Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii

Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii przyjęta przez Sejm 29 października 2021 r., została 14 grudnia podpisana przez Prezydenta RP. Zakłada ona m.in. wprowadzenie od 1 kwietnia 2022 r. systemu wartościowego rozliczenia energii wyprodukowanej przez prosumenta, tj. net-billing. Obecni prosumenci oraz ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożą wniosek do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów, z którego będą korzystać przez 15 lat.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska wspiera działania umożliwiające jednostkom samorządu terytorialnego realizację projektów parasolowych

System net-billingu jest dla prosumenta równie prostym i nieabsorbującym czasowo mechanizmem rozliczeń, co funkcjonujący obecnie system opustów. Obliczanie wartości nadwyżki energii na koncie prosumenta będzie realizował sprzedawca w oparciu o algorytm wynikający z przepisów ustawy. Rozliczenie będzie dotyczyło wartości, a nie ilości - jak obecnie, energii elektrycznej, i będzie dokonywane w pieniądzu (PLN), a nie w kilowatogodzinach (kWh). Podstawowym celem net-billingu jest obniżenie rachunków za energię elektryczną w gospodarstwie domowym prosumenta.

Nowe rozwiązania wdrażają przepisy UE obowiązujące państwa członkowskie w tym zakresie. Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE (tzw. dyrektywa rynkowa), wszyscy uczestnicy rynku energii, w tym prosumenci, muszą ponosić opłaty sieciowe. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2018 r.  w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II) przewiduje obowiązek umożliwienia prosumentom otrzymywania wynagrodzenia odzwierciedlającego wartość rynkową energii. System net-billingu wprowadza te rozwiązania w życie.

Jednocześnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska wyraża poparcie dla przygotowywanych w Sejmie rozwiązań, które pozwolą jednostkom samorządu terytorialnego na zrealizowanie rozpoczętych już tzw. projektów parasolowych, dedykowanych indywidualnym odbiorcom planującym inwestycje w mikroinstalcje PV.

Należy podkreślić, iż podjęte zostały działania, które pozwolą na skuteczną realizację rozpoczętych projektów parasolowych i grantowych finansowanych ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) na lata 2014-20. Podczas szerokich konsultacji z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego, zostały wypracowane rozwiązania umożliwiające osobom, które zawrą w terminie do dnia 31 marca 2022 r. umowę na dofinansowanie albo zakup lub montaż mikroinstalacji z jednostką samorządu terytorialnego lub innym uprawnionym podmiotem realizującym projekt dofinansowany w ramach RPO, oraz złożyły wniosek o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do dnia 31 grudnia 2023 r., dokonywać rozliczenia wytworzonej i pobranej energii elektrycznej w oparciu o system opustów. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska wyraża przekonanie, że możliwość uzyskania dofinansowania przez prosumentów z tzw. programów parasolowych, oferowanych przez gminy, jako atrakcyjny mechanizm wsparcia, nadal będzie cieszyć się dużym zainteresowaniem. Programy parasolowe finansowane z funduszy europejskich w ramach RPO zapewniają wysoki poziom wsparcia od 60% do nawet 85% kosztów domowej mikroinstalacji fotowoltaicznej.

Co zakłada nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii wprowadzającą zmiany do systemu rozliczeń prosumentów?

Wprowadzenie net-billingu, czyli systemu wartościowego rozliczenia nadwyżki energii wyprodukowanej przez prosumenta, to najważniejsza zmiana w ramach nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 29 października 2021 r., przyjętej ostatecznie przez Sejm w dniu 2 grudnia 2021 r.

Wprowadzone rozwiązanie umożliwi dalszy, zrównoważony rozwój prosumentyzmu w Polsce. Mając na względzie prawa nabyte, dotychczasowi prosumenci oraz ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożą wniosek do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów, z którego będą korzystać przez 15 lat. Natomiast, system net-billingu będzie dotyczyć nowych prosumentów, którzy złożą wniosek o przyłączenie do sieci od 1 kwietnia 2022 r.

- "Nowy system rozliczeń będzie wspierał dalszy stabilny rozwój energetyki obywatelskiej w Polsce. System net-billingu, to mechanizm prosty i sprawiedliwy społecznie. Polska jest jednym z europejskich liderów w rozwoju OZE, a w szczególności instalacji fotowoltaicznych. To efekt świadomych działań rządu, których celem jest transformacja energetyczna, oparta o technologie zeroemisyjne, jak również zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju" – podkreślił Ireneusz Zyska, wiceminister klimatu i środowiska, pełnomocnik rządu ds. OZE.

System net-billingu jest dla prosumenta równie prostym i nieabsorbującym czasowo mechanizmem rozliczeń, co funkcjonujący obecnie system opustów. Obliczanie wartości nadwyżki energii na koncie prosumenta będzie realizował operator w oparciu o algorytm wynikający z przepisów ustawy. Rozliczenie będzie dotyczyło wartości, a nie ilości - jak obecnie, energii elektrycznej, i będzie dokonywane w pieniądzu (PLN), a nie w kilowatogodzinach (kWh). Podstawowym celem net-billingu jest obniżenie rachunków za energię elektryczną w gospodarstwie domowym prosumenta.

Nowe rozwiązania wdrażają przepisy UE obowiązujące państwa członkowskie w tym zakresie. Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE (tzw. dyrektywa rynkowa), wszyscy uczestnicy rynku energii, w tym prosumenci, muszą ponosić opłaty sieciowe. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2018 r.  w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II) przewiduje obowiązek umożliwienia prosumentom otrzymywania wynagrodzenia odzwierciedlającego wartość rynkową energii. System net-billingu wprowadza te rozwiązania w życie.

System net-billingu będzie stanowił zachętę dla prosumentów do większej autokonsumpcji energii. Nowoczesny prosument, to aktywny uczestnik rynku energii, który korzysta z urządzeń służących do magazynowania i zarządzania energią w gospodarstwie domowym, ale również reaguje na bodźce cenowe w celu optymalizacji wysokości swoich rachunków.

Nowelizacja ustawy o OZE wprowadza także pojęcie prosumenta zbiorowego i wirtualnego. Dzięki wprowadzonym zmianom  prosumentami będzie mogło zostać blisko 14 mln nowych gospodarstw domowych.

Jednocześnie, Ministerstwo Klimatu i Środowiska wyraża gotowość podjęcia działań, które pozwolą na realizację projektów parasolowych i grantowych finansowanych w ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) na lata 2014-20. Ministerstwo Klimatu i Środowiska w toku konsultacji przeprowadzonych z udziałem przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego opracowało projekt odpowiednich regulacji, umożliwiających osobom, które zawrą w terminie do 31 marca 2022 r. umowę na dofinansowanie albo zakup lub montaż mikroinstalacji z jednostką samorządu terytorialnego lub innym uprawnionym podmiotem, realizującym projekt dofinansowany w ramach RPO, a także złożą wniosek o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 grudnia 2023 r., dokonywanie rozliczenia wytworzonej i pobranej energii elektrycznej w oparciu o system opustów.

Zob. informator dot. nowych zasad rozliczania prosumentów

Powstawanie nowych instalacji prosumenckich

Tempo powstawania nowych instalacji prosumenckich w Polsce jest dynamiczne dzięki dedykowanym programom wsparcia oraz spadającym cenom technologii. W ciągu zaledwie 5 lat moc instalacji OZE w Polsce wzrosła blisko dwukrotnie. Na koniec września 2021 r. wynosiła ona ponad 15 200 MW. Najbardziej rozwijającą się technologią OZE jest fotowoltaika. Od grudnia 2015 r. do września 2021 r. jej moc wzrosła blisko 60-krotnie ze 108 do 6 304,2 MW. Rośnie również liczba prosumentów. Na koniec grudnia 2015 r. było ich zaledwie 4 tys., podczas gdy na koniec września 2021 r. takich osób było już ponad 700 tys. Nowy system net-billingu stwarza warunki do dalszego dynamicznego rozwoju energetyki prosumenckiej.

Prawa nabyte prosumentów

Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw ma na celu modyfikację funkcjonującego systemu wsparcia prosumcji, przez stworzenie warunków do szerszej partycypacji społeczeństwa.

Chodzi o promocję wykorzystania odnawialnych źródeł energii w formule rozproszonej i obywatelskiej, co przyczyni się do osiągnięcia krajowego celu udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto. Ustawa przewiduje, że dotychczasowy system opustów zostanie zastąpiony modelem rozliczeń energii Net-billingiem, dla nowych prosumentów wchodzących na rynek po dniu 1 kwietnia 2022 r. Zakłada on odrębne rozliczenie wartości (a nie ilości) energii wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej i energii elektrycznej pobranej z sieci w oparciu o wartość energii ustaloną według ceny giełdowej – ceny z Rynku Dnia Następnego (RDN).

Dotychczasowi prosumenci, jak również podmioty, którzy wejdą do systemu do dnia 31 marca 2022 r., mają zagwarantowane prawa nabyte – będą mogli korzystać z systemu opustów przez 15 lat od chwili wytworzenia w instalacji PV (fotowoltaicznej) i wprowadzenia do sieci elektroenergetycznej pierwszej kWh.

Ci prosumenci, którzy złożyli zgłoszenie o przyłączenie do dnia 31 marca 2022 r., a nie zostali przyłączeni w terminie z winy operatora systemu dystrybucyjnego, również będą mogli korzystać z dotychczasowego systemu opustów.

System opustów będzie modelem rozliczeń dla nowych prosumentów, wchodzących na rynek w okresie od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. Na koniec tego okresu ewentualne nadwyżki energii zostaną rozliczone po średniej cenie miesięcznej z czerwca br., a prosumenci automatycznie trafią do systemu rozliczeń wartościowych.

W okresie od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia 30 czerwca 2024 r. funkcjonował będzie model Net-billing – w oparciu o ceny miesięczne. W tym okresie energia będzie rozliczana zgodnie z rynkową miesięczną ceną energii elektrycznej, wyznaczoną dla danego miesiąca kalendarzowego. Wprowadzenie okresu dostosowawczego wynika z konieczności dostosowania narzędzi i systemów do rozliczenia wartościowego energii według ceny godzinowej oraz wymagań centralnego systemu informacji rynku energii (CSIRE), który zacznie funkcjonować od 1 lipca 2024 r.

Model Net-billingu w oparciu o ceny godzinowe funkcjonował będzie od dnia 1 lipca 2024 r. Będzie to docelowy system rozliczeń oparty o odrębne rozliczanie energii wprowadzonej do i pobranej z sieci. Wartość energii wprowadzonej do sieci ustalana będzie według ceny giełdowej godzinowej na rynkach dnia następnego. Wyznaczanie tych cen będzie należało do operatora rynku informacji energii (PSE), który już dzisiaj wyznacza takie ceny.

W przypadku prosumentów objętych nowym systemem, opłaty dystrybucyjne będą w 100% ponoszone przez prosumentów.

Ustawą poszerza się katalog podmiotów systemu prosumenckiego o prosumenta wirtualnego energii odnawialnej, prosumenta zbiorowego energii odnawialnej oraz reprezentanta prosumentów.

Ustawa ma wejść w życie z dniem 1 kwietnia 2022 r. z wyjątkiem przepisów art. 4d ust. 2–5 ustawy o odnawialnych źródłach energii i art. 8 noweli, które wejdą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia oraz przepisów dotyczących prosumentów wirtualnych energii odnawialnej, które wejdą w życie z dniem 2 lipca 2024 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl