Wzmocnienie ochrony osób dotkniętych przemocą domową

Pierwsze czytanie projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

W Sejmie RP odbyło się pierwsze czytanie projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i niektórych innych ustaw. Nowelizacja zakłada m.in. zmianę określenia "przemoc w rodzinie" na "przemoc domowa".

- "Jest to ustawa od bardzo długiego czasu oczekiwana przez różne środowiska. Zarówno przez osoby, które doznają czy doznawały przemocy, kobiety, dzieci, środowiska organizacji pozarządowych i samorządów, które na co dzień pracują z osobami, której tej przemocy doznają, ale też z osobami, które tą przemoc stosują. No i oczywiście przez środowisko eksperckie" - podkreśliła wiceminister rodziny i polityki społecznej, pełnomocnik rządu ds. równego traktowania Anna Schmidt przedstawiając projekt.

Zaznaczyła, że projekt zawiera wiele nowych zapisów - m.in. rozszerza definicję przemocy domowej o przemoc ekonomiczną i cyfrową. Co więcej, rozszerza krąg osób objętych ochroną na niezamieszkujących razem byłych partnerów oraz dzieci będące świadkami przemocy domowej.

Projekt wprowadza definicję "osoby doznającej przemocy domowej i "osoby stosującej przemoc domową", przez którą – jak zaproponowano w projekcie – należy rozumieć zarówno osobę stosującą przemoc domową, jak i osobę, co, do której istnieje podejrzenie, że taką przemoc stosuje. Rozszerza krąg osób objętych ochroną na niezamieszkujących razem byłych partnerów oraz dzieci będące świadkami przemocy domowej. Ustanowiony zostanie również standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla osób doznających przemocy domowej.

Projekt doprecyzowuje również przepisy w zakresie kwalifikacji osób kierujących specjalistycznymi ośrodkami wsparcia dla osób doznających przemocy domowej. Umożliwiono uznanie dotychczasowego doświadczenia zawodowego – wskazano, że osoby te muszą mieć co najmniej trzy lata stażu pracy w pomocy społecznej lub w placówkach realizujących zadania na rzecz przeciwdziałania przemocy oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po trzech miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Kolejne wzmocnienie ochrony osób dotkniętych przemocą domową

Dwa lata od wejścia w życie ustawy antyprzemocowej, Sejm uchwalił w czwartek (1 grudnia br.) przygotowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego. To dodatkowe wzmocnienie ochrony osób pokrzywdzonych przemocą domową.

Obowiązujące już przepisy okazały się bardzo skuteczne. Świadczą o tym liczby – do końca października br. było to prawie 8 tysięcy nakazów opuszczenia domu przez sprawców przemocy domowej i tylko trzy zażalenia na te decyzje skutkujące uchyleniem przez sądy nakazu lub zakazu.

Dzięki opracowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości ustawie antyprzemocowej Polska dołączyła do wąskiego grona państw, w których obowiązuje najwyższy standard ochrony osób pokrzywdzonych przemocą domową.

Już dziś osoba stosująca przemoc fizyczną, stanowiącą zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników, musi bezzwłocznie opuścić mieszkanie; dostaje też zakaz zbliżania się do domostwa. Środek natychmiast egzekwuje policja. Także sądy mają do dyspozycji narzędzia umożliwiające szybsze rozpoznanie sprawy. Dzięki tym rozwiązaniom , to nie osoby pokrzywdzone przemocą, zazwyczaj kobiety, muszą uciekać z mieszkania, ale sprawcy są zmuszeni do jego opuszczenia.  

Uchwalona przez Sejm nowelizacja dodatkowo wzmacnia ochronę osób doznających tej przemocy, m.in. poprzez kolejne ograniczenie prawa sprawcy przemocy do zbliżania się lub kontaktowania z osobą pokrzywdzoną.

Najważniejsze zmiany wzmacniające ochronę

Do obowiązujących już przepisów wprowadzone zostały rozwiązania, które umożliwią izolowanie osób stosujących przemoc domową, gdy stwarzają one zagrożenie dla życia lub zdrowia innych osób, także poza wspólnie zajmowanym mieszkaniem.

Policja i Żandarmeria Wojskowa otrzymają uprawnienia, by wydać wobec takiego sprawcy natychmiastowy:

• zakaz zbliżania się osoby dotkniętej przemocą na odległość ustaloną w metrach;
• zakaz kontaktowania się z osobą dotkniętą przemocą domową, czyli zakaz kontaktowania się z nią zarówno osobiście, jak i na odległość;
• zakaz wstępu i przebywania w miejscu pracy, na terenie szkoły, placówki oświatowo-wychowawczej, opiekuńczej i artystycznej oraz obiektu sportowego, do których uczęszcza osoba dotknięta przemocą domową.

Zakazy te będą mogły zostać orzeczone także przez sąd cywilny, którego kompetencje będą szersze. Sąd będzie mógł wydać zakaz kontaktowania się, gdy mamy do czynienia z tzw. stalkingiem. Czyli wówczas, kiedy sprawca przemocy domowej nęka swą ofiarę za pomocą środków komunikacji elektronicznej, wzbudzając u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia albo w istotny sposób narusza jej prywatność. Zakazem wstępu i przebywania sąd będzie mógł objąć także miejsca, w których osoba dotknięta przemocą regularnie przebywa. Zakaz kontaktowania się w tak szerokiej postaci będzie mógł zostać orzeczony również, gdy nie toczy się postępowanie karne.

System walki z przemocą domową

Oprócz rozwiązań legislacyjnych stworzony został cały system walki z przemocą domową. To prewencja, pomoc pokrzywdzonym oraz skuteczne ściganie sprawców. Zanim weszły w życie przepisy antyprzemocowe, to osoby pokrzywdzone przemocą, zwykle kobiety i dzieci, musiały opuszczać dom, uciekając przed sprawcą. To się zmieniło.

Przed wejściem w życie ustawy antyprzemocowej pokrzywdzeni oczekiwali na usunięcie osoby stosującej przemoc domową z mieszkania  - średnio aż 143 dni. Tyle trwało rozpoznanie sprawy przez sąd. Tylko orzeczenie sądu umożliwiało pozbycie się sprawcy przemocy z domu. Dziś zgłoszenia dotyczące przemocy są traktowane przez policję jako pilne. Średni czas oczekiwania na przyjazd patrolu to 7-15 minut. Po około godzinie winny opuszcza mieszkanie.

W Polsce działa  305 placówek finansowanych w ramach Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ziobro. Zatrudnieni tam specjaliści świadczą bezpłatną pomoc prawną, psychologiczną i materialną osobom pokrzywdzonym przestępstwem, w tym osobom doświadczającym przemoc domową.  Od wejścia w życie ustawy antyprzemocowej do końca października br. do miejsc świadczenia pomocy w całej Polsce zgłosiło się ponad 22 tys. osób dotkniętych przemocą domową. Ponad 17,5 tys. to kobiety. 

Zalecenia Prokuratora Generalnego pomogą skuteczniej chronić ofiary przemocy domowej

Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro oraz reprezentująca Prokuraturę Krajową prokurator Agnieszka Welenc podczas dzisiejszej (6 grudnia br.) konferencji przedstawili zalecenia dla prokuratury, by ta mogła skuteczniej przeciwdziałać przemocy domowej.

- "Dzięki opracowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości przepisom Polska należy do wąskiego grona państw europejskich, które gwarantują najwyższy standard ochrony ofiarom przemocy domowej" – podkreślił Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.

Ministerstwo Sprawiedliwości z sukcesem wzmacnia ochronę osób dotkniętych przemocą domową. 1 grudnia br. Sejm uchwalił – przygotowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości – nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego. Dzięki ustawie antyprzemocowej, obowiązującej od 30 listopada 2020 r., sprawca przemocy domowej zagrażający bliskim musi natychmiast opuścić mieszkanie. Do października br. wystawiono niemal 8 tys. nakazów opuszczenia lokalu. Policja i Żandarmeria Wojskowa dostały skuteczne narzędzia mające chronić ofiary przemocy. Od czasu wejścia w życie ustawy antyprzemocowej do końca października br. do miejsc świadczących pomoc pokrzywdzonym zgłosiło się ponad 22 tys. osób dotkniętych przemocą. Ponad 17,5 tys. z nich stanowią kobiety.

Więcej wsparcia dla ofiar przemocy

Nowe przepisy porządkują i ujednolicają dotychczasowe zasady postępowania, uwzględniając normy prawa krajowego i międzynarodowego. Prokurator Agnieszka Welenc podkreśliła, że odnoszą się one nie tylko do postępowania karnego, ale także administracyjnego, cywilnego czy udzielania pomocy.

W toku postępowania osoby pokrzywdzone otrzymają informację o pomocy, jaką mogą uzyskać. Udzielać jej będą między innymi podmioty, które otrzymały na ten cel dotację z  Funduszu Sprawiedliwości.

Przy ocenie danego czynu ważne będą wiek i stan zdrowia osoby pokrzywdzonej. Istotne będzie również to, czy stosujący przemoc jest recydywistą oraz stan jego zdrowia psychicznego.  W przypadku przemocy domowej działania nie będą ograniczać się do przesłuchania sprawcy i jego najbliższych. Zabezpieczane będą różne dowody (m.in. dokumentacja medyczna, informacje o interwencjach policji).

- "Temu celowi służy również zamieszczanie na stronach internetowych prokuratur informacji o podmiotach, które świadczą pomoc osobom pokrzywdzonym w zakresie pomocy psychologicznej, poradnictwa prawnego i  poradnictwa specjalistycznego lub udzielają ofiarom schronienia. Chodzi o to, aby nie zostawić pokrzywdzonego bez pomocy" – stwierdziła prokurator Agnieszka Welenc.

W trosce o małoletnich i niepełnosprawnych

Szczególne przepisy będą obowiązywać, gdy pokrzywdzonym lub świadkiem będzie osoba małoletnia lub z niepełnosprawnościami intelektualnymi. W przypadku małoletnich niezwłocznie zostanie powołany kurator. Z urzędu może zostać również wszczęte postępowanie o ograniczenie – w skrajnych przypadkach także pozbawianie – władzy rodzicielskiej.   

Miejsce i sposób przesłuchania takich osób powinny być komfortowe dla pokrzywdzonego dziecka. W przesłuchaniu powinien uczestniczyć biegły psycholog, mający specjalizację z psychologii dziecięcej. Jeżeli przesłuchiwana będzie osoba z niepełnosprawnością intelektualną lub osoba ze spektrum autyzmu, towarzyszyć jej może asystent komunikacji.

Nowe narzędzia i zadania prokuratorów

Nowe przepisy zobowiązują też prokuratorów do zdecydowanego reagowania na wszelkie przypadki użycia gróźb lub przemocy wobec pokrzywdzonego oraz świadków. W takiej sytuacji mają oni obowiązek niezwłocznie wyjaśnić ich okoliczności lub – jeśli zachodzą ku temu uzasadnione przesłanki – wszcząć postępowanie karne.

Osoba, która stosuje przemoc domową, będzie musiała natychmiast opuścić mieszkanie. Będzie również nałożony na nią zakaz zbliżania i komunikowania się z ofiarami. Prokuratorzy będę ściśle współpracować z policją i Żandarmerią Wojskową, monitorując sprawców przemocy. Sprawca przemocy może również zostać skierowany na zajęcia korekcyjno-edukacyjne lub leczenie.

Na konferencji podkreślono również, że w przekazywaniu informacji na temat działań śledczych należy zachować szczególną ostrożność. Do ważnych celów polityki informacyjnej prokuratury ma zaliczać się wzmacnianie poczucia obowiązywania norm prawnych oraz odstraszanie potencjalnych sprawców przemocy. Informacje udostępniane przez media nie mogą naruszać godności samych pokrzywdzonych.  

A.J.
Zespół e-prawnik.pl