Jesteś obwiniony w postępowaniu w sprawie o wykroczenie? Poznaj swoje prawa i obowiązki

Kto ma status „obwinionego” w postępowaniu w sprawie o wykroczenie?

Obwiniony to osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie. 

Do czasu wydania prawomocnego wyroku jesteś uznawany za niewinnego.

Nie masz obowiązku dowodzić swojej niewinności. To oskarżyciel musi dowieść Twojej winy!

Obwiniony nie musi dostarczać dowodów na swoją niekorzyść.

- To wynika z przepisów art. 74 § 1 k.p.k. i art. 20 § 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (k.p.s.w.). 

Prawo do pomocy tłumacza

Słabo znasz język polski? Jesteś osobą niesłyszącą bądź niemą? - Możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza. Masz prawo poprosić o tłumacza.

To uprawnienie wynika z art. 204 § 1 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). 

Prawo do obrońcy

Możliwość wskazania swojego prawnika (obrońcy) to prawo każdego obwinionego. Można tego dokonać na każdym etapie postępowania.

Obrońcą może być adwokat bądź radca prawny. Jego usługi są w zasadzie płatne.

Jeżeli obwinionego nie stać na ustanowienie obrońcy we własnym zakresie, to sąd może mu przydzielić go z urzędu.

Aby otrzymać obrońcę z urzędu, należy złożyć o to wniosek do sądu – wzór powinien być w komisariacie policji bądź na stronie internetowej sądu. Składając wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu, obwiniony ma obowiązek uprawdopodobnienia, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Wniosek składa się więc wraz z wypełnionym formularzem oświadczenia o stanie rodzinnym i źródłach utrzymania.

Obrońca z urzędu pozostaje niezależny od policji i prokuratury, musi działać w interesie obwinionego.

Jeżeli oskarżyciel dowiedzie winy obwinionego bądź gdy postępowanie zostanie warunkowo umorzone, obwiniony może zostać obciążony kosztami obrońcy z urzędu. Można wtedy złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (w tym kosztów obrońcy z urzędu).

Te uprawnienia wynikają z przepisów art. 22 i 119 k.p.s.w. oraz art. 624 § 1 i art. 627 § 1 k.p.k. 

Pozostałe prawa obwinionego

 Obwiniony ma prawo do:

• składania wyjaśnień (także na piśmie), to znaczy, iż może wypowiadać się co do wszelkich kwestii związanych ze stawianymi mu zarzutami;
• odmowy składania wyjaśnień bez podania przyczyny;
• odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania bez podania przyczyny;
• informacji o zarzucanym mu wykroczeniu, w tym prawo do otrzymania kopii wniosku o ukaranie;
• dostępu do akt sprawy;
• pilnej pomocy medycznej – gdy potrzebuje takiej pomocy, może zgłosić to policjantom.

Powyższe uprawnienia wynikają z przepisów art. 156 § 1 i art. 175 § 1 k.p.k. oraz art. 38 § 1 k.p.s.w.

Obwiniony może także złożyć następujące wnioski:

• przesłuchanie wskazanego przez siebie świadka,
• o uzyskanie dokumentu,
• o włączenie do postępowania opinii biegłego,
• o przeprowadzenie innego dowodu.

Na złożenie takich wniosków ma on 7 dni, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o terminie pierwszej rozprawy.

Powyższe uprawnienia wynikają z art. 67 § 2 k.p.s.w. 

Możliwość dobrowolnego poddania się karze bez rozprawy sądowej

Oskarżyciel publiczny może, za zgodą obwinionego, złożyć wniosek o ukaranie go bez przeprowadzenia rozprawy i wymierzenie konkretnej kary bądź o odstąpienie od wymierzenia kary.

Wniosek o ukaranie i wymierzenie konkretnej kary bez przeprowadzenia rozprawy może również złożyć sam obwiniony – po wezwaniu na rozprawę lub po otrzymaniu zawiadomienia o jej terminie.

Te uprawnienia wynikają z przepisów art. 58 § 1 i 3 k.p.s.w. 

Postępowanie sądowe

Sąd rozpoczynając zwyczajne postępowanie sądowe, zawiadamia o miejscu i terminie rozprawy oskarżyciela, pokrzywdzonego i obwinionego oraz obrońcę i pełnomocnika (jeżeli zostali ustanowieni) oraz wzywa na rozprawę świadków oraz zarządza sprowadzenie innych dowodów. Od tego momentu to sąd jest gospodarzem postępowania.

Sąd może wezwać obwinionego do osobistego stawiennictwa, pod rygorem przymusowego doprowadzenia. Wtedy obowiązkiem obwinionego jest przyjść na rozprawę sądową w wyznaczonym terminie.

Kiedy zastosowanie może znaleźć postępowanie przyspieszone?

Jeżeli obwiniony:

• jest w Polsce tylko tymczasowo lub
• nie ma stałego miejsca pobytu w Polsce, lub też
• został obwiniony za wykroczenie związane z imprezą masową

- można zastosować wjego sprawie postępowanie przyspieszone.

Te uprawnienia wynikają z przepisów art. 90 § 1-3 k.p.s.w.

Ten rodzaj postępowania oznacza, że:

• obwiniony może zostać doprowadzony bezpośrednio do sądu (chyba, że bierze udział w wideokonferencji lub zobowiążą go do stawiennictwa – możliwe jest wtedy czasowe zatrzymanie jego paszportu do czasu wyroku);
• obwiniony musi pozostawać do dyspozycji sądu – inaczej możliwe jest wydanie wyroku nawet bez jego obecności;
• wyrok nie będzie zawierał pisemnego uzasadnienia, chyba że obwiniony o nie zawnioskuje.

Te uprawnienia wynikają z przepisów art. 91, art. 92 § 1 pkt 3 i 5 oraz § 2 k.p.s.w.

W postępowaniu przyspieszonym obwiniony może wnieść apelację w terminie 3 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem (na podstawie art. 92 § 1 pkt 6 k.p.s.w.). 

Jakie są obowiązki obwinionego?

Musi on:

• poddać się oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem jego ciała,
• pozwolić pobrać sobie odciski palców,
• pozwolić się sfotografować i okazać innym osobom,
• poddać się pobraniu przez policjanta wymazu ze śluzówki policzków, o ile jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu,
• stawić się na każde wezwanie sądu,
• podać właściwy adres do kontaktów i informować o każdej jego zmianie,
• informować o każdej zmianie innych danych umożliwiających kontaktowanie się z nim, np. zmianie numeru telefonu, adresu skrzynki elektronicznej. Jeśli tego nie zrobi, to czynność bądź rozprawa zostaną przeprowadzone pod jego nieobecność. Niewskazanie poprawnego i aktualnego adresu może też uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów.

Poza tym, jeśli badania przeprowadza pracownik służby zdrowia, obwiniony musi zgodzić się na: badania psychologiczne i psychiatryczne bądź badania połączone z dokonaniem zabiegów na ciele, których przeprowadzenie jest niezbędne, a nie łączy się z zabiegiem chirurgicznym i nie zagraża zdrowiu. Obwiniony może wówczas poprosić, żeby oględzin i badań jego ciała dokonała osoba tej samej płci. 

Jeżeli obwiniony przebywa za granicą, to musi wskazać osobę, która będzie w kraju odbierała korespondencję związaną ze sprawą (nie przesyła się jej za granicę).

Te obowiązki wynikają z przepisów art. 74 § 1 i 2, art. 75 § 1 i 2, art. 132 § 1 i 2, art. 133, art. 138, art. 139 k.p.k. oraz art. 20 § 3 i art. 38 § 1 k.p.s.w.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (k.p.s.w.);
• ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (k.p.k.);
• ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (k.k.). 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl