Kryzys ekonomiczny dał energetyce dodatkowy czas na inwestycje. Niezbędne jest jednak usunięcie barier blokujących inwestycje

Kryzys gospodarczy spowodował zmniejszenie zapotrzebowania na energię o 10%, odsunął groźbę blackout'ów, a nawet wymusił spadek cen energii elektrycznej. Nie oznacza to jednak, że zniknęła potrzeba inwestycji odtworzeniowych i modernizacyjnych w sektorze - kryzys dał jedynie nieco więcej czasu na ich przeprowadzenie. Jedynie inwestycje oraz budowa konkurencyjnego rynku energii mogą sprawić, że rynek energii przestanie być monopolistycznym rynkiem producenta, na którym dominujący wytwórcy dyktują ceny i warunki dostaw.

Stworzenie prawdziwego rynku energii, gdzie odbiorcy są równoprawnymi partnerami wymaga usunięcia barier, które powodują, że inwestorzy wstrzymują się ciągle z podjęciem decyzji inwestycyjnych, a rynki kapitałowe mają obiekcie z udzieleniem finansowania wobec nieprzewidywalności otoczenia regulacyjnego.

Poniżej przedstawiamy Mapę drogową dla inwestycji energetycznych - listę barier inwestycyjnych z propozycjami ich usunięcia. Została ona przygotowana przez Związek Pracodawców Prywatnych Energetyki należący do PKPP Lewiatan. Najważniejsze postulaty to: jak najszybsze rozstrzygnięcie zasad rozdziału darmowych uprawnień do emisji CO2 po 2013 roku, zapewnienie stabilnego otoczenia regulacyjnego, w tym dotyczącego procesu realizacji inwestycji, uwolnienie cen energii oraz budowa transparentnego i płynnego hurtowego rynku energii.

MAPA DROGOWA DLA INWESTYCJI ENERGETYCZNYCH

Bariera inwestycyjna nr 1 - niepewność związana z wdrożeniem dyrektywy o emisjach przemysłowych (IPPC)
1. Dyrektywa o emisjach przemysłowych (tzw. IPPC) jest po pierwszym czytaniu w Parlamencie Europejskim. Przewiduje ona, że od 2016 roku wszystkie istniejące instalacje spalania paliw powinny spełniać znaczne zaostrzone normy emisji gazów przemysłowych. Liczba źródeł wytwarzania w Polsce, które będą musiały dostosować się do nowych norm emisji wzrośnie z ok. 400 do ponad 1100, w prawie 270 przedsiębiorstwach z różnych sektorów m.in. energetyki, chemii i przemysłu rafineryjnego.

• Konieczne jest wynegocjowanie dla Polski dłuższych okresów dostosowawczych dla istniejących zakładów oraz osobne regulacje dla zakładów, które mają zostać planowo zamknięte przed 2020 rokiem, co czyni przeprowadzanie w nich modernizacji stosownie do wymogów dyrektywy nieracjonalnym ekonomicznie.

• Około 40 procent polskich bloków energetycznych wymaga wymiany z powodu moralnego i technologicznego zużycia.

  Wprowadzenie dyrektywy w proponowanym kształcie, absorbować będzie środki finansowe na działania dostosowawcze w istniejących instalacjach, kosztem nowych inwestycji i/lub przyspieszy decyzje o zamykaniu bloków energetycznych, dla których działania modernizacyjne byłyby szczególnie kosztowne. Ubytek mocy obejmie także elektrownie przemysłowe. W takim przypadku, tym istotniejsze staje się więc znoszenie krajowych barier utrudniających nowe inwestycje w sektorze energetycznym, o czym poniżej.

Bariera inwestycyjna nr 2 - niepewność związana z wielkością i zasadami darmowych alokacji CO2 po 2013 roku
2. Znajomość wielkości i zasad podziału darmowych uprawnień do emisji CO2 po 2013 roku jest nieodzowna dla podjęcia przez spółki energetyczne decyzji o nowych, rozpoczynanych po 2008 roku, inwestycjach. W przypadku braku znajomości regulacji lub gdy proponowane zapisy będą zakłócać warunki równej konkurencji, nowe inwestycje nie będą uruchamiane przed 2020 rokiem, co może spowodować brak wystarczających mocy w systemie. Postulujemy:

• etap 1 - jak najszybsze przygotowanie i uzgodnienie z Komisją Europejską listy inwestycji w wytwarzanie rozpoczętych w 2008 uprawnionych do bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 w latach 2013-2020 - na podstawie transparentnych i obiektywnych kryteriów oraz aktywny udział Rządu RP w procesie tworzenia zasad aukcjoningu na szczeblu UE,

• etap 2 - przygotowanie i uzgodnienie z Komisją Europejską Krajowego Planu Modernizacji Energetyki wraz z zasadami rozdziału bezpłatnych uprawnień do emisji CO2, oraz określeniem skali i sposobu wykorzystania dochodów z aukcji. Polska jest zobowiązana do przedstawienia do końca września 2011 roku Planu wraz z zasadami rozdziału bezpłatnych uprawnień do emisji CO2. Po, aby umożliwić inwestorom przygotowanie rzetelnych biznes planów inwestycyjnych, Plan Modernizacji Energetyki powinien zostać przyjęty przez Radę Ministrów i opublikowany do końca 2009 roku.

Bariera inwestycyjna nr 3 - brak stabilnego otoczenia regulacyjnego
3. Zapewnienie stabilnego otoczenia regulacyjnego w zakresie prawa energetycznego:

• odstąpienie od idei i praktyki regulowania części łańcucha sprzedaży energii

• odstąpienie od propozycji administracyjnego ustalania ceny maksymalnej dla wytwórców i/lub spółek obrotu.

Ustawowe wdrożenie tej propozycji sprowadzi się do doraźnego/koniunkturalnego regulowania części „łańcucha" sprzedaży energii elektrycznej - ryzyko podwyższające cenę finansowania nowych inwestycji w wytwarzaniu i obniżające przychody z prywatyzacji spółek sprzedaży energii elektrycznej.

2. Wdrożenie rzeczywistej ochrony odbiorcy wrażliwego:

• wprowadzenie obowiązkowej współpracy sprzedawców z urzędu z MOPS-ami i objęcie energii elektrycznej dodatkami mieszkaniowymi lub inna formą pomocy społecznej skierowanej do najuboższych.

• rezygnacja z propozycji wsparcia odbiorców wrażliwych poprzez zdefiniowanie odbiorcy wrażliwego według kryterium zużycia energii, np. ograniczenie rocznego pułapu rocznej sprzedaży energii do 1200 kWh

3. Przygotowanie wskazań lokalizacyjnych dla elektrowni i elektrociepłowni:

• przyjęcie takich rozwiązań w ramach modelu rynku energii, które będą generować odpowiednie sygnały ekonomiczne do budowy źródeł wytwórczych w określonych lokalizacjach systemu elektroenergetycznego, jak również do rozbudowy infrastruktury sieci elektroenergetycznej w najbardziej pożądanych miejscach tego systemu - obniży to koszty budowy nowych mocy i funkcjonowania systemu,

• jasne uregulowanie kwestii: kto odpowiada za budowę sieci przesyłowej i dystrybucyjnej potrzebnej do przyłączenia nowego źródła energii (nowego bloku, OZE) i zdefiniowania, w jaki sposób inwestycja w zakresie koniecznej rozbudowy sieci OSP/OSD ma zostać sfinansowana (np. poprzez uwzględnienie w taryfie podmiotu, który dokonuje przyłączenia) - uprości to proces inwestycyjny poprzez uniknięcie sporów w zakresie pokrycia kosztów przyłączenia.

• wykorzystanie potencjału kogeneracyjnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła we wszystkich miejscach, gdzie istnieją scentralizowane źródła zaopatrzenia w ciepło poprzez wsparcie budowy kogeneracyjnych jednostek wytwórczych lub rozbudowy systemu ciepłowniczego .

4. Stabilny i przejrzysty system regulacji prawnych dotyczących procesu inwestycyjnego:

• skrócenie procedur administracyjnych związanych ze zmianami w planach zagospodarowania przestrzennego,

• uproszczenie i skrócenie procedur związanych z inwestycjami liniowymi („prawo drogi"), tak, aby umożliwić realizację tych inwestycji możliwe szybko i po najniższych kosztach oraz aby ograniczyć ryzyko odszkodowań.

5. Stabilne ramy regulacyjne dla Operatora Systemu Przesyłowego (OSP) i Operatorów Systemów Dystrybucyjnych (OSD):

• przejrzysty i wspierający poprawę efektywności model taryfowania OSP i OSD,

• jak najszybsze wykorzystanie wyników prac zespołu powołanego przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej przy współpracy z URE - w zakresie przeszacowania majątku OSP i OSD i wdrożenie wypracowanej tam metodologii do praktyki regulacyjnej.

Bariera inwestycyjna nr 4 - brak regulacji wspierających podwyższenie efektywności energetycznej i obniżenie kosztów funkcjonowania systemu elektroenergetycznego
6. Wprowadzenie regulacji dla OSP i OSD wspierających podwyższenie efektywności:

• zastosowanie w praktyce regulacyjnej regulacji bodźcowej, w której wysokość kosztów będących pod kontrolą OSD byłaby zatwierdzana na okresy wieloletnie, wraz z jasno sprecyzowanymi celami w zakresie poprawy efektywności operacyjnej firm energetycznych,

• regulacja bodźcowa przewiduje określoną, minimalną poprawę efektywności działania - każde dodatkowe zwiększenie efektywności, np. w zakresie zmniejszenia strat sieciowych, pozostaje dodatkowym zyskiem przedsiębiorstwa. Tym zyskiem przedsiębiorstwo powinno podzielić się z klientem w kolejnym okresie regulacji poprzez obniżenie regulowanych cen usług sieciowych,

• precyzyjny model rynku w zakresie dystrybucji, tj. upowszechnienie i wdrożenie tzw. modelu jednego kontaktu, czyli z jednym rachunkiem dla odbiorcy końcowego. Takie rozwiązanie zostało wskazane jako wzorcowe m.in. przez stowarzyszenie EURELECTRIC - dzisiaj brak jest bowiem jasnej definicji, co jest dystrybucją - działalnością regulowaną - a co działalnością konkurencyjną, np. w zakresie kosztów obsługi klienta;

• wprowadzenie regulacji jakościowej w segmencie regulowanym dot. dystrybucji - nagrody/kary za standardy dostawy energii i sieciowej obsługi klientów (czas reakcji na awarię, na reklamację w zakresie usługi dystrybucyjnej, etc.).

Bariera inwestycyjna nr 5 - brak transparentnego systemu tworzenia cen energii, brak płynnego rynku hurtowego, konkurencji.

7. Obligatoryjność obrotu energią elektryczną poprzez giełdę energii nie gwarantuje transparentności i stabilizacji cen hurtowych energii, dlatego proponujemy wprowadzenie na giełdzie instytucji Animatorów Rynku. Zapewni ona zrównoważenie rynku hurtowego, maksymalizację jego płynności oraz przejrzystość zawieranych transakcji. Przede wszystkim umożliwi aktywny udział w obrocie giełdowym podmiotom, które obecnie są takiej szansy pozbawione ze względu na brak ofert sprzedaży energii na giełdzie. Efekt ten zostanie osiągnięty poprzez działania podejmowane dobrowolnie przez uczestników rynku, a nie w drodze administracyjnej regulacji, jaką byłoby ustawowe nałożenie obowiązku sprzedaży energii na giełdzie. Brak animatora rynku ograniczy, bądź całkowicie wyeliminuje, pozytywne efekty handlu poprzez giełdę. Wprowadzenie instytucji animatorów rynku nie wymaga żadnych zmian legislacyjnych
rolę Animatorów Rynku powinny obligatoryjnie pełnić podmioty dominujące na rynku, np. spółki obrotu prowadzące handel hurtowy w imieniu i na rzecz producentów, których udział w rynku wytwarzania, mierzony udziałem produkcji netto w łącznej produkcji netto w kraju przekracza 20%,
istota roli Animatora Rynku - jest zobowiązany jednocześnie do oferowania na giełdzie sprzedaży i zakupu energii z określoną, maksymalną różnicą, np. w wysokości 1%,
zalety: stabilizacja cen hurtowych, znaczący wzrost dostępności energii na rynku i tym samym wzrost płynności na rynku hurtowym.

8. Całkowite uwolnienie cen sprzedaży energii elektrycznej. Odstąpienie z 1 stycznia 2010 r. od taryfowania sprzedaży energii dla gospodarstw domowych.
Rozwiązanie to zapewni:

• eliminację, występującego obecnie, subsydiowania skrośnego gospodarstw domowych przez odbiorców biznesowych. Subsydiowanie wynika z ustalenia taryf dla gospodarstw domowych poniżej cen zakupu energii elektrycznej, przy uwolnionych taryfach dla pozostałych odbiorców. Prowadzi do zawyżenia cen energii dla odbiorców biznesowych, a tym samym do pogorszenia ich pozycji konkurencyjnej.

• eliminację „pętli regulacyjnej" - tak długo, jak długo sprzedaż do gospodarstw domowych będzie regulowana, na tym rynku nie będzie konkurencji. Zwłaszcza, jeśli regulowane ceny sprzedaży ustalane będą poniżej cen rynkowych.

Podsumowanie
Biorąc pod uwagę spodziewany w okresie do 2015 r. niewielki przyrost nowych mocy wytwórczych, przy jednoczesnym planowanym wzroście zapotrzebowania na energię elektryczną po obecnym kryzysie gospodarczym (co powinno nastąpić po 2010 roku), planowanym wycofaniu mocy z tytułu planowanych likwidacji lub głębokiej modernizacji, w najbliższych latach można spodziewać się deficytu mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym.
Jeśli weźmie się pod uwagę, że minimalny czas potrzebny na zrealizowanie inwestycji w budowę nowych bloków energetycznych to ok. 5-7 lat, oraz biorąc pod uwagę dzisiejsze problemy z finansowaniem inwestycji - czas ten może wydłużyć się do 7-10 lat, już w tej chwili należy podjąć energiczne działania wspierające inwestycje w energetyce, o których mowa powyżej. 

Źródło: PKPP Lewiatan - www.pkpplewiatan.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl