Ograniczenie handlu w niedziele i święta zgodne z Konstytucją

27 lipca 2021 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie wniosku Prezydenta Konfederacji Lewiatan dotyczącego ograniczenia handlu w niedzielę i święta.

Wyrok TK

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3 pkt 7 i art. 18 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2021 r. poz. 936) są zgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Orzeczenie (sygn. akt K 10/18) zapadło większością głosów. Zdania odrębne do wyroku zgłosili: sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski i sędzia TK Jarosław Wyrembak.

Czego dotyczył problem prawny?

Przedmiot kontroli konstytucyjnej – po ustaleniu przez Trybunał granic dopuszczalności merytorycznego orzekania – stanowiły: art. 3 pkt 7 u.o.h., wyrażający definicję legalną ram czasowych wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych, i art. 18 u.o.h., będący przepisem określającym dzień wejścia w życie u.o.h. na 1 marca 2018 r. (okres spoczywania ustawy wyniósł 23 dni).

Prezydent Konfederacji Lewiatan (dalej: wnioskodawca) zarzucił niezgodność art. 3 pkt 7 i art. 18 u.o.h. z art. 2 Konstytucji i wywodzonymi z niego zasadami konstytucyjnymi, będącymi składowymi zasady demokratycznego państwa prawnego. Niekonstytucyjność art. 3 pkt 7 u.o.h. (definicji legalnej) wnioskodawca upatrywał w naruszeniu dyrektywy konsekwencji terminologicznej, wynikającej z zasady poprawnej legislacji, zaś naruszenie tej zasady miało w konsekwencji pociągać za sobą naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zaś niekonstytucyjność art. 18 u.o.h. wnioskodawca wiązał z naruszeniem wymogu odpowiedniej vacationis legis, będącego składową zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, ale dającego się także wyprowadzić z zasady poprawnej legislacji.

Zdaniem wnioskodawcy, niekonstytucyjność art. 3 pkt 7 u.o.h. miała wynikać z tego, że wprowadzona definicja ram czasowych niedzieli i święta – okres „24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 2400 w sobotę a godziną 2400 w niedzielę, i między godziną 2400 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 2400 w święto” – odbiega od regulacji zawartej w art. 1519 § 2 ustawy z dnia 16 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – „[z]a pracę w niedzielę i święto, w przypadkach, o których mowa w art. 15110, uważa się pracę wykonywaną między godziną 600 w tym dniu a godziną 600 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina”. 

Stanowisko TK

Trybunał nie podzielił wątpliwości wnioskodawcy co do niespójności i wykluczania się tych definicji, wskazując, że: 1) pojęcia definiowane we wskazanych przepisach nie są tożsame, 2) wskazane przepisy mają inny zakres podmiotowy, 3) wskazane przepisy mają inny zakres przedmiotowy.

TK uznał, że oceniany art. 3 pkt 7 u.o.h. jest sformułowany w sposób umożliwiający jego prawidłową wykładnię i poprawne zastosowanie. Nie narusza dyrektywy konsekwencji terminologicznej, a zatem zasady poprawnej legislacji i tym bardziej zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. W świetle tych ustaleń Trybunał uznał art. 3 pkt 7 u.o.h. za zgodny z art. 2 Konstytucji.

W dalszej kolejności TK musiał ustalić, czy zmiany wprowadzane przepisami u.o.h. wymagały zastosowania okresu spoczywania ustawy dłuższego niż przewidziany przez ustawodawcę w treści art. 18 u.o.h., a wynoszącego 23 dni.

Trybunał zwrócił uwagę na to, że na podstawie art. 5 u.o.h. wprowadzono zakaz prowadzenia działalności handlowej w niedziele i święta. Wyjątki pozwalające na prowadzenie tego rodzaju działalności zostały enumeratywnie wymienione w art. 6 u.o.h.

Przystosowanie się do nowych warunków wiązało się z koniecznością podjęcia przez przedsiębiorców odpowiednich działań, jednakże Trybunał zwrócił uwagę, że okres spoczywania ustawy był dłuższy niż 14 dni przewidziane w art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, a ponadto określono szczególne unormowania dotyczące sposobu wejścia w życie u.o.h. Ustawodawca przewidział dwuletni okres stopniowania zmian wynikających z wprowadzanej ustawy, mający charakter dostosowawczy. Zgodnie z art. 16 ust. 1 u.o.h., w okresie od 1 marca do 31 grudnia 2018 r. zakaz, o którym mowa w art. 5 u.o.h., nie obowiązywał w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. Z kolei stosownie do art. 17 ust. 1 u.o.h., w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. zakaz ten nie obowiązywał w ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. TK uznał, że ustawodawca miał świadomość daleko idących skutków wywoływanych przez nową regulację i przewidział stopniowanie dolegliwości związanej z obowiązywaniem ustanowionych przepisów.

Z tych względów Trybunał nie uznał, aby określony przez ustawodawcę okres spoczywania ustawy naruszał wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Okres 23 dni, chociaż nietypowy, nie był przesadnie krótki, biorąc pod uwagę zakres zmian oraz wskazany w u.o.h. okres dostosowawczy. Pracodawcy mieli możliwość dostosowania się do tych zmian i takiego pokierowania swoimi działaniami, by nie odczuć w sposób nadmierny konsekwencji wprowadzonych rozwiązań.

Wobec przekroczenia granic ograniczonej legitymacji wnioskowej przysługującej Prezydentowi Konfederacji Lewiatan oraz niespełnienia przez wnioskodawcę ustawowo określonych wymogów wniosku, a dotyczących braku w zakresie uzasadnienia, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym postanowił umorzyć postępowanie w części dotyczącej badania zgodności art. 5 i art. 6 u.o.h. z art. 24, art. 65 ust. 1 oraz art. 32 i art. 31 ust. 3 Konstytucji z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl