Nowa Ordynacja podatkowa

Rada Ministrów przyjęła 28 maja 2019 r. projekt ustawy Ordynacja podatkowa (wraz z projektem ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Ordynacja podatkowa i ustawę o Rzeczniku Praw Podatnika) – dokumenty przedłożone przez ministra finansów. Proponowane przepisy mają służyć uporządkowaniu i wzmocnieniu pozycji podatników. Teraz zajmie się nimi parlament.

Co będzie regulowała nowa Ordynacja podatkowa?

Nowa Ordynacja podatkowa przewiduje większą ochronę praw podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową oraz zwiększenie efektywności i skuteczności poboru podatków. 

- „Cieszę się, że Rada Ministrów przyjęła dzisiaj projekt nowej Ordynacji podatkowej. Wprowadza ona rozwiązania, które dotychczas nie funkcjonowały w naszym systemie podatkowym, jak np. umowa podatkowa czy umowa o współdziałanie. To budowanie nowych, pozytywnych relacji pomiędzy urzędami skarbowymi a podatnikami” – powiedziała minister finansów prof. Teresa Czerwińska.
 
Projekt ustawy - Ordynacja podatkowa (wraz z projektem ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Ordynacja podatkowa i ustawę o Rzeczniku Praw Podatnika) ureguluje m.in.: zasady ogólne prawa podatkowego, formy załatwiania spraw podatkowych na zasadzie konsensusu (tj. umowy podatkowe, mediacja, konsultacje skutków podatkowych transakcji) oraz przepisy chroniące podatnika w przypadku zastosowania się do informacji organów podatkowych. Nowe przepisy wprowadzają zakaz orzekania na niekorzyść podatnika, prawo do skorygowania deklaracji przed zakończeniem postępowania podatkowego, możliwość rezygnacji z odwołania od decyzji na rzecz skargi do sądu czy dłuższe terminy do wniesienia odwołania i zażalenia.

Większa efektywność i skuteczność poboru podatków zostanie osiągnięta m.in dzięki wprowadzeniu efektywnego modelu postępowania podatkowego i zasady ugodowego załatwiania spraw, a także upowszechnieniu stosowania komunikacji elektronicznej czy uporządkowaniu zasad stosowania i miarkowania kar porządkowych. 

Zasady ogólne prawa podatkowego

W projekcie uporządkowano oraz uzupełniono kierunkowe dyrektywy postępowania w rozstrzyganiu spraw podatkowych, w tym niektóre obecne jedynie w orzecznictwie i doktrynie (np. zasada ugodowego załatwiania spraw). Jest to realizacja wielokrotnie zgłaszanego postulatu dotyczącego porządkowania ogólnego prawa podatkowego. Rozwiązanie to wzmocni ochronę praw podatnika, w szczególności w połączeniu z powołaniem Rzecznika Praw Podatnika stojącego na ich straży.

Współdziałanie

Zaproponowano tzw. program współdziałania, którego istotą będzie współpraca podatnika z organem podatkowym na rzecz prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych. Współdziałanie oparte będzie na transparentności działań podatnika, który będzie informował organ podatkowy o wszelkich istotnych kwestiach, mogących mieć wpływ na wysokość płaconych przez niego podatków. Efektem takiej współpracy, po stronie administracji podatkowej, będzie wiedza o działaniach podatnika mających wpływ na wysokość opodatkowania, a po stronie podatnika – pewność poprawności jego rozliczeń podatkowych.

Nadpłata i zwrot podatku

Administracja podatkowa będzie zwracała podatnikowi nadpłatę bez wydawania decyzji, chyba że została ona określona w nieprawidłowej wysokości w deklaracji lub wniosku
o stwierdzenie nadpłaty. Rozwiązanie to jest realizacją postulatu zwrotu nadpłaty w możliwie uproszczonej procedurze. Nowy przepis przyspieszy także rozpatrywanie spraw.

Ulgi w spłacie

Wprowadzono możliwość umorzenia podatku przed upływem terminu jego płatności, a po jego konkretyzacji w deklaracji podatkowej lub decyzji. Określono niezbędne elementy, jakie powinien zawierać wniosek o udzielenie ulgi w spłacie, co będzie praktyczną wskazówką do jego prawidłowego sporządzenia. W rezultacie powinno to przyspieszyć rozpatrywanie spraw.

Doręczenia

Dane wskazane w zgłoszeniu identyfikacyjnym i przechowywane w Centralnym Rejestrze Podatników Krajowej Ewidencji Podatników będą podstawą do ustalenia adresu miejsca zamieszkania oraz adresu siedziby do celów doręczania pism. Usprawni to doręczanie korespondencji i zminimalizuje spory na tym tle.

Wszczęcie postępowania

Nie będą wszczynane postępowania podatkowe, gdy koszty ich prowadzenia, w tym nakłady pracy oraz koszty doręczenia pism, przewyższają wymierzaną podatnikowi kwotę (częściowo fakultatywnym limitem będzie 50 zł). Rozwiązanie zwiększy efektywność administracji podatkowej, a jej działania przesuną się na najpoważniejsze – z punktu widzenia budżetu państwa – sprawy podatkowe.

Umowa podatkowa

Umożliwiono rozwiązywanie niektórych elementów sporów podatkowych w drodze konsensusu. Umowa podatkowa będzie mogła być zawarta w szczególności w przypadku trudnych do usunięcia wątpliwości co do stanu faktycznego w sprawie. Katalog obszarów możliwych uzgodnień jest otwarty. Umowy podatkowe będą zawierane po przeprowadzeniu uzgodnień między podatnikiem a administracją podatkową i dokumentowane protokołem stwierdzającym m.in. zakres oraz treść dokonanych uzgodnień. Rozwiązanie pozwoli zakończyć część sporów i zapewni dobrowolne wykonanie zobowiązania podatkowego przez podatnika. 

Mediacja

Jako mechanizm procesowy ułatwiający komunikację między administracją podatkową a podatnikiem, wprowadzono mediację podatkową – procedurę rozwiązywania sporów z udziałem pośrednika – mediatora. Strony będą dokonywać swobodnego, wspólnego wyboru mediatora z listy prowadzonej przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Rolę mediatora będzie mógł pełnić Rzecznik Praw Podatnika.

Uproszczone postępowanie podatkowe

Stworzono model postępowania uproszczonego, który polega na braku postanowienia o wszczęciu, braku zawiadomienia o wyznaczeniu terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego oraz niesporządzaniu uzasadnienia wydanej w tym trybie decyzji. Tryb uproszczony wymagać będzie zgody lub wniosku strony. Nowy model  przyczyni się do szybszego rozstrzygnięcia spraw oraz zwiększy koncentrację administracji podatkowej na sprawach trudnych.

Odwołania

Ograniczono możliwość orzekania na niekorzyść strony w postępowaniu odwoławczym. Wydłużono z 14 do 30 dni termin na złożenie odwołania, a zażalenia – z 7 do 14 dni.

Załatwianie spraw

Podatnik będzie mógł wnieść ponaglenie na przewlekłość, tzw. ex post, tj. w celu ustalenia istnienia przewlekłości według stanu z daty jego wniesienia. Dla podatnika może być to ważne przy ewentualnych roszczeniach odszkodowawczych. Administracja podatkowa będzie zobowiązana do załatwienia sprawy w wyznaczonym terminie. Tylko w sytuacji, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, wymagające odpowiednio dłuższego postępowania (nieznane w momencie wyznaczania terminu) – organ wyższego stopnia będzie mógł wyznaczyć termin odpowiednio dłuższy. Skrócono do 14 dni termin rozpatrzenia ponaglenia. Rozwiązanie wzmocni zaufanie do administracji podatkowej.

Interpretacje i informacje dotyczące przepisów prawa podatkowego

Wprowadzono możliwość występowania przez organ uprawniony do wydawania interpretacji z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W efekcie zmniejszy się liczba skarg kierowanych do sądów administracyjnych.

Konsultacja skutków podatkowych transakcji

Wprowadzono procedurę konsultacyjną, w której wnioskodawca oraz organ podatkowy będą mogli w konsultacji dokonać uzgodnień dotyczących przeszłych rozliczeń podatkowych transakcji przed zaistnieniem ewentualnego sporu. W postępowaniu konsultacyjnym będą wydawane cząstkowe decyzje podatkowe, które będą wiążące dla administracji podatkowej i podatnika oraz mają podlegać zaskarżeniu. W przyszłym postępowaniu podatkowym organ podatkowy nie będzie mógł zająć innego stanowiska niż wyrażone w decyzji. Korzystanie z tej procedury będzie odpłatne. Rozwiązanie wyposaży podatników w cenny instrument uzyskiwania pewności prawa w sprawach złożonych i istotnych dla ich działalności. Nastąpi także ograniczenie liczby sporów.

Wprowadzaniu nowej Ordynacji podatkowej towarzyszyć będzie powołanie Centrum Kompetencyjnego Podatków Lokalnych. Będzie to jednostka wspierająca gminy i miasta, prowadząca działalność informacyjno-edukacyjną oraz wykonująca – na prośbę gmin i miast – zastępstwo procesowe przed sądami administracyjnymi.

Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?

Rozwiązania zawarte w nowej Ordynacji podatkowej wejdą w życie 1 stycznia 2021 r. Projektowany akt zastąpi obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl