Nowelizacja ustawy o działaczach opozycji antykomunistyczne wchodzi w życie

31.5.2021

Większa pomoc dla zasłużonych

Większa pomoc dla szczególnie zasłużonych dla Polski – to główne założenie nowelizacji ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, która właśnie weszła w życie.

– "To m.in. dodatkowy urlop wypoczynkowy, większa pomoc finansowa, a w niektórych przypadkach także wyższa emerytura. Chcemy w ten sposób zrekompensować szczególnie zasłużonym dla Polski krzywdy, które ponieśli przed laty" – mówiła minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Ustawę o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw prezydent Andrzej Duda podpisał 20 kwietnia br.

– "Każda nowelizacja rozszerzająca katalog uprawnień tej grupy, bohaterów naszej wolności, każde zwiększenie środków budżetowych przeznaczonych na ten cel, każdy nowy program pomocowy opracowywany i wdrażany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z myślą o tych osobach jest zasługą obecnego obozu władzy i krokiem w dobrym kierunku|" – mówiła wówczas minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

To, że żyjemy dzisiaj w wolnym i demokratycznym kraju, to wielka zasługa tych, którzy nie bali się poświęcenia, nie bali się represji, walcząc z komunistycznym reżimem.

Nowelizacja wchodzi w życie. Co to oznacza w praktyce?

To m.in. podniesienie progów uprawniających do pomocy, dzięki czemu szersza grupa działaczy opozycji antykomunistycznej, oraz osób represjonowanych z powodów politycznych będzie mogła skorzystać z prawa do pomocy pieniężnej – jednorazowej lub okresowej. Dodatkowo możliwe będzie przyznanie jednorazowej pomocy pieniężnej nawet dwa razy w roku (do tej pory raz w roku).

I tak np. – jeżeli chodzi o pomoc pieniężną – w przypadku osoby samotnie gospodarującej występującej o przyznanie pomocy, w miejsce dotychczasowego progu dochodowego nieprzekraczającego kwoty odpowiadającej 220 proc. najniższej emerytury, czyli kwoty 2751,94 zł, ustanowiony jest próg dochodowy nieprzekraczający kwoty odpowiadającej 290 proc. najniższej emerytury, obecnie jest to kwota 3627,55 zł. Oznacza to podwyższenie tego progu o 875,61 zł.

To też m.in. przyznanie prawa do 5 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz uznanie za okres składkowy okresu pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych.

Świadczenie wyrównawcze dla większej liczby osób

Do niedawna prawo do świadczenia wyrównawczego przysługiwało działaczom opozycji antykomunistycznej oraz osobom represjonowanym z powodów politycznych pobierającym emeryturę lub rentę inwalidzką albo rentę z tytułu niezdolności do pracy. Dzięki nowelizacji ustawy prawo to zostanie rozszerzone o działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowane z powodów politycznych, pobierające rentę rodzinną.

Z uwagi na mechanizm tegorocznej waloryzacji świadczenie wyrównawcze przysługuje w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą 2501,76 zł a kwotą pobieranej emerytury albo renty.

W trosce o zdrowie bohaterów

Już wcześniej osobom o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej, lub osoby represjonowanej z powodów politycznych, przysługuje prawo m.in. do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach, a także z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych bez skierowania lekarskiego. To również np. prawo pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej, w tym w uzyskaniu miejsca w domu pomocy społecznej.

Jakie korzystne zmiany przepisów wprowadzono dla działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych?

Od 1 czerwca 2021 r. można złożyć wniosek o przeliczenie wysokości emerytury, renty oraz kapitału początkowego. Emerytura lub renta w nowej wysokości przysługuje od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Nowy okres składkowy

Ustawa wprowadziła nowy okres składkowy. Jest to okres pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych za działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.

Okres ten ZUS uwzględnia przy ustalaniu kapitału początkowego, prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz wysokości tych świadczeń.

Podstawa wymiaru od przeciętnego wynagrodzenia

Nowe przepisy umożliwiają obliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego, emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, od kwoty przeciętnego wynagrodzenia (jeśli jest to korzystniejsze od ustalenia podstawy na zasadach ogólnych) za następujące okresy:

pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych za działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce,
osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31 grudnia 1955 r. za działalność polityczną,
świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.
niewykonywania pracy przed 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych,
internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym.

ZUS przyjmie przeciętne wynagrodzenie proporcjonalnie do tych okresów.

Z przeliczenia podstawy mogą także skorzystać osoby, które występują o renty rodzinne po ubezpieczonych mających wymienione wyżej okresy.

Ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego oraz emerytury i renty

Osoby, które mają ustalony kapitał początkowy albo wysokość emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy przed 1 czerwca 2021 r. i chcą skorzystać z ich przeliczenia na podstawie zmienionych przepisów, powinny złożyć odpowiednio wniosek w sprawie kapitału początkowego (EKP) lub wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego (ERPO). Wniosek powinny również złożyć osoby, które chcą skorzystać z przeliczenia renty rodzinnej po ubezpieczonych posiadających wymienione wyżej okresy.

Emerytura lub renta w nowej wysokości przysługuje od miesiąca zgłoszenia wniosku, nie wcześniej niż od 1 czerwca 2021 r.

Świadczenie wyrównawcze także do renty rodzinnej

Nowelizacja ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych przyznała świadczenie wyrównawcze działaczom opozycji antykomunistycznej oraz osobom represjonowanym z powodów politycznych,którzy pobierają nie tylko emeryturę lub rentę inwalidzką albo rentę z tytułu niezdolności do pracy, lecz także rentę rodzinną.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 794);
ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 319, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl