Projekt ustawy o fundacji rodzinnej w konsultacjach

23.3.2021

Sukcesja firm – rozpoczęły się uzgodnienia i konsultacje projektu ustawy o fundacji rodzinnej

Co piąta wypracowana w Polsce złotówka jest wynikiem pracy firmy rodzinnej. To prawie 830 tys. firm w Polsce, które generują przychód wysokości 322 mld zł w skali roku. Ich wkład w budowę PKB kształtuje się na poziomie ok. 18%. Do konsultacji zewnętrznych trafił właśnie przygotowany przez Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii, projekt ustawy o fundacjach rodzinnych. Instytucja fundacji ma ochronić firmę przed wstrząsem związanym ze zmianą właściciela i ułatwić powierzenie jej zarządzania spadkobiercom, zgodnie z wolą fundatora.

Firma rodzinna, jej pozycja na rynku oraz zaufanie, jakim się cieszy, często stanowią dorobek pracy wielu pokoleń. Jednak przekazywanie firmy kolejnym generacjom, jest często trudnym momentem. Tymczasem dane Instytutu Biznesu Rodzinnego wskazują, że w perspektywie najbliższych 5 lat w ręce kolejnej generacji przejdzie ok. 57% firm rodzinnych. Przy tym tylko 8,1% następców przedsiębiorców deklaruje chęć poprowadzenia firmy stworzonej przez rodziców. Oznacza to, że w ciągu kilku lat znaczna część firm rodzinnych może przejść w obce ręce, tracąc w ten sposób szczególną, tworzoną przez lata więź pomiędzy biznesem a jego właścicielami.

W ramach prac nad poprawą otoczenia prawnego sukcesji firm, w MRPiT i MF przygotowano projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji fundacji rodzinnej ma zwiększyć szanse na skuteczną sukcesję w firmach rodzinnych, budowę silnych rodzimych marek oraz akumulację polskiego kapitału.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej w dniu 22 marca 2021 r. został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. Opinie i uwagi można zgłaszać w ciągu najbliższych 30 dni. Według założeń projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r. a ustawa wejść w życie na początku 2022 r.

- "Zakładamy, że dzięki fundacji rodzinnej zapewniony zostanie mechanizm skutecznej wielopokoleniowej sukcesji. Łatwiejsze będzie także budowanie ładu rodzinnego i korporacyjnego poprzez oddzielenie biznesu od spraw rodzinnych" – powiedział wiceminister rozwoju, pracy i technologii Marek Niedużak.

Jak podkreślił wiceminister: - "Fundacja rodzinna służy ponadto akumulacji i ochronie kapitału. Dzięki temu zwiększą się również szanse na nowe inwestycje".

Cele projektu ustawy o fundacji rodzinnej

Pomysł uregulowania w polskim prawie możliwości tworzenia fundacji rodzinnej zgłosiło do Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii środowisko firm rodzinnych, którego przedstawiciele brali aktywy udział w pracach. Przygotowanie projektu ustawy poprzedziło przeprowadzenie konsultacji Zielonej księgi fundacji rodzinnej. Wstępne propozycje podatkowe zostały przygotowane przez Ministerstwo Finansów. Dialog o przepisach podatkowych, w tym różnych kwestiach szczegółowych, będzie kontynuowany także na etapie uzgodnień międzyresortowych.

W Polsce działa ok. 830 tys. firm rodzinnych. W 2017 r. firmy rodzinne generowały 18% polskiego PKB - ok. 322 mld zł.

Fundacja rodzinna ma być przede wszystkim narzędziem do przeprowadzenia wielopokoleniowej sukcesji biznesu. Firmy rodzinne sygnalizowały, że oczekują rozwiązania na wzór innych krajów, gdzie skuteczną sukcesję firmy można przeprowadzić przy pomocy fundacji prywatnej (rodzinnej).

Polska fundacja rodzinna jest wzorowana na fundacjach tego typu działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii, Niemczech i Liechtensteinie. Projekt adresowany jest przede wszystkim do przedsiębiorców prowadzących biznes na większą skalę i myślących o budowaniu firmy w wielopokoleniowej perspektywie.

Możliwość zakładania w Polsce fundacji rodzinnych ma ułatwić:

skuteczną, wielopokoleniową sukcesję w firmach rodzinnych, w szczególności w przedsiębiorstwach,
budowę silnych rodzimych marek,
akumulację i ochronę kapitału przed rozdrobnieniem,
nowe inwestycje.

Opodatkowanie fundacji rodzinnych

- "Celem projektu jest rozwiązanie problemu sukcesji firm rodzinnych. Mamy świadomość, że kwestie podatkowe są istotnym czynnikiem przy podejmowaniu biznesowych decyzji. Dlatego zależy nam na tym, żeby z założeniem fundacji rodzinnej nie wiązały się dla przedsiębiorcy żadne negatywne konsekwencje podatkowe. Przeciwnie, zakładamy, że opodatkowanie wypłacanych przez fundację środków, będzie wiązało się z pewnymi udogodnieniami" – wyjaśnił wiceminister finansów Jan Sarnowski.

Reguły opodatkowania fundacji rodzinnych ukształtowane będą następująco:

majątek wniesiony do fundacji przez fundatora, przeznaczony na realizację celów tej fundacji,nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT);
wniesienie mienia do fundacji rodzinnej przez fundatora nie będzie się wiązało z obciążeniami podatkowymi;
działalność operacyjna fundacji rodzinnej będzie opodatkowana na zasadach ogólnych;
dochody fundatora oraz beneficjenta z tzw. grupy zerowej, otrzymane z fundacji rodzinnej, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT).

W przypadku likwidacji fundacji:

nabyte w ten sposób od niej świadczenia czy mienie będą podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn;
osoby najbliższe fundatorowi (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), będą zwolnieni od podatku, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez fundatora.

Pozostali nabywcy świadczeń zapłacą podatek w wysokości 19% podstawy opodatkowania. Dla porównania, obecnie taki przychód (np.: przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT) mógłby być opodatkowany nawet stawką 32%, nie licząc 4% daniny solidarnościowej.

- "Ministerstwo Finansów chce przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo stosowania tego rozwiązania, tak aby z jednej strony uniknąć wykorzystywania fundacji przez nieuczciwych podatników, a zarazem by nie komplikować systemu podatkowego regulacjami antyabuzywnymi. Dlatego szczególnie zależy nam na udziale w procesie konsultacji projektu jak najszerszego grona firm rodzinnych i zrzeszających je organizacji. Chcemy wspólnie z rynkiem wypracować takie rozwiązanie, które umożliwi ochronę biznesowego dorobku firmy rodzinnej i skutecznie zabezpieczy go dla dobra przyszłych pokoleń" – dodał Sarnowski.

Funkcje fundacji rodzinnej

Utworzenie fundacji będzie możliwe poprzez sporządzenie u notariusza aktu założycielskiego albo testamentu. Fundacja rodzinna będzie osobą prawną z siedzibą na terytorium Polski. Najważniejsze kwestie związane z jej funkcjonowanie, fundator będzie mógł zawrzeć w statucie. Fundacja będzie mogła zostać wyposażona w szeroko rozumiany majątek, w rozumieniu Kodeksu cywilnego, np. w pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości, udziały czy akcje. Fundator będzie miał także dużą swobodę w określaniu zasad zarządzania tym podmiotem. Krąg beneficjentów będzie samodzielnie ustalał fundator. Będą to mogły być osoby fizyczne, np. członkowie rodziny przedsiębiorcy, którym chce on zabezpieczyć przyszłość. Mogą to być również organizacje pożytku publicznego, z których misją fundator czuje się szczególnie związany.

- "Fundacje rodzinne są sprawdzoną odpowiedzią na problemy związane z sukcesją. Tego typu instytucje od wielu lat działają m.in. w Austrii, Holandii, Niemczech, Szwajcarii czy Szwecji. Przedsiębiorcy chcący zabezpieczyć swój majątek w ramach sukcesji, właśnie tam szukają dogodnych rozwiązań. Ustawa o fundacji rodzinnej daje im takie same narzędzie w Polsce i przeciwdziała wypływowi kapitału za granicę" – wyjaśnił wiceminister finansów.

Zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna ma być nową osobą prawną, z siedzibą znajdującą się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Aby powstała fundacja rodzinna konieczne będzie sporządzenie aktu założycielskiego przez notariusza lub testamentu zawierającego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej.

Zadaniem fundacji rodzinnej będzie:

gromadzenie, zarządzanie i ochrona majątku fundatora, zgodnie z jego wolą wyrażoną w statucie,
zapewnianie środków dla wskazanych beneficjentów, w szczególności osób bliskich fundatorowi i organizacjom pożytku publicznego.

Fundator będzie wnosił do fundacji rodzinnej mienie przeznaczone na realizację jej celów o wartości co najmniej 100 000 złotych.

Fundator i beneficjenci

Fundatorem będzie mogła zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, w tym m.in. prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundację rodzinną będzie mogło utworzyć także kilku fundatorów.

Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła zostać osoba fizyczna i organizacja pożytku publicznego. Z dochodów i majątku fundacji będzie można finansować np. utrzymanie, kształcenie lub leczenie beneficjentów albo cele statutowe organizacji.

Fundacja rodzinna stanie się w ten sposób formalnie właścicielem majątku fundatora np. udziałów w spółkach, papierów wartościowych, czy nieruchomości, a jego bliscy i wybrane organizacje pożytku publicznego- beneficjentami fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna ma funkcjonować poprzez zarząd i co do zasady będzie mogła podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady protektorów, która będzie spełniać funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie.

Beneficjenci będą tworzyć zgromadzenie beneficjentów, które będzie się zbierać w wyjątkowych przypadkach (np. przy uzupełniania składu danego organu). Zapewni to niezbędny wpływ rodziny na najważniejsze kwestie związane z działalnością fundacji rodzinnej w perspektywie wielu lat.

Podatki

Opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów co do zasady ma uwzględniać związki rodzinne z fundatorem.

Podatkowi od spadków i darowizn będzie podlegać nabycie przez beneficjentów od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji rodzinnej. Osoby najbliższe fundatorowi: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, jak również sam fundator, będą zwolnieni od podatku od nabycia świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez tego fundatora. Pozostali nabywcy świadczeń zapłacą podatek w wysokości 19% podstawy opodatkowania.

Dochody fundatora oraz beneficjenta otrzymane z fundacji rodzinnej, jako podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn, nie będą podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W przypadku natomiast odpłatnego zbycia udziałów w spółce kapitałowej udziałów w spółdzielni, papierów wartościowych oraz tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, które zostały otrzymane przez jej beneficjenta lub fundatora z fundacji rodzinnej, zwolniony od podatku dochodowego od osób fizycznych będzie dochód w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn przypadającej na te udziały, papiery wartościowe oraz tytuły uczestnictwa.

Przychód otrzymany przez fundację rodzinną od fundatora przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz fundusz operatywny nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Wniesienie mienia do fundacji rodzinnej przez fundatora nie będzie się więc wiązało z obciążeniami podatkowymi. Działalność operacyjna (własna) fundacji rodzinnej będzie opodatkowana na zasadach ogólnych, jednakże fundacja rodzinna nie będzie uprawniona do korzystania z tzw. małego CIT-u.

Zachowek i świadczenia alimentacyjne

W projekcie zaproponowano wprowadzenie możliwości zrzeczenia się zachowku, a także rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia jego wysokości w przypadku uwzględniania przy obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa. Ponadto, świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku.

Fundacja rodzinna będzie mogła odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe także po utworzeniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność).

Konsultacje zewnętrzne

Ministerstwa Finansów oraz Rozwoju Pracy i Technologii rozpoczynają właśnie konsultacje zewnętrzne. Opinie i uwagi można zgłaszać w ciągu najbliższych 30 dni. W wyniku porozumienia między Ministerstwem Finansów a Ministerstwem Rozwoju Pracy i Technologii, proces konsultacji społecznych ustawy koordynowany będzie przez MRPiT.

Kontakt, na który można zgłaszać uwagi do projektu:

Departament Doskonalenia Regulacji Gospodarczych

Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii

tel. 22 411 93 84

sekretariatDDR@mrpit.gov.pl

fundacjarodzinna@mrpit.gov.pl

Według założeń projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r., a ustawa ma wejść w życie na początku 2022 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl