Ułatwienia w dochodzeniu odszkodowań od karteli i nie tylko

27 czerwca br. weszła w życie, przygotowana w Ministerstwie Sprawiedliwości ustawa, która wprowadza ułatwienia dla przedsiębiorców i konsumentów poszkodowanych działaniem przedsiębiorców zawiązujących kartele i nadużywających dominującej pozycji.

 

Ustawa o roszczeniach o naprawianie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji normuje zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez naruszenie prawa konkurencji oraz sposób dochodzenia w postępowaniu cywilnym roszczeń wynikłych z takich naruszeń. Z nowych przepisów będą mogli skorzystać zarówno przedsiębiorcy, jak konsumenci (np. występujący w pozwach zbiorowych), którzy ponieśli szkodę z powodu poważnych naruszeń prawa konkurencji. 

Chodzi zwłaszcza o działalność karteli, czyli zmówionych firm, które narzucają odbiorcom swoich produktów (mniejszym przedsiębiorcom lub konsumentom) zawyżone ceny, dokonują podziału rynku. W ten sposób zakłócają prawidłowe funkcjonowanie konkurencji. Konsekwencje takich bezprawnych działań ponoszą inni konkurenci (często mali i średni przedsiębiorcy), którzy są wypychani z rynku przez duże podmioty. Działaniami karteli poszkodowani są również konsumenci, którzy mają mniejszy wybór towarów i kupują towary gorszej jakości za zawyżoną cenę.

 

Ustawa  zapewnia, że każdy kto poniósł szkodę wynikającą z naruszenia prawa konkurencji, będzie miał prawo do jej pełnego naprawienia. Dotyczy to poniesionych strat oraz utraconych korzyści (wraz z odsetkami), które poszkodowany mógłby osiągnąć. Pozwany przedsiębiorca będzie musiał wykazać, że winy nie ponosi. Przepisy ustawy wprowadzają domniemanie, iż naruszenie prawa konkurencji wyrządza szkodę.

Na praktykach ograniczających konkurencję tracimy wszyscy, np. płacąc wyższe ceny za produkty. Teraz pozew będzie mógł złożyć każdy, kogo dotknęły niedozwolone działania, np. kontrahent lub konkurent przedsiębiorcy, który naruszył prawo konkurencji, albo konsument. Sprawy rozpatrywać będą sądy okręgowe, bez względu na wartość przedmiotu sporu. Pozwy mogą dotyczyć m.in. praktyk uznanych w decyzjach prezesa UOKiK za porozumienia ograniczające konkurencję, nadużywanie pozycji dominującej, a także naruszeń, odnośnie do których nie było prowadzone postępowanie i wydana decyzja organu ochrony konkurencji. Ustawa nie będzie dotyczyła natomiast naruszenia przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Ponadto do polskiego wymiaru sprawiedliwości mogą zwracać się poszkodowani przez naruszenia prawa konkurencji stwierdzone przez Komisję Europejską oraz w niektórych przypadkach przez organy ochrony konkurencji innych państw członkowskich. Z powództwem mogą wystąpić nie tylko poszkodowani, ale również ich reprezentanci – organizacje zrzeszające konsumentów lub przedsiębiorców.

Ustawa przewiduje liczne ułatwienia dla poszkodowanych przez działania karteli i wskutek innych naruszeń prawa konkurencji. Najważniejsze to:

• wprowadzenie domniemania, że naruszenie prawa konkurencji, którego dopuścił się naruszyciel, jest przez niego zawinione (według obowiązujących wcześniej przepisów, winę naruszyciela musiał na ogólnych zasadach wykazać poszkodowany);
•  wydłużenie do 5 lat podstawowego terminu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji (dotychczas 3 lata);
•  zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń na czas trwania postępowania administracyjnego dotyczącego naruszenia prawa konkurencji;
• ułatwienie w dostępie do dowodów, niezbędnych do wykazania odpowiedzialności odszkodowawczej naruszyciela: wprowadzenie możliwości złożenia przez poszkodowanego wniosku do sądu o nakazanie wyjawienia środka dowodowego znajdującego się w posiadaniu naruszyciela, osoby trzeciej lub organu ochrony konkurencji; wykonanie nakazu może być wymuszone w drodze egzekucji;
• ułatwienie przy wykazywaniu przez poszkodowanego wysokości poniesionej szkody: na wniosek sądu pomocy w tym zakresie może udzielić organ ochrony konkurencji (w przypadku Polski – UOKiK). 

Nowe przepisy dostosowują polskie regulacje do unijnej dyrektywy dotyczącej dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia unijnego i krajowego prawa konkurencji. Obowiązuje zarówno w sprawach krajowych, jak w postępowaniach transgranicznych, obejmujących kraje Unii Europejskiej.