyraził nadzieję, że w ramach funkcjonowania ustawy w ciągu pierwszych kilku lat w Polsce powstanie ponad 300 takich centrów.

Co przewiduje ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej?

Ustawa określa cele, organizację i zasady funkcjonowania szczególnych form geriatrycznej opieki zdrowotnej nad osobami powyżej 75 roku życia. Zakłada, że powstaną Centra 75+ zapewniające kompleksowe podejście do diagnozowania i leczenia starszych pacjentów.

Ustawa została uchwalona z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Celem ustawy jest zapewnienie szczególnej opieki geriatrycznej osobom, które ukończyły 75 rok życia. W ustawie wskazano, że szczególna opieka geriatryczna ma na celu:

1. zachowanie możliwie największej sprawności funkcjonalnej i samodzielności osób uprawnionych;
2. zapewnienie określonych w ustawie świadczeń opieki zdrowotnej;
3. planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami centrum, w szczególności przez zapewnienie całościowej oceny geriatrycznej oraz opracowanie i realizację indywidualnego planu postępowania terapeutycznego;
4. zapewnienie koncyliacji lekowej pacjentom centrum;
5. zapewnienie działań profilaktycznych i promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb osób uprawnionych, w tym mających na celu zapobieganie ich niepełnosprawności i niesamodzielności;
6. zapewnienie edukacji zdrowotnej pacjentom centrum oraz ich opiekunom;
7. zapewnienie wsparcia psychologicznego pacjentom centrum.

Rozwiązania zawarte w ustawie mają spowodować przemodelowanie geriatrii w stronę podejścia środowiskowego, w którym świadczenia medyczne realizowane będą w pobliżu miejsca zamieszkania seniora. Dzięki nowym podmiotom zdrowotnym „centrum zdrowia 75+” będzie możliwe zapewnianie kompleksowego podejścia do diagnozowania i leczenia pacjenta, a jeśli zajdzie taka konieczność, również rehabilitacji w różnych zakresach. Głównym celem działania centrum zdrowia 75+ będzie skoordynowana opieka medyczna dla pacjentów geriatrycznych w celu ustabilizowania ich stanu zdrowia oraz umożliwienia dalszego autonomicznego funkcjonowania w dotychczasowym środowisku. Dzięki wdrożeniu w centrum okresowej i kompleksowej usługi medycznej możliwe będzie zahamowanie niesamodzielności i zwiększenie szans na odsunięcie w czasie konieczności objęcia osób opieką długoterminową.

Wskazane w ustawie cele mają być osiągnięte poprzez stworzenie systemowych rozwiązań tworzących szczególną opiekę geriatryczną, w skład której będą wchodziły:

1. szpitalne oddziały geriatryczne wskazane w wojewódzkim planie działania szczególnej opieki geriatrycznej;
2. nowotworzone placówki ‑ centra zdrowia 75+;
3. podstawowa opieka zdrowotna.

Podstawą działania placówek szczególnej opieki geriatrycznej działających na terenie województwa będzie wojewódzki plan szczególnej opieki geriatrycznej, sporządzany przez właściwego wojewodę i zatwierdzany przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Wojewódzki plan szczególnej opieki geriatrycznej będzie określał m.in.:

1. lokalizację szpitalnych oddziałów geriatrycznych sprawujących szczególną opiekę geriatryczną, na terenie województwa, ze wskazaniem podmiotu leczniczego prowadzącego szpital, w którym zlokalizowany jest oddział geriatryczny lub w którym będzie utworzony oddział geriatryczny;
2. obszary działania wraz z lokalizacją poszczególnych centrów;
3. minimalną liczbę łóżek w poszczególnych oddziałach geriatrycznych.

W ustawie wprowadzone zostały normy dotyczące łącznej liczby łóżek w oddziałach geriatrycznych na terenie województwa, których nie będzie mogło być mniej niż 50 łóżek na 100 tys. osób, które ukończyły 60. rok życia, zamieszkujących na terenie tego województwa, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego. Uregulowane zostały również normy dotyczące obszaru działania centrum, który ma obejmować teren powiatu, jego część, teren kilku powiatów albo ich części, zamieszkały łącznie przez nie mniej niż 6 tys. i nie więcej niż 12 tys. osób, które ukończyły 75. rok życia, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego.

­Najważniejszym elementem tworzonego systemu szczególnej opieki geriatrycznej będą nowotworzone podmioty lecznicze ‑ centra zdrowia 75+. Będą to podmioty wykonujące działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Centrum będzie tworzone przez powiat:

1. w ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego wskazanego w wojewódzkim planie, albo
2.   jako nowy podmiot leczniczy utworzony przez powiat, w formie spółki kapitałowej  albo samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, wskazany w wojewódzkim planie.

W centrum będą udzielane świadczenia opieki zdrowotnej, obejmujące w szczególności:

• świadczenia z zakresu geriatrii, udzielane przez lekarza;
• świadczenia z zakresu geriatrii, udzielane przez pielęgniarkę;
• świadczenia z zakresu fizjoterapii, udzielane przez fizjoterapeutę;
• świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej, udzielane przez psychologa;
• porady dietetyka;
• terapię zajęciową;
• edukację zdrowotną.

Ponadto centrum będzie zapewniało:

1. planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami centrum, w tym opracowywanie dla tych osób indywidualnych planów postępowania terapeutycznego i ich realizację;
2. transport pacjentów centrum oraz ich wyżywienie.

Biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia równomiernego dostępu do świadczeń zdrowotnych, świadczenia w centrum będą udzielane osobom uprawnionym mającym miejsce zamieszkania na obszarze działania centrum

W skład centrum będą wchodziły:

• poradnię konsultacyjną;
• co najmniej jeden dzienny ośrodek opieki geriatrycznej;
• geriatryczny zespół opieki domowej;
• zespół koordynatorów opieki geriatrycznej;
• zespół edukatorów zdrowotnych.

Ustawa zakłada szeroką współpracę centrum z różnymi podmiotami prowadzącymi działalność leczniczą, w szczególności z podmiotami prowadzącymi oddziały geriatryczne. Oddział geriatryczny będzie współpracował z maksymalnie trzema centrami, a przypisanie poszczególnych jednostek zostanie określone w wojewódzkim planie.

Zgodnie z ustawą nazwa „centrum zdrowia 75+” będzie zastrzeżona wyłącznie dla oznaczenia podmiotu leczniczego będącego centrum i wskazanego w wojewódzkim planie. Objęcie nazwy „centrum zdrowia 75+” ochroną prawną uniemożliwi tworzenie centrum przez przypadkowe podmioty, co ma służyć głównie zapewnieniu wysokiej jakości usług i bezpieczeństwa pacjenta. Zgodnie z ustawą nieuprawnione użycie nazwy „centrum zdrowia 75+” w ramach prowadzonej działalności lub w reklamie będzie zagrożone karą grzywny lub karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Ustawa przewiduje kierowanie osób do właściwego ze względu na ich miejsce zamieszkania centrum, przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, lekarza udzielającego świadczeń ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej w zakresie geriatrii, lekarza wykonującego zawód w oddziale geriatrycznym albo lekarza wykonujący zawód w innym oddziale szpitala, w którym nie ma oddziału geriatrycznego, będących lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowanie osoby uprawionej, do centrum  będzie następowało, co do zasady, po przeprowadzeniu wstępnej oceny geriatrycznej. Wstępna ocena geriatryczna będzie przeprowadzana  przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej, po uzyskaniu zgody osoby uprawnionej, w terminie 6 miesięcy od dnia ukończenia przez tę osobę 75. roku życia, a następnie w zależności od stanu jej zdrowia, nie rzadziej jednak niż raz na rok.

Rozpoczęcie procesu leczenia i terapii w centrum będzie poprzedzone  przeprowadzaną w centrum całościową oceną geriatryczną, na podstawie której, będzie opracowany dla osoby (przy jej udziale) indywidualny plan postępowania terapeutycznego. Indywidualny plan będzie obejmował:

1. informację o podstawowych problemach zdrowotnych i społecznych pacjenta centrum;
2. określenie celu postępowania terapeutycznego;
3. określenie planowanych metod osiągnięcia celu postępowania terapeutycznego, w szczególności wskazanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych pacjentowi w centrum;
4. określenie potrzeb opiekuńczych i pielęgnacyjnych pacjenta, w tym potrzeby zbadania przez właściwy ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych możliwości objęcia go świadczeniami z zakresu pomocy społecznej lub usługami społecznymi;
5. wskazanie okresu i harmonogram realizacji indywidualnego planu.

Indywidualny plan będzie opracowywany przez zespół geriatryczny, w którego skład będą wchodzili: lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog i koordynator opieki geriatrycznej. Indywidualny plan będzie podlegał okresowej ewaluacji przez ten zespół, nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Po zakończeniu realizacji indywidualnego planu, centrum będzie wydawało pacjentowi centrum kartę informacyjną zawierającą zalecenia dalszego postępowania, w tym objęcia pacjenta centrum innymi formami opieki zdrowotnej.

Ustawa zakłada również powstanie Krajowej Rady do Spraw Opieki Geriatrycznej, która będzie organem opiniodawczo­­­­­­­­­‑doradczym ministra właściwego do spraw zdrowia.

Do zadań Krajowej Rady będzie należało:

1. doradztwo w zakresie opieki geriatrycznej, w szczególności w zakresie określania przez ministra właściwego do spraw zdrowia kierunków rozwoju opieki geriatrycznej;
2. przedstawianie propozycji zmian w zakresie opieki geriatrycznej;
3. opiniowanie przekazywanych projektów wojewódzkich planów oraz ich aktualizacji;
4. opiniowanie przekazywanych przez wojewodów raportów dotyczących oceny organizacji i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej;
5. opiniowanie finansowania świadczeń zdrowotnych udzielanych w centrach i w oddziałach geriatrycznych.

W skład Krajowej Rady będą wchodzili:

• dwaj przedstawiciele ministra właściwego do spraw zdrowia;
• dwaj przedstawiciele Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
• przedstawiciel ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego;
• konsultantów krajowych w dziedzinach: geriatrii, rehabilitacji medycznej, fizjoterapii, psychiatrii, pielęgniarstwa geriatrycznego oraz zdrowia publicznego;
• przedstawiciel Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia;
• przedstawiciel Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego;
• przedstawiciel Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher;
• przedstawiciel wskazanego przez stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego;
• przedstawiciel Rzecznika Praw Pacjenta;
• przedstawiciel stowarzyszeń będących, zgodnie z postanowieniami ich statutów, towarzystwami naukowymi o zasięgu krajowym, zrzeszającymi specjalistów w dziedzinie geriatrii lub medycyny rodzinnej;
• przedstawiciel organizacji zrzeszających pacjentów, do których zadań statutowych należą sprawy dotyczące opieki nad osobami starszymi.

W rozdziale „Finansowanie szczególnej opieki geriatrycznej” przewidziano, że do finansowania świadczeń realizowanych w centrum zdrowia 75+ będą miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, z wyłączeniem przepisów dotyczących zawierania umów w trybie konkursu ofert i rokowań. Oznacza to, że świadczenia finansowane będą  na podstawie umów zawieranych przez Narodowy Fundusz Zdrowia z centrum, jednak podstawą do zawarcia umowy nie będzie postępowanie konkursowe, a umieszczenie danego podmiotu zdrowotnego w wojewódzkim planie.

Finansowanie oddziałów geriatrycznych będzie się odbywało w oparciu o zasady ogólne i na podstawie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, które podmiot leczniczy, w którym powstanie oddział realizujący szczególną opiekę geriatryczną zawarł z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Jeżeli chodzi o finasowanie utworzenia centrum, to ustawa przewiduje, finansowanie ze środków własnych powiatu lub ze środków Funduszu Medycznego (stosowne zmiany umożliwiające wykorzystanie środków Funduszu Medycznego zostały  wprowadzone w zmianach do ustawy o Funduszu Medycznym). Pozyskane środki finansowe z Funduszu Medycznego będą mogły być przeznaczone na budowę nowego obiektu, przebudowę, modernizację lub doposażenie istniejącego obiektu.

W rozdziale „Zmiany w przepisach, przepisy dostosowujące i przepis końcowy” ustawy przewidziane zostały zmiany do trzech ustaw.

W zmianie do ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty zawarta została zmiana art. 29 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty rozszerzająca katalog podmiotów powołujących członków komisji bioetycznej o dyrektora państwowego instytutu badawczego uczestniczącego w systemie ochrony zdrowia i nadzorowanego przez Ministra Obrony Narodowej.

W zmianach do ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych m.in. poszerzeniu ulega katalog wyjątków od generalnej zasady wyboru przez świadczeniobiorcę świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Katalog wyłączeń z ww. zasady zostanie poszerzony o świadczenia zdrowotne udzielanych w centrum, które będą udzielane osobom uprawnionym mającym miejsce zamieszkania na obszarze działania centrum.

W zmianach do ustawy z dnia 7 października 2020 r. o Funduszu Medycznym, wprowadzone zostały rozwiązania umożliwiające dofinansowanie budowy, modernizacji, przebudowy lub doposażenia centrów zdrowia 75+ w ramach subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych. Ponadto rozszerzony został katalog wnioskodawców, którzy mogą złożyć propozycję projektu strategicznego, co umożliwi wnioskowanie o dofinansowanie ze środków subfunduszu infrastruktury strategicznej przez podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne w zakresie opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień. Kolejna zmiana dotyczy wprowadzenia możliwości wykorzystania środków finansowych z subfunduszu modernizacji na rzecz świadczeń z zakresu opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień oraz na wsparcie tworzenia centrów zdrowia 75+.

W przepisach dostosowujących ustawa wprowadza m.in. rozwiązania umożliwiające w okresie:

• 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy stosowanie niższej normy łącznej liczby łóżek w oddziałach  geriatrycznych ujętych w wojewódzkim planie niż określona w ustawie;
• 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy zatrudnianie edukatorów zdrowotnych, którzy nie spełniają wymogu ukończenia szkolenia, określonego w ustawie.

Ponadto w ustawie wskazany został ostateczny termin na utworzenie centrum przez powiaty, w przypadku gdy wynika to z wojewódzkiego planu, albo do zawarcia porozumienia z innym powiatem na utworzenie centrum,  na nie później niż 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy.

Kiedy ustawa wejdzie w życie?

Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. za wyjątkiem zmiany do ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz części zmian do ustawy z dnia 7 października 2020 r. o Funduszu Medycznym, które wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl