Rząd przyjął projekt rozszerzający program „Rodzina 500+”

Rząd zdecydował o rozszerzeniu od 1 lipca 2019 r. programu Rodzina 500+ także na pierwsze lub jedyne dziecko do 18. roku życia – bez kryterium dochodowego. To jeden z projektów wchodzących w skład tzw. Nowej piątki PiS.

Co przewiduje projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw?

Po przyjęciu przez rząd projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw, przygotowany przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, trafi do Sejmu.

Zakłada on rozszerzenie programu „Rodzina 500+” na pierwsze dziecko (bez kryteriów dochodowych). Dzięki zmianom świadczenie 500+ będzie wypłacane na każde dziecko do 18. roku życia, bez kryterium dochodowego. Od lipca br. program obejmie 6,8 mln dzieci. 

Po rozszerzeniu programu świadczenie "500+" będzie więc przysługiwać na wszystkie dzieci do 18. roku życia. Rozwiązanie to pozwoli poprawić jakość życia wszystkich polskich rodzin mających dzieci na utrzymaniu i stanowi kontynuację polityki prorodzinnej rządu rozumianej jako inwestycja w kapitał ludzki, od którego w dużej mierze zależy kondycja społeczno-gospodarcza państwa. Do tej pory świadczenie to było przyznawane na drugie i kolejne dziecko lub na pierwsze bądź jedyne (po spełnieniu kryterium dochodowego).

Po zmianach zniknie dotychczasowe kryterium dochodowe przy ubieganiu się o świadczenie wychowawcze 500 plus. Obecnie, aby otrzymać pieniądze na pierwsze lub jedyne dziecko nie można przekroczyć dochodu 800 zł netto miesięcznie na osobę w rodzinie lub 1200 zł netto miesięcznie w przypadku rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Świadczenie wychowawcze będzie wypłacane bez względu na sytuację materialną rodziny, dlatego nie trzeba będzie składać dodatkowych dokumentów, jak choćby zaświadczenia o dochodach czy orzeczenia o alimentach lub orzeczenia o niepełnosprawności.

Prawo do świadczenia z programu Rodzina 500+ będą miały również dzieci umieszczone w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (do 18. roku życia). W związku z tym, że placówki te dysponują środkami na utrzymanie dzieci, to dodatek w wysokości świadczenia 500 plus, powinien być przeznaczany na ich dodatkowe potrzeby, a w szczególności na rozwój zainteresowań, zwiększenie szans edukacyjnych i rozwojowych.

Znowelizowana ustawa wprowadza także trzymiesięczny termin – liczony od dnia urodzenia dziecka – na złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze na nowo narodzone dziecko. Złożenie wniosku w tym terminie będzie skutkowało przyznaniem tego świadczenia z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka. Dziś świadczenie 500 plus przysługuje – co do zasady – od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Projekt umożliwi także przyznanie – z zachowaniem ciągłości – świadczenia wychowawczego drugiemu rodzicowi dziecka w przypadku śmierci rodzica, któremu świadczenie zostało przyznane na dany okres lub który zmarł przed rozpatrzeniem wniosku. Obecnie w takiej sytuacji drugi rodzic musi złożyć swój wniosek o świadczenie.

Znowelizowane przepisy mają obowiązywać od 1 lipca 2019 r. 

Od lipca będzie też można składać wnioski o świadczenie drogą elektroniczną, a od sierpnia – drogą tradycyjną (zob. dalej).

„Rodzina 500+” dotąd

Od 1 kwietnia 2016 r. realizowany jest program, na podstawie którego na drugie i każde kolejne dziecko do 18. roku życia wypłacane jest 500 zł miesięcznie – niezależnie od dochodów rodziny (a na dziecko pierwsze lub jedyne świadczenie przysługuje po spełnieniu kryterium dochodowego).

Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska podkreśliła, że do tej pory ze świadczenia korzystało 53% polskich dzieci do 18 lat. Po zmianach, liczba ta wzrośnie do 6,8 mln dzieci. - Największy wzrost nastąpi wśród jedynaków, których do tej pory było niemalże 0,5 mln, w tej chwili liczba ta wzrośnie o 2 mln – zaznaczyła minister. Jak dodała, z programu „500+”do rodzin trafiło już prawie 69 mld zł. 

- Program „Rodzina 500+” stanowi też długofalowy plan rozwoju Polski – zaznaczył premier Mateusz Morawiecki. Dodał, że dzięki 500+ rodziny więcej inwestują m.in. w zajęcia pozalekcyjne, wyjazdy wakacyjne czy sport.

Szefowa resortu rodziny podkreśliła, że program realizuje trzy podstawowe cele – to poprawa dzietności, redukcja ubóstwa i inwestycja w kapitał ludzki.

 Dotychczasowe działanie programu przełożyło się m.in. na spadek skrajnego ubóstwa wśród dzieci z 9,0% w 2015 r. do 4,7% w 2017 r. oraz wzrost współczynnika dzietności do najwyższego poziomu od 1997 r.: z 1,29 w 2015 r. do 1,45 w 2017 r.

Program ten znacząco poprawił sytuację materialną rodzin – w latach 2015-2017 skrajne ubóstwo wśród dzieci zmniejszyło się niemal o połowę: z 9,0 do 4,7%. Zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dzieci spadało w naszym kraju najszybciej wśród wszystkich państw Unii Europejskiej. Przeciętne miesięczne wsparcie na dziecko w rodzinie wzrosło ze 148 zł (2015 r.) do 690 zł (2017 r.). Program – znacznie poprawiając sytuację materialną rodzin – realnie je wzmocnił oraz w wielu przypadkach przywrócił im godność. Program „Rodzina 500+” jest uznawany za najlepszy lub jeden z najlepszych sposobów wspierania rodzin, niemal we wszystkich grupach społeczno-demograficznych.

W perspektywie długoterminowej – wzrost dzietności, a w efekcie rozwój Polski, a wcześniej – inwestycja m.in. w edukację i zdrowie dzieci. Tak o programie „Rodzina 500+” mówił premier Mateusz Morawiecki. – „Rodzina 500 plus” był przełomem polskiej polityki społecznej – podkreśliła minister Elżbieta Rafalska.

Wskaźnik dzietności wzrósł z 1,29 w 2015 roku do 1,45 w roku 2017. To najwyższy poziom od 1997 roku. GUS policzył, że w ubiegłym roku urodziło się blisko 388 tys. dzieci, więcej niż wynosiły wcześniejsze prognozy urzędu statystycznego i więcej, niż zakładano w ocenie skutków regulacji do ustawy wprowadzającej program w życie. To dobra informacja, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że od wielu lat spada liczba kobiet w wieku 15-49 lat. „Rodzina 500+” to program, dzięki któremu zmniejszają się nierówności w społeczeństwie. W badaniach Oxfam (organizacja walcząca z głodem na świecie) Polska zajmuje pierwsze miejsce w świecie w wydatkach na walkę z nierównościami społecznymi. To też program, dzięki któremu bieda nie ma już twarzy dziecka. Wśród dzieci (w latach 2015-2017) ubóstwo skrajne obniżyło się o niemal połowę, z poziomu 9 do 4,7%. Według Eurostatu zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród dzieci w Polsce spadało najszybciej spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej.

Jak mówiła minister Elżbieta Rafalska, „praca buduje dobrobyt, ale rodzina daje nam ład społeczny, daje nam siłę”. W jej ocenie program „Rodzina 500+” był przełomem polskiej polityki społecznej, który dał „znakomite fundamenty pod kompleksową politykę rodzinną, jakiej w Polsce nie znano”. – "Od pierwszych dni rządu wiedzieliśmy, że musimy zmienić politykę rodzinną" – zaznaczyła minister.

Z najnowszego badania CBOS wynika, że ponad 3/5 (62%) Polaków ocenia obecną politykę państwa wobec rodziny co najmniej dobrze. W 2013 roku odsetek ten wynosił zaledwie 13%.

Poziom wydatków na politykę rodzinną stawia Polskę w czołówce państw europejskich i jest dowodem na to, że wsparcie rodzin jest priorytetem rządu.

Jak wspomniano, od 1 kwietnia 2016 r., czyli od momentu uruchomienia programu, przeznaczono na niego ok. 70 mld zł (stan na marzec 2019 r.). Obecnie z programu korzysta ponad 3,6 mln dzieci, czyli 52% wszystkich dzieci do 18. roku życia. Szacuje się, że po rozszerzeniu programu skorzysta z niego 6,8 mln dzieci. Po zmianach w  2019 r. na program trzeba będzie przeznaczyć ok. 31 mld zł, a w 2020 r. – ok. 41 mld zł.

Program stał się systemowym elementem polityki prorodzinnej państwa (w 2015 r. wydatki z budżetu państwa na rzecz rodzin wyniosły 1,78 proc. PKB, w 2017 r. – było to 3,11% PKB, czyli wzrosły o 75%). Objęcie wszystkich dzieci świadczeniami z programu Rodzina 500 plus spowoduje wzrost wydatków z budżetu państwa na rzecz rodzin do ok. 4% PKB. Będzie to wzrost o 125% wskaźnika udziału wydatków na politykę rodzinną w PKB w porównaniu z wydatkami w 2015 r.

Wnioski o przyznanie świadczenia na nowych zasadach

Wnioski o przyznanie świadczenia na nowych zasadach, tj. bez kryterium dochodowego będzie można składać w dwóch formach: w wersji papierowej – od 1 sierpnia 2019 r., a w wersji elektronicznej – od 1 lipca 2019 r.

W przypadku złożenia wniosku w okresie lipiec-wrzesień 2019 r. świadczenie zostanie przyznane z wyrównaniem od 1 lipca 2019 r. Złożenie wniosku po 30 września 2019 r. oznaczać będzie przyznanie świadczenia od miesiąca złożenia wniosku, czyli bez wyrównania za miesiące minione, tj. lipiec i sierpień.

Wnioski będzie można składać w sposób tradycyjny (osobiście w urzędzie lub na poczcie) i elektronicznie za pośrednictwem bankowości elektronicznej, ministerialnego Portalu Informacyjno-Usługowego Emp@tia oraz platformy usług elektronicznych ZUS (PUE ZUS).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl