Propozycje zmian w finansowaniu JST

Ministerstwo Finansów zaprezentowało projekt nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Ministerstwo Finansów przygotowało propozycje zmian w finansowaniu JST w dialogu z samorządami i organizacjami zrzeszającymi jednostki samorządu terytorialnego. Nowa ustawa ma pozwolić na wzmocnienie i ustabilizowanie finansów JST poprzez zwiększenie ich dochodów własnych. Nowa ustawa ma wzmocnić finansowo wszystkie samorządy. Każdy samorząd będzie miał zagwarantowane wyższe dochody niż obecnie.

Ustawa zakłada zmianę podstawy naliczania dochodów JST z tytułu udziału w podatku PIT i CIT z podatku należnego na dochody podatników. Proponuje także zwiększenie bazy naliczania dochodów JST z tytułu udziału w podatku PIT i CIT o kwoty dochodów z podatku zryczałtowanego od przychodów ewidencjonowanych. W ten sposób projektowana ustawa zmniejszy wpływ zmian podatkowych na dochody podatkowe JST.

- "To samorządy budują jakość codziennego życia Polek i Polaków. Odpowiadają za edukację, organizują lokalny transport , utrzymują parki, a w wielu miejscowościach – są jedynym animatorem powszechnie dostępnej kultury. Samorządy budują i utrzymują lokalne drogi, odpowiadają za zapewnienie podstawowej ochrony zdrowia" - mówił minister finansów Andrzej Domański.

I dodał: - "Wiemy, że poprzednie lata były dla samorządów bardzo trudne. Dlatego proponujemy fundamentalne zmiany w systemie finansowania JST, ostatecznie zrywamy z polityką zależności samorządów od politycznych decyzji. Zmiany które proponujemy, zabezpieczą stabilność finansową samorządów na kolejne dziesięciolecia. Co ważne wypracowaliśmy ich kształt w ścisłej współpracy i w drodze konsultacji z JST. W ostatnich miesiącach wielokrotnie spotykaliśmy się z przedstawicielami samorządów. Będziemy kontynuować ten dialog i wierzę, że dzięki tej zmianie przywrócimy siłę samorządom".

Projekt przewiduje też subwencję ogólną dla JST, których dochody będą niższe od potrzeb finansowych. MF proponuje odejście od kilku rozdrobnionych rezerw subwencji ogólnej i utworzenie jednej „dużej” rezerwy na uzupełnienie dochodów JST.

Inne założenia nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewidują m.in. wydzielenie miast na prawach powiatu jako oddzielnej kategorii JST oraz naliczanie potrzeb finansowych JST (potrzeby wyrównawcze, potrzeby oświatowe, potrzeby rozwojowe, potrzeby ekologiczne, potrzeby uzupełniające), zamiast obecnych części subwencji ogólnej.

Wprowadzonych zostanie także szereg nowych rozwiązań zwiększających wpływ Strony Samorządowej na podział środków dla JST. Jednocześnie ograniczone zostaną nadmierne, niepotrzebne przepływy środków finansowych pomiędzy samorządami a budżetem państwa, m. in. poprzez likwidację wydatków JST z tytułu wpłat tzw. „janosikowego” do budżetu państwa.

Wszystkie JST mają zyskać

MF szacuje, iż dochody JST po wprowadzeniu nowej ustawy, wzrosną w 2025 r. o 16 mld zł w stosunku do obowiązującego systemu, w którym skalkulowana jest już na 2025 rok subwencja rozwojowa w wysokości 3,5 mld zł.

Dochody JST w 2025 r. będą tym samym wyższe o 35,2 mld zł w stosunku do dochodów z roku 2024; a w perspektywie najbliższej dekady dochody JST wzrosną o ponad 230 mld zł.

Każdy samorząd będzie miał zagwarantowane wyższe dochody niż obecnie. Wzrost dochodów danego samorządu (oraz szczegóły kalkulacji nowych dochodów) można sprawdzić w zestawieniu skutków finansowych reformy dochodów dla poszczególnych JST załączonym do komunikatu.

Projektowana ustawa zapewnia minimalne kwoty wzrostu dochodów dla JST i przedstawia się następująco:

Dochody JST z tytułu udziału w podatku PIT i CIT będą niezależne od zmian w systemie podatkowym. Będą one wynikać bezpośrednio z bazy dochodowej podatników zamieszkałych/ mających siedzibę na terenie danej JST. Tym samym dochody JST staną się stabilne i przewidywalne. Dzięki temu ułatwiamy planowanie wieloletnie, w tym w planowanie inwestycyjne.

Wysokości stawek udziału JST w podatku dochodowym PIT i CIT są konsekwencją zmiany podstawy naliczania dochodów JST z tego tytułu. Nowe stawki zapewniają wyższe dochody w stosunku do dotychczasowych stawek, bo podstawa ta jest znacząco większa od tej, jaka stanowi podstawę do naliczenia udziałów w obecnym systemie.

Większa stabilność i samodzielność finansowa JST

Planowana ustawa wzmacnia samodzielność finansową samorządów:

• Nastąpi jakościowa zmiana w strukturze dochodów budżetów samorządowych w postaci zasadniczego wzrostu poziomu dochodów własnych ( PIT dla JST rośnie z 88 mld zł do 173 mld zł, zaś z CIT z 23 mld zł do prawie 30 mld zł). W efekcie dochody własne odzyskają swój podstawowy i stymulacyjny charakter.
• Reforma oznacza koniec z subwencjonowaniem bogatych samorządów. Będą one finansowane z dochodów własnych pochodzących ze swojego terenu.
• Zgodnie z ideą samorządności, subwencja ogólna z budżetu będzie mieć charakter uzupełniający.
• Istotnie zwiększą się także środki na potrzeby rozwojowe JST – z poziomu 3,5 mld zł do poziomu 8,6 md zł, tj. o 245%.

Więcej środków na oświatę

Środki na oświatę zabezpieczone są w dochodach JST. Globalne potrzeby oświatowe JST, finansowane w dochodach JST, na 2025 r. wyniosą 102,6 mld zł. Zwiększone zostaną całościowe potrzeby oświatowe samorządów o skutki podwyżek wynagrodzeń nauczycieli wychowania przedszkolnego oraz o dodatkowe środki wynikające ze wzrostu wydatków JST na przestrzeni ostatnich lat na realizację zadań dotyczących wychowania przedszkolnego w związku ze wzrostem liczby dzieci w wychowaniu przedszkolnym.

Wsparcie ochrony środowiska

Wychodząc naprzeciw postulatom strony samorządowej autorzy ustawy wprowadzają wsparcie finansowe dla JST, na terenie których znajdują się (lub będą tworzone) obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronione, m.in.: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe. Stawka bazowa potrzeb ekologicznych to 310 zł za ha powierzchni chronionej. W ten sposób ograniczamy „bariery” w tworzeniu i poszerzaniu obszarów cennych przyrodniczo.

Zob. załącznik do OSR 15.07.2024

A.J.
Zespół e-prawnik.pl