Podział majątku a spłata wierzytelności zabezpieczonej hipoteką

Kodeks postępowania cywilnego nie wyłącza dochodzenia  między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego - orzekł Sąd Najwyższy.

Uchwała Sądu Najwyższego

W dniu 27 lutego br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę (sygn. III CZP 30/18):

Artykuł 618 § 3 k.p.c. nie wyłącza dochodzenia  między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego.

Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.

Czego dotyczył problem?

Powyższa uchwała zapadła po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego przedstawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego:

„1. Czy dokonując z urzędu w postępowaniu o podział majątku objętego dotychczas wspólnością majątkową małżeńską ustalenia składu i wartości majątku wspólnego (art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c.), sąd określa wartość nieruchomości należącej do majątku podlegającego podziałowi przy uwzględnieniu jej obciążenia hipotecznego?

2. Czy art. 618 § 3 k.p.c. stoi na przeszkodzie dochodzeniu między byłymi współmałżonkami roszczeń o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipotecznie, spłaconego przez jednego z małżonków po zniesieniu wspólności?”

Jak Sąd Najwyższy uzasadnił swoje orzeczenie?

Sąd Najwyższy, odmawiając podjęcia uchwały dotyczącej pierwszego zagadnienia, miał na względzie, że udzielenie odpowiedzi abstrakcyjnej, a taki charakter miał rozpoznawany wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, nie jest możliwe ani uzasadnione, w praktyce bowiem występuje wiele różnych stanów faktycznych będących przedmiotem rozstrzygania przez sądy. W związku z tym uchwała abstrakcyjna, oderwana od konkretnego stanu faktycznego, byłaby nieprzydatna albo mogłaby okazać się dla praktyki zawodna lub nawet myląca.

W szczególności Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że odrębnej ocenie podlegają stany faktyczne, w których samo istnienie hipoteki na nieruchomości może wpływać na jej wartość, a odrębnej sytuacje, w których małżonkowie dążą do pomniejszenia wartości nieruchomości o kwotę długu osobistego zabezpieczonego hipoteką lub gdy zgodnie ustalą sposób rozliczenia takiego długu. Odmienna jest także sytuacja, w której małżonkowie są wyłącznie dłużnikami rzeczowymi. Z tych względów, wobec niemożności udzielenia odpowiedzi mającej charakter uniwersalny, obejmującej wszystkie możliwe stany faktyczne, Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w omawianym zakresie.

Różnorodność sytuacji faktycznych nie stała natomiast na przeszkodzie podjęciu uchwały stanowiącej rozstrzygnięcie drugiego zagadnienia, wprost dotyczącego dopuszczalności rozliczenia kwoty długu osobistego zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z małżonków. Zważywszy, że art. 618 § 3 k.p.c. odnosi prekluzję w nim przewidzianą do roszczeń współwłaścicieli, to nie dotyczy roszczeń osób, które przez zniesienie współwłasności utraciły status współwłaściciela. Nie wyłącza zatem dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl