Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki

W celu wypełnienia deklaracji wyrażonej we Wspólnym Oświadczeniu - Strona niemiecka utworzyła pod w listopadzie 2006 r. „Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki". Aby Strona polska mogła wypełnić podjęte zobowiązanie oraz włączyć się w to przedsięwzięcie i przekazać zadeklarowane środki finansowe, nieodzownym jest zawarcie odpowiedniej umowy międzynarodowej.

Celem Fundacji utworzonej przez Stronę niemiecką jest promocja nauki i porozumienia między narodami poprzez wspieranie (finansowanie) projektów i przedsięwzięć naukowych podejmowanych przez polskich i niemieckich studentów, doktorantów, nauczycieli akademickich oraz naukowców. Szacuje się, że Fundacja będzie przyznawać co roku na ten cel środki finansowe w wysokości ok. 2,2 mln euro, w tym ok. 200 tys. euro będą stanowić środki pochodzące z wkładu Strony polskiej.

Utworzenie Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki jest nową inicjatywą, dzięki której ustanowione zostało dodatkowe źródło środków finansowych przeznaczonych na przedsięwzięcia i projekty realizowane przez polskie oraz niemieckie środowiska naukowe i akademickie, ze szczególnym uwzględnieniem inicjatyw podejmowanych w Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz w Collegium Polonicum w Słubicach, jednostce wspólnej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz Uniwersytetu Viadrina. Podejmowane projekty i przedsięwzięcia powinny mieć szczególny polsko-niemiecki charakter i powinny służyć porozumieniu między dwoma narodami.

Negocjacje Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy w ramach Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki zostały zakończone w kwietniu tego roku, co zostało podane do publicznej wiadomości w Lipsku podczas Polsko-Niemieckiego Forum Naukowego w dniu 22 kwietnia 2008 r.

Umowa międzyrządowa o współpracy w ramach Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki wynegocjowana została zgodnie z instrukcją negocjacyjną zatwierdzoną w pierwszej połowie października 2007 r. W czasie negocjacji uwzględnione zostały wszystkie uwagi, postulaty i zastrzeżenia zgłoszone wówczas przez inne resorty, w tym również przez ówczesne Kierownictwo Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Postanowienia Umowy będą gwarantowały, że zasady, warunki i wytyczne dotyczące przyznawania przez Fundację na rzecz Nauki środków finansowych na realizację przedsięwzięć i projektów naukowych zostaną uzgodnione w Kuratorium pomiędzy przedstawicielami obydwu Umawiających się Stron. Inaczej mówiąc, pomimo tak niskiego wkładu finansowego Rządu RP, przedstawiciele Strony polskiej będą mieli zagwarantowane prawo veta w sprawach najważniejszych, tj. przy określaniu „merytorycznego" zakresu działania Fundacji. Nad wydatkowaniem środków finansowych powierzonych Fundacji będą sprawować nadzór przedstawiciele Strony polskiej w Kuratorium, którzy - zgodnie ze Statutem Fundacji - mają prawo wglądu do ksiąg i dokumentacji Fundacji, zlecenia przeprowadzenia takiej kontroli oraz żądania udzielenia wyjaśnień przez Zarząd. Natomiast zgodnie z jego art. 4, ewentualne przyszłe zmiany Statutu będą musiały uzyskać akceptację (zgodę) obydwu polskich członków Kuratorium.

Umowa została wynegocjowana w sposób profesjonalny, zapewniający Stronie polskiej wpływ na najważniejsze kwestie podejmowane przez najwyższy organ Fundacji tj. Kuratorium oraz możliwość sprawowania bieżącego nadzoru nad jej funkcjonowaniem. Zapewniono zdecydowanie większą niż dotychczas reprezentację przedstawicieli Strony polskiej w organach Fundacji (2 osoby w 8-osobowym Kuratorium, 1 osoba w 3-osobowym Zarządzie oraz 2 osoby w 6-osobowej Radzie Doradczej).

W ustawie budżetowej na rok 2008 uwzględniono w rezerwie celowej „Dofinansowanie zadań szkolnictwa wyższego, w tym na zwiększenie wynagrodzeń pracowników uczelni publicznych" dodatkowe środki finansowe w wysokości 4 mln zł na realizację zadań wynikających z przedmiotowej Umowy międzynarodowej (wpłata I raty wkładu Strony polskiej).

Niezawarcie ww. Umowy oznaczałoby, że nie zostanie stworzone dodatkowe źródło środków finansowych na współpracę polsko-niemiecką w dziedzinie nauki i szkolnictwa wyższego. Byłaby to wielka strata nie tyko dla świata nauki ale i dla rozwoju stosunków dwustronnych, tym bardziej że celem Fundacji ma być także wspieranie porozumienia między Polakami i Niemcami.

Podkreślić należy, że przy bardzo niskim zaangażowaniu finansowym (5 mln euro w stosunku do 50 mln euro Rządu RFN) osiągnięto praktycznie wszystkie zamierzone cele oraz maksimum gwarancji, jakie można było zapewnić Stronie polskiej.

Gdyby w przyszłości okazało się, że działalność Fundacji nie uwzględnia lub uwzględnia w niedostatecznym stopniu interes Strony polskiej, zawsze możliwe będzie renegocjowanie Umowy albo jej wypowiedzenie, z czym wiąże się zwrot środków finansowych wpłaconych przez Stronę polską w wysokości nie niższej niż 5 mln euro. Gwarantuje to art. 13 ust. 3 i 4 wynegocjowanej Umowy.

Aktualnie Ministerstwo nie ma podstaw, aby przypuszczać, że Strona niemiecka nie będzie się liczyć z opinią polskich przedstawicieli w organach Fundacji. Gdyby były podstawy lub przesłanki wskazujące, że Strona niemiecka będzie wykorzystywać wkład Strony polskiej dla swoich partykularnych celów, nie dając nic w zamian - negocjacje w ogóle nie byłyby podjęte.

Strona niemiecka (tj. Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych) podjęła już działania mające na celu wprowadzenie odpowiednich poprawek do Statutu Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki, aby jego zapisy były spójne z postanowieniami przedmiotowej Umowy. Propozycje tych zmian były na roboczo konsultowane z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W związku z tym Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego planuje, że po podpisaniu przedmiotowej Umowy międzyrządowej jej zatwierdzenie przez Rząd RP oraz wejście w życie nastąpi dopiero po wprowadzeniu przez Stronę niemiecką odpowiednich zmian do Statutu Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki. Zmiany Statutu oraz postanowienia Umowy zagwarantują rzeczywisty wpływ polskich członków na podejmowanie decyzji przez organy tej Fundacji.

Źródło: www.nauka.gov.pl