Ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych niekonstytucyjne

Przepisy prawa budowlanego niekonstytucyjne

7 lutego 2018 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa dotyczące ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych. Uznał, że ograniczanie uprawnień budowlanych rozporządzeniem jest niezgodne z Konstytucją RP.

Sprawa dotyczyła zbadania zgodności z Konstytucją RP przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane oraz przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie z Konstytucją RP oraz ustawą Prawo budowlane. Zakres wniosku został ograniczony do spraw związanych z zasadami nadawania uprawnień budowlanych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. Art. 16 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2017 r. poz. 1332, ze zm.) w zakresie, w jakim upoważnia właściwego ministra do określenia „ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych” oraz nie zawiera w tym zakresie wytycznych do treści rozporządzenia, jest niezgodny z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. § 22 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. poz. 1278) oraz lp. 7 i 8 załącznika nr 2, a także lp. 5 i 6 załącznika nr 3 do tego rozporządzenia są niezgodne z art. 14 ust. 1 pkt 3 lit. c i art. 16 prawa budowlanego.

Przepisy te utracą moc obowiązującą po upływie 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że w tym czasie powinny zostać wydane nowe regulacje z uwzględnieniem zasad poprawnej legislacji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie (tzn. w części dotyczącej zakresu ograniczeń uprawnień budowlanych w poszczególnych specjalnościach). Stwierdzenie bowiem niezgodności przepisu ustawowego upoważniającego do wydania rozporządzenia (art. 16 pkt 3 Prawa budowlanego) oznacza utratę umowy przepisów samego rozporządzenia.

Orzeczenie TK (sygn. K 39/15) zapadło jednogłośnie.

Jak TK uzasadnił swoje rozstrzygnięcie?

Badając zgodność art. 16 pkt 3 prawa budowlanego w zaskarżonym zakresie z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, Trybunał stwierdził, że przepisy prawa budowlanego nie określają czynności, które mogą wykonywać osoby posiadające uprawnienia budowlane bez ograniczeń oraz uprawnienia w ograniczonym zakresie. Ustawa nie zawiera także ograniczeń odnoszących się do obu rodzajów uprawnień.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że ograniczanie uprawnień budowlanych, do których wprowadzenia upoważnia właściwe organy art. 16 pkt 3 prawa budowlanego, niewątpliwie stanowi ingerencję w konstytucyjną wolność wykonywania zawodu (art. 65 ust. 1 Konstytucji). Dla takiej materii Konstytucja zastrzega wyłączność ustawy. Rozporządzenie nie może w tym zakresie zastępować prawa budowlanego. W ustawie powinien zostać wskazany nie tylko pozytywny zakres czynności w ramach uprawnień budowlanych, ale muszą być również określone wszelkie jego ograniczenia, które są konieczne i uzasadnione w świetle kryteriów wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Zdaniem Trybunału, organy władzy wykonawczej nie mogą wydawać aktów prawnych normujących kwestie ograniczania praw i wolności. Dla materii tej Konstytucja wymaga aktów rangi ustawy. To w ustawie powinny być zamieszczone wszystkie zasadnicze elementy regulacji prawnej. Obowiązkiem ustawodawcy było określenie czynności, które mogą wykonywać osoby posiadające uprawnienia budowlane bez ograniczeń albo uprawnienia w ograniczonym zakresie, a także wskazanie ograniczeń w ramach powyższych kategorii. Ustawodawca może jedynie w wąskim zakresie przekazać takie sprawy organom władzy wykonawczej, z uwzględnieniem standardów konstytucyjnych wskazanych przez Trybunał Konstytucyjny. To znaczy, że zakres materii pozostawionej do unormowania w rozporządzeniu może dotyczyć tylko kwestii technicznych, szczegółowych, podlegających częstym zmianom, które uzupełniają materię ustawową, ale nie są związane z istotą samego ograniczenia.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że brak w ustawie jakichkolwiek przepisów regulujących zakres uprawnień budowlanych i ewentualnych jego ograniczeń czyni niedopuszczalnym delegowanie tej materii do unormowania w akcie rangi podustawowej. Narusza zasadę wyłączności ustawy podczas ustanawiania ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnej wolności wykonywania zawodu, przez co czyni art. 16 pkt 3 prawa budowlanego niezgodnym z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Specjalności, w których udzielane są uprawnienia budowlane, zostały uregulowane w art. 14 prawa budowlanego. Wśród nich wymieniona została specjalność inżynieryjna kolejowa (art. 14 ust. 1 pkt 3 lit. c). Sposób redakcji art. 14 ust. 1 prawa budowlanego wskazuje, że w zakresie określonych w nim specjalności stanowi katalog zamknięty. Jedynie w ramach tych specjalności mogą być wyodrębniane specjalizacje techniczno-budowlane. Trybunał stwierdził, że w badanych przepisach rozporządzenia normodawca wprowadził zatem nowe, niewskazanych w ustawie rodzaje specjalności. Konsekwencją ich wprowadzenia było także określenie w załączniku nr 2 pod l.p. 7 i 8 wykazu kierunków studiów wyższych odpowiednich i pokrewnych dla danej specjalności oraz w załączniku nr 3 pod l.p. 5 i 6 wykazu zawodów związanych z budownictwem w ramach tych specjalności, co zdaniem Trybunału, pozostaje w sprzeczności z art. 14 ust. 1 pkt 3 lit. c prawa budowlanego.

W ocenie Trybunału, wykonawczy charakter rozporządzeń i ich ścisły związek z ustawą, na podstawie której są wydawane, wyklucza samoistne regulowanie w akcie rangi podustawowej materii nieunormowanej w ustawie. Rozporządzenie, które samodzielnie kreuje przedmiot regulacji, traci związek z ustawą.

Upoważnienia do określenia niewskazanych w ustawie specjalności nie zawiera i nie może zawierać art. 16 prawa budowlanego, stanowiący delegację dla wskazanych tam organów wykonawczych do wydania rozporządzenia. Toteż rozporządzenie w tym zakresie nie jest aktem wykonawczym do ustawy, lecz staje się aktem o charakterze samoistnym. Nie służy bowiem wykonaniu ustawy, ale samodzielnie reguluje materie, co do których brak jakichkolwiek dyrektyw w ustawie. W związku z tym Trybunał uznał, że rozporządzenie w badanym zakresie wydane zostało z przekroczeniem udzielonych kompetencji, i stwierdził niezgodność zaskarżonych przepisów rozporządzenia z art. 14 ust. 1 pkt 3 lit. c i art. 16 prawa budowlanego.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl