Uchylenie uznania darowizny nieruchomości za bezskuteczną

22 lipca 2020 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uwzględnił na rozprawie skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego w sprawie (sygn. I NSNc 43/19) uznania czynności prawnej za bezskuteczną (actio pauliana).

Czego dotyczyła sprawa?

W sprawie powodem był Skarb Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w P., który wystąpił o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej darowizny nieruchomości dokonanej przez dłużnika na rzecz swojego brata (pozwanego). Sądy powszechne obu instancji uwzględniły powództwo, stając na stanowisku, że zadłużony przedsiębiorca wyzbywał się majątku z pokrzywdzeniem interesów wierzyciela (Skarbu Państwa).

Co orzekł SN?

Sąd Najwyższy przychylił się do argumentacji Prokuratora Generalnego, uznając, że utrzymanie orzeczeń podjętych przez sądy powszechne w toku postępowania prowadziłoby do pokrzywdzenia pozwanego i jego rodziny, godząc tym samym w zasady demokratycznego państwa prawa. Sąd Najwyższy oparł swoje rozstrzygnięcie na treści art. 5 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W ocenie Sądu Najwyższego, w sprawie nie uwzględniono okoliczności, że pozwany zapłacił 21 lat wcześniej prawie połowę ceny nabycia nieruchomości z własnych środków na rzecz dłużnika (brata), sam spłacił kredyt na dostosowanie budynku byłego sklepu na potrzeby mieszkalne, a przed dniem dokonania darowizny zamieszkiwał na nieruchomości przez 9 lat, czyniąc nakłady na nią przez lat 11. Uwzględnienie żądań Skarbu Państwa spowodowałoby utratę mieszkania, które pozwany sfinansował kosztem swojego majątku i prowadziłoby w praktyce do bezdomności jego, żony, syna i powinowatych (w podeszłym wieku), zamieszkujących wspólnie na tej nieruchomości. W tej sytuacji, zdaniem Sądu Najwyższego, powództwo Skarbu Państwa naruszało zasady współżycia społecznego, przede wszystkim poprzez wytworzenie realnej groźby utraty dachu nad głową i uszczerbku dla godności (art. 30 Konstytucji RP), pozwanego i jego rodziny. Takie działanie Skarbu Państwa, zdaniem Sądu Najwyższego, nie zasługuje na ochronę prawną.

Stąd, Sąd Najwyższy wyrokiem z 22 lipca 2020 r. (sygn. I NSNc 43/19) uchylił wyrok Sądu II instancji i jednocześnie zmienił wyrok Sądu I instancji, oddalając powództwo.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl