Po II czytaniu ustawy o VAT

W związku z drugim czytaniem projektu nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług (sprawozdanie Komisji w druku nr 978), które odbyło się 7 października 2008 r., Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan przesłała swoje stanowisko w sprawie do Przewodniczących Klubów i Kół Poselskich.

W opinii PKPP Lewiatan projekt w wersji przyjętej przez Komisję (druk nr 978), oprócz regulacji niewątpliwie pozytywnych wprowadzał nowe, niekorzystne dla przedsiębiorców rozwiązania. Stojąc na stanowisku, iż jest jeszcze szansa na poprawienie projektu, zwróciliśmy się z apelem o przeanalizowanie naszych uwag raz jeszcze i uwzględnienie ich podczas dalszych prac Parlamentu nad nowelizacją.

PKPP Lewiatan zaapelowała o spowodowanie, aby Sejm uchwalił ustawę nowelizującą ustawę o VAT, która w całości mogłaby być uznana za przełomową w zakresie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i jednoznacznie mogłaby być odebrana jako korzystna dla przedsiębiorców.

Podczas II czytania w Sejmie do druku nr 978 zgłoszone zostały poprawki poselskie.

Jedną z nich była poprawka nr 15 dotycząca art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług (art. 1 pkt 41 druku 978), która wprowadza nowe zasady zwrotu podatnikom nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Pozwała ona na zwrot różnicy kwoty podatku naliczonego nad należnym na obowiązujących zasadach, a więc wraz z odsetkami od kwoty zadeklarowanej, bez znaczenia, czy czynności organów podatkowych wykażą zasadność zwrotu w wysokości nie niższej niż zadeklarowana. Poprawka uzyskała pozytywną opinię Komisji Finansów Publicznych.

Niestety pozytywnej opinii nie uzyskała poprawka dotycząca wymogu posiadania odbioru faktury korygującej przez nabywcę towaru lub usługi, by można było dokonać obniżenia podstawy opodatkowania. Proponowany zapis art. 29 ust 4a ustawy o podatku od towarów i usług (poprawka nr 10) wymagał potwierdzenia odbioru faktury przez upływem terminu do złożenia deklaracji za dany okres rozliczeniowy. W opinii przedstawicieli Ministerstwa Finansów odbiór potwierdzenia mógłby nastąpić po terminie złożenia deklaracji.

Pozostałe poprawki nie zawierały postulatów zawartych w stanowisku PKPP Lewiatan.

8 października Komisja Finansów publicznych zakończyła pracę nad zgłoszonymi poprawkami do projektu nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od towarów i usług oraz skierowała projekt do III czytania w Sejmie. Termin nie jest jeszcze znany.

Od 2005 r. przedsiębiorcy w Polsce czekają na zmianę ustawy o podatku od towarów i usług. Przygotowany w 2006 r. przez Radę Podatkową PKPP Lewiatan projekt nowelizacji ustawy o VAT stał się fundamentem wszystkich projektów kompleksowych nowelizacji ustawy o VAT, zarówno rządowych jak i poselskich, zgłaszanych w latach 2005 - 2008.

UWAGI PKPP Lewiatan do druku nr 978

Zapisy korzystne dla przedsiębiorców w projekcie ww. ustawy to np. wydłużenie terminu odliczenia podatku naliczonego, eliminacja sankcji 30%, wprowadzenie zasad szczególnych dla składów typu call-off, czy wprowadzenie możliwości odliczania podatku naliczonego od importu w deklaracji rozliczeniowej.

Projekt zawiera jednak kilka rozwiązań negatywnych, które jeśli projekt nie zostanie zmieniony w trakcie dalszych prac legislacyjnych, mogą wpłynąć na pogorszenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej. Poniżej przedstawiamy te zapisy:

1. Podatnicy nie będą mieli prawa do odsetek, w przypadku gdy urząd skarbowy przedłuży terminy zwrotu nadwyżki podatku naliczonego VAT
Propozycja brzmienia art. 87 ust. 2 przewiduje nowe zasady zwrotu podatnikom nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Zgodnie z projektowanymi przepisami, jeśli przeprowadzone przez organ czynności wykażą zasadność zwrotu w wysokości nie niższej niż zadeklarowanej, urząd skarbowy wypłaci należną kwotę wraz z odsetkami od kwoty zadeklarowanej, w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Zgodnie natomiast z obecnie obowiązującymi przepisami, w każdym przypadku, gdy czynności prowadzące do weryfikacji wnioskowanej kwoty zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wykażą jego zasadność, zaś zwrot nastąpi z opóźnieniem, podatnikowi przysługuje zwrot podatku wraz z odsetkami odpowiadającymi opłacie prolongacyjnej.

Tak więc, w porównaniu do obecnych przepisów, wprowadzenie przepisów w proponowanym brzmieniu skutkowałoby bardzo istotnym pogorszeniem sytuacji podatników.

Proponowane brzmienie przepisów prowadziłoby bowiem do sytuacji, w której najdrobniejsza nawet pomyłka ze strony podatnika w wykazanej kwocie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym oznaczałaby brak prawa do uzyskania odsetek od zasadnie żądanych kwot zwrotu. Skutkowałoby to również możliwością dowolnego odwlekania momentu zakończenia postępowania przez organy podatkowe - opóźnienia w prowadzeniu postępowania nie wiązałyby się bowiem z żadnymi niekorzystnymi finansowymi skutkami po stronie organów (tj. koniecznością zapłaty odsetek). Obecnie, jeśli podatnik pomyli się w deklaracji VAT, a przeprowadzone przez organ postępowania podatkowe potwierdzi zasadność zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w części, to w związku z przedłużeniem terminu zwrotu podatku, organ wypłaci podatnikowi odsetki od zasadnie żądanej kwoty zwrotu. Jeżeli więc podatnik zadeklaruje do zwrotu kwotę np. 200 000 PLN i okaże się, że organ podatkowy zakwestionuje zasadność zwrotu 100 PLN to:

• według obecnie obowiązujących zasad - podatnik otrzyma zwrot kwoty 199 900 PLN powiększonej o odsetki w wysokości określonej w art. 87 ust. 2.

• według proponowanej przez rząd nowelizacji - podatnik otrzyma zwrot kwoty 199 900 PLN bez jakichkolwiek odsetek, bez względu na to, kiedy kwota ta zostanie zwrócona.

Nie ma żadnego uzasadnienia dla przyjęcia, iż zwrot w kwocie słusznie podatnikowi należnej dokonany po ustawowym terminie nie będzie powiększony o odsetki. Zasada stosowana w obecnie obowiązujących przepisach mobilizuje zarówno podatników, jak i organy podatkowe, nie jest więc zrozumiałe dążenie do zmiany tej zasady w sposób jednoznacznie niekorzystny dla podatników.

2. Brak możliwości odliczenia naliczonego VAT w przypadku braku potwierdzenia odbioru faktury korygującej
Zmiana zawarta w projekcie ma na celu przeniesienie do ustawy przepisów znajdujących się obecnie w rozporządzeniu wykonawczym, zgodnie z którymi prawo do obniżenia obrotu (oraz podatku należnego) powstaje dopiero w chwili otrzymania odbioru faktury korygującej przez nabywcę. Proponowane rozwiązanie należy ocenić negatywnie. O ile zmiana ta poprzez przeniesienie omawianego mechanizmu obniżenia obrotu z przepisów rozporządzenia do ustawy ma na celu usunięcie jednego obszaru niezgodności z prawem, jakim jest naruszenie art. 92 i 217 Konstytucji, to pozostaje jeszcze kwestia prawa wspólnotowego.

Należy bowiem uznać, że zasada uzależniająca prawo podatnika od obniżenia podstawy opodatkowania (a tym samym podatku VAT) od wymogu posiadania potwierdzenia odbioru korekty faktury jest niezgodna z przepisami wspólnotowymi. Narusza ona kluczową dla wspólnotowego systemu VAT zasadę neutralności a także jedną z zasad ogólnych prawa wspólnotowego, jaką jest zasada proporcjonalności.

Wymóg posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez podatnika w wielu sytuacjach może uniemożliwić mu obniżenie podatku ze względu na okoliczności od niego niezależne (np.: nie odbierania korespondencji przez nabywcę lub gdy nabywca odmówi podpisania/potwierdzenia odbioru faktury korygującej). W sytuacjach tych dojdzie do naruszenia zasady neutralności podatku VAT i przeniesienia ekonomicznego ciężaru podatku z ostatecznego konsumenta na podatnika, dla którego rozliczenie powinno być neutralne.

Natomiast zgodnie z zasadą proporcjonalności środki podjęte w celu zwalczania unikania bądź uchylania się od opodatkowania muszą być odpowiednie do ewentualnych nadużyć. Niedopuszczalna jest sytuacja, iż cel regulacji, jakim jest uniknięcie nadużyć związanych z obniżaniem obrotu, stanowiących niewielki odsetek dokonywanych transakcji, powoduje, że utrudnione jest a czasem wręcz niemożliwe korzystanie z prawa do obniżenia podatku należnego przez każdego podatnika. Należy bowiem podkreślić, iż istnieją inne, mniej uciążliwe dla podatników, sposoby potwierdzenie udzielenia rabatu, czy innych przypadków zmniejszenia lub zwrotu wynagrodzenia (przykładowo na podstawie analizy rachunków bankowych).

3. Faktyczne wydłużenie terminów zwrotu nadwyżki podatku naliczonego
Proponowany przepis zakłada wydłużenie terminu zwrotu nadwyżki podatku naliczonego dla podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą (lub prowadzących ją w okresie krótszym niż 12 miesięcy) z 60 dni do 180 dni (wyłączając pewne kategorie zakupów). Warunkiem otrzymania zwrotu w standardowym terminie 60 dni jest złożenie zabezpieczenia majątkowego odpowiadającego kwocie nadwyżki podatku wykazanej do zwrotu. Analogiczny przepis funkcjonujący obecnie (art. 97 ust.5-8) został uznany przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości za niezgodny z prawem wspólnotowym (sprawa C-25/07 Sosnowska).

Trybunał uznał, że przepisy dyskryminujące pewną grupę podatników, jeśli chodzi o prawo do otrzymania zwrotu, bez względu na faktyczne ryzyko nadużyć podatkowych jest niezgodne z zasadą proporcjonalności. Jedyną różnicą pomiędzy obecnymi przepisami a proponowanymi jest zastąpienie zabezpieczenia majątkowego w stałej kwocie (obecnie 250 000 zł) kwotą zmienną, zależną od wysokości wnioskowanego zwrotu. Sam mechanizm, dyskryminujący nowych podatników, który został zakwestionowany przez Trybunał pozostał.
Podobnie za naruszającą zasadę proporcjonalności, a więc niezgodną z prawem wspólnotowym należy uznać propozycje nowego ust.5a, który przedłuża termin zwrotu podatku (z 60 dni do 180 dni) dla podatników, którzy w danym okresie rozliczeniowym nie wykonali sprzedaży.

4. Zmiana wymogów dla kas fiskalnych
Proponowana nowelizacja przewiduje określenie w ustawie, a nie jak dotychczas w rozporządzeniu, podstawowych wymagań dotyczących kas fiskalnych, co zasługuje generalnie na aprobatę.
Jednakże istotnie wadliwym rozwiązaniem jest, zgodnie z proponowanym zapisem w art. 111 pkt. 6a), wprowadzenie zasady, że kasa musi zapewniać prawidłowe zaewidencjonowanie i przechowanie podstawowych danych dotyczących zawieranych transakcji, w tym wysokości uzyskiwanego przez podatnika obrotu i kwot podatku należnego (...). Wbrew uzasadnieniu do nowelizacji zmiana ta nie ma jedynie charakteru uściślającego i doprecyzowującego. Nowy zapis oznaczać będzie istotną zmianę sposobu zapisu danych w pamięci fiskalnej. Obecnie w pamięci zapisywane są dane sumaryczne w podziale na poszczególne stawki podatkowe. Po nowelizacji zaś dane w pamięci miałyby być zapisywane już nie sumarycznie ale, jak można sądzić, według poszczególnych transakcji. W konsekwencji istotnej przebudowie musiałoby ulec oprogramowanie w nowo wprowadzanych na rynek kasach. Nowelizacja nie przewiduje obowiązku dostosowania obecnie używanych kas do nowych wymogów. Niejasna pozostaje natomiast sytuacja nowo sprzedawanych kas, dla których producent lub importer uzyskał już uprzednio akceptację w drodze decyzji administracyjnej.

5. Brak regulacji dla komisu usług
Tzw. łańcuchowe świadczenie usług występuje powszechnie w obrocie. Możliwość istnienia złożonych sytuacji, tzn.

takich gdy zleceniobiorca korzysta z usług kolejnych pośredników i zatem sam jest zleceniodawcą, nie jest wcale hipotetyczna. Może przykładowo mieć miejsce przy dystrybucji programów komputerowych, w których dostawie (udzieleniu licencji) uczestniczy łańcuch podmiotów składający się z 4 lub więcej podmiotów. Brak odpowiednich regulacji w tym powodował istotne zagrożenia dla podatników będących w takiej sytuacji gospodarczej.

Proponowana zmiana nie reguluje tej kwestii w sposób dostateczny, a wręcz stwarza kolejne problemy. Zmiana przewidziana w nowelizacji stanowi szczątkową, a zatem wadliwą próbę implementacji art. 28 Dyrektywy VAT. Podstawową wadą propozycji jest brak jednoczesnego wprowadzenia zasady ogólnej stanowiącej o istnieniu łańcuchowego świadczenia usług, która to regulacja pozwoliłaby zastosowanie odpowiednich przepisów o podstawie opodatkowania, miejscu świadczenia, momencie powstania obowiązku podatkowego, fakturowaniu i in. 

Źródło: PKPP Lewiatan, www.pkpplewiatan.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl