Spis treści
Kto ma status "obwinionego" w postępowaniu o wykroczenie?
Obwiniony to osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie. Status ten nadawany jest automatycznie z chwilą wniesienia wniosku o ukaranie - nie ma znaczenia, czy osoba faktycznie popełniła wykroczenie.
Najważniejsza zasada
Do czasu wydania prawomocnego wyroku jesteś uznawany za niewinnego. To podstawowa zasada domniemania niewinności zapisana w Konstytucji RP.
- Nie masz obowiązku dowodzić swojej niewinności
- To oskarżyciel musi dowieść Twojej winy
- Nie musisz dostarczać dowodów na swoją niekorzyść
Podstawowe prawa obwinionego
Jako obwiniony masz szereg gwarantowanych prawnie uprawnień, które mają zabezpieczyć Twoje interesy w postępowaniu.
Prawo do milczenia
Możesz odmówić składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania bez podania przyczyny.
Prawo do informacji
Masz prawo do otrzymania kopii wniosku o ukaranie i dostępu do akt sprawy.
Prawo do obrony
Możesz korzystać z pomocy obrońcy na każdym etapie postępowania.
Prawo do pomocy tłumacza
Jeśli nie władasz językiem polskim lub jesteś osobą niesłyszącą bądź niemą, masz prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza. To uprawnienie wynika z art. 204 § 1 Kodeksu postępowania karnego.
Możesz poprosić o tłumacza na każdym etapie postępowania, także przy kontaktach z obrońcą.
Koszty tłumacza ponosi państwo - nie musisz za to płacić.
Wniosek o ukaranie i orzeczenia będą Ci doręczane wraz z tłumaczeniem.
Prawo do obrońcy i pomoc z urzędu
Każdy obwiniony może wskazać swojego prawnika (obrońcę) na każdym etapie postępowania. Obrońcą może być adwokat lub radca prawny.
Obrońca z urzędu - kiedy i jak uzyskać?
Jeśli nie stać Cię na ustanowienie obrońcy we własnym zakresie, sąd może przydzielić Ci obrońcę z urzędu. Aby go uzyskać:
Wzór wniosku znajdziesz w komisariacie policji lub na stronie internetowej sądu.
Dołącz formularz o stanie rodzinnym i źródłach utrzymania, aby uprawdopodobnić swoją sytuację finansową.
Prezes sądu lub referendarz wyznacza obrońcę, który będzie działał w Twoim interesie.
Uwaga - koszty obrońcy z urzędu
W przypadku skazania lub warunkowego umorzenia postępowania możesz zostać obciążony kosztami obrońcy z urzędu. Można wtedy złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Nowość 2024/2025
Podstawą odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez obwinionego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Pozostałe prawa obwinionego
Poza prawami podstawowymi, obwiniony ma także szereg innych uprawnień:
Prawo do składania wniosków dowodowych
Możesz złożyć następujące wnioski:
- O przesłuchanie wskazanego świadka
- O uzyskanie dokumentu
- O włączenie opinii biegłego
- O przeprowadzenie innego dowodu
Termin na złożenie wniosków
Na złożenie wniosków dowodowych masz 7 dni od otrzymania zawiadomienia o terminie pierwszej rozprawy.
Prawo do pomocy medycznej
Jeśli potrzebujesz pilnej pomocy medycznej, możesz zgłosić to policjantom lub innym funkcjonariuszom.
Dobrowolne poddanie się karze bez rozprawy
W niektórych przypadkach możliwe jest zakończenie sprawy bez przeprowadzania rozprawy sądowej:
Wniosek oskarżyciela
Oskarżyciel publiczny może, za Twoją zgodą, złożyć wniosek o ukaranie bez rozprawy lub o odstąpienie od kary.
Wniosek obwinionego
Możesz sam złożyć wniosek o ukaranie bez rozprawy po otrzymaniu wezwania na rozprawę.
Przebieg postępowania sądowego
Sąd rozpoczynając postępowanie zawiadamia o miejscu i terminie rozprawy wszystkie strony oraz wzywa świadków. Od tego momentu sąd jest gospodarzem postępowania.
Obowiązek stawiennictwa
Sąd może wezwać Cię do osobistego stawiennictwa pod rygorem przymusowego doprowadzenia. W takim przypadku masz obowiązek przyjść na rozprawę w wyznaczonym terminie.
Postępowanie przyspieszone - kiedy może być zastosowane?
Postępowanie przyspieszone może być zastosowane w następujących sytuacjach:
Brak stałego miejsca pobytu
Jeśli nie masz stałego miejsca zamieszkania lub pobytu w Polsce.
Pobyt tymczasowy
Gdy przebywasz w Polsce tylko tymczasowo.
Wykroczenia podczas imprez masowych
Za wykroczenia związane z imprezami masowymi określonymi w odpowiednich przepisach.
Przemoc domowa
Wobec sprawców wykroczeń określonych w art. 66b Kodeksu wykroczeń (niestosowanie się do nakazów w sprawach o zobowiązanie do opuszczenia mieszkania).
Jak przebiega postępowanie przyspieszone?
Możesz zostać doprowadzony bezpośrednio do sądu (chyba że uczestniczysz w wideokonferencji).
Musisz pozostawać do dyspozycji sądu - w przeciwnym razie wyrok może być wydany pod Twoją nieobecność.
Termin na wniesienie apelacji wynosi tylko 3 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem.
Zatrzymanie paszportu
Policja i Straż Graniczna mogą czasowo zatrzymać Twój paszport lub inny dokument uprawniający do przekroczenia granicy do czasu wyroku.
Obowiązki obwinionego
Oprócz praw, jako obwiniony masz również określone obowiązki:
Obowiązki wobec organów ścigania
-
Poddanie się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom, które nie naruszają integralności ciała, w tym pobranie odcisków, fotografowanie, okazanie w celach rozpoznawczych.
-
Poddanie się badaniom psychologicznym, psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z zabiegami na ciele (z wyjątkiem chirurgicznych) wykonywanym przez uprawnionych pracowników służby zdrowia, jeśli są nieodzowne.
-
Poddanie się pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeśli jest to nieodzowne i nie zagraża zdrowiu.
Obowiązki informacyjne
Bardzo ważne - aktualne dane kontaktowe
Musisz:
- Podać właściwy adres do kontaktów
- Informować o każdej zmianie adresu
- Informować o zmianie innych danych kontaktowych (telefon, e-mail)
- Wskazać osobę odbierającą korespondencję, jeśli przebywasz za granicą
Uwaga: Niewskazanie poprawnego adresu może uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów!
Obowiązek stawiennictwa
Masz obowiązek stawić się na każde wezwanie sądu. Niestawiennictwo może skutkować przymusowym doprowadzeniem lub rozpoznaniem sprawy pod Twoją nieobecność.
Uprawnienia w trakcie badań
Podczas oględzin i badań ciała możesz poprosić, żeby dokonała ich osoba tej samej płci co Ty.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2025 r. poz. 860)
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1965)
- Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1534)