Co przewiduje ustawa budżetowa na rok 2019?

2.2.2019

Ustawa budżetowa na rok 2019 z dnia 16 stycznia 2019 r. określa roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów państwa. Dochody budżetu zaplanowano w wysokości 388 mld 294 mln 520 tys. zł, a wydatki – 416 mld 794 mln zł, czyli deficyt nie większy niż 28 mld 500 mln zł.

Prognozowany deficyt sektora finansów publicznych, liczony według metodologii UE, wyniesie 1,7% PKB, a PKB z kolei powinien wzrosnąć o 3,8%. Ustawa przewiduje ponadto, że średnioroczna inflacja nie przekroczy 2,3%, przeciętny roczny fundusz wynagrodzeń w gospodarce narodowej oraz emerytur i rent wzrośnie nominalnie o 6%, a konsumpcja prywatna – o 5,9%. Uwzględnia wprowadzenie nowej, 9-procentowej stawki w podatku CIT dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zapewnia środki m.in. na kontynuację programów „Rodzina 500 +”, „Dobry start”, na podniesienie renty socjalnej, waloryzację rent i emerytur, darmowe leki dla seniorów i dalszy wzrost wydatków na obronność.

Założenia makroekonomiczne

Przygotowując założenia makroekonomiczne na potrzeby ustawy budżetowej przyjęto, że: wzrost produktu krajowego brutto w 2019 r. wyniesie 3,8%, stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec roku stanowić będzie 5,6%, wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wzrośnie o 2,3% natomiast średni kurs złotego ukształtuje się na poziomie 4,15 PLN/EUR i 3,34 PLN/USD. Ponadto szacuje się, że deficyt sektora finansów publicznych w 2019 r. wyniesie 41,4 mld zł, zaś państwowy dług publiczny w ujęciu nominalnym wzrośnie o 52,2 mld zł. Przy takim założeniu relacja państwowego długu publicznego do PKB wyniesie 46,6%.

Poza dochodami i wydatkami, budżet zawiera bowiem też takie założenia, jak np. tempo wzrostu produktu krajowego brutto. Według założeń w 2019 r. PKB utrzyma się na poziomie 3,8%. Oczekujemy, że w najbliższych latach będzie rósł udział inwestycji w PKB. Zakładanemu wzrostowi inwestycji towarzyszyć będzie też wzrost zatrudnienia o 0,5%. Według prognoz utuorów budżetu na koniec 2019 r. stopa bezrobocia wyniesie 5,6%. Rząd oczekuje, że dzięki poprawie sytuacji na rynku pracy wzrosną wynagrodzenia. Zakłada także zwiększenie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej o 5,6%. Spodziewa się, że wzrost zatrudnienia przełoży się na wsparcie dochodów rodzin ze strony rynku pracy. Zakłada średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych na poziomie 2,3%.

Dochody

W budżecie państwa limit wydatków ustalono na kwotę 416.234.520 tys. zł, zaś wysokość dochodów prognozowana jest na 387.734.520 tys. zł. Deficyt budżetu państwa na dzień 31 grudnia 2019 r. ustalono na kwotę nie większą niż 28.500.000 tys. zł.

Istota dochodów i wydatków budżetu państwa polega bowiem na tym, że dochody stanowią prognozy ich wielkości, natomiast wydatki nieprzekraczalny limit.

Prognozuje się, że dochody podatkowe budżetu państwa wyniosą 359.731.300 tys. zł, w tym: 179.000.000 tys. zł – z podatku od towarów i usług, 73.000.000 tys. zł – z podatku akcyzowego, 2.080.000 tys. zł – z podatku od gier, 34.800.000 tys. zł – z podatku dochodowego od osób prawnych, 64.300.000 tys. zł – z podatku dochodowego od osób fizycznych, 1.400.000 tys. zł – z tytułu podatku od wydobycia niektórych kopalin oraz 4.551.300 tys. zł – z tytułu podatku od niektórych instytucji finansowych. W ramach dochodów niepodatkowych przewiduje się następujące wielkości: cło – 4.184.000 tys. zł, dywidendy i wpłaty z zysku – 2.781.618 tys. zł, dochody państwowych jednostek budżetowych i inne dochody niepodatkowe – 16.247.096 tys. zł oraz wpłaty jednostek samorządu terytorialnego – 2.593.326 tys. zł. W ustawie budżetowej na rok 2019 nie zaplanowano dochodów z tytułu wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego. Kwota dochodów ze środków Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegających zwrotowi prognozowana jest na 2.197.180 tys. zł.

Jedną z ważniejszych zasad budżetowych jest zasada zupełności, która oznacza, że ustawa budżetowa musi zawierać wszystkie planowane dochody i wydatki budżetu państwa na kolejny rok budżetowy. Ustawa zakłada, że dochody budżetu państwa w 2019 r. mają wynieść 387,7 mld zł (w tym około 179,6 mld zł z VAT, 34,8 mld zł z CIT oraz 64,3 mld zł z PIT). Od 2015 r. dochody podatkowe wzrosły o 100 mld zł (w 2015 r. ukształtowały się one na poziomie 260 mld zł, natomiast na 2019 r. zostały zaplanowane w wysokości 360 mld zł).

Założono, że poziom dochodów podatkowych w 2019 r. będzie rósł dzięki dobrej sytuacji makroekonomicznej, kontynuacji działań uszczelniających z 2018 r. oraz wprowadzeniu nowych działań uszczelniających system podatkowy. Za dalszy wzrost dochodów budżetowych będzie odpowiedzialny m.in.:

mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment),
ustawa o STIR (przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych),
obowiązek raportowania schematów podatkowych,
rozwój systemu monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów.

Oprócz zmian, które spowodują wzmocnienie dochodów budżetu państwa, rząd wprowadził rozwiązania wspierające przedsiębiorczość i innowacyjność (jak ulga IP BOX, stawka CIT 9% dla małych i średnich firm, mały ZUS).

W 2019 r., w stosunku do 2018 r., ponownie wzrośnie udział gmin we wpływach z PIT, osiągając wysokość 49,93%.

Wydatki

Wydatki budżetu państwa w 2019 r. zostały zaplanowane w wysokości 416,2 mld zł.

Przyjęte założenia budżetowe wpisują się w politykę społeczną, rozwojową i inwestycyjną rządu zgodnie ze Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. W stosunku do 2016 r., w 2019 r. o 36,8% więcej środków przeznaczonych zostanie na cele społeczne, o 20,7% więcej na oświatę, naukę i szkolnictwo wyższe, o 22,5% więcej na ochronę zdrowia i o 17,3% więcej na emerytury, renty oraz inne świadczenia realizowane przez państwowe fundusze celowe z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Rząd kontynuuje wsparcie Polaków poprzez zagwarantowanie środków na programy społeczne: Rodzina 500+, Dobry Start, Leki dla Seniora oraz Mama 4 Plus, czyli emerytury dla matek, które urodziły 4 i więcej dzieci. Limit wydatków przewidziany w ustawie budżetowej na rok 2019 uwzględnia więc m.in.: finansowanie programu „Rodzina 500+”, realizację rządowego programu „Dobry start”, wprowadzenie tzw. „małego ZUS” dla przedsiębiorców uzyskujących przychód w wysokości nieprzekraczającej w ciągu roku kalendarzowego 30-krotności minimalnego wynagrodzenia, wypłatę uzupełniającego świadczenia rodzicielskiego dla osób, które wychowały co najmniej 4 dzieci i z tytułu długoletniego zajmowania się potomstwem nie wypracowały emerytury w wysokości odpowiadającej co najmniej kwocie najniższej emerytury, wzrost wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, skutki obniżenia wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn, waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych, podwyższoną wysokość renty socjalnej, realizację świadczeń rodzinnych, wypłatę jednorazowego świadczenia w wysokości 4.000 zł wraz z kosztami obsługi, zgodnie z treścią ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, zwiększenie limitu wydatków na obronę narodową, wzrost wynagrodzeń nauczycieli, wzrost dotacji na ratownictwo medyczne, dofinansowanie do bezpłatnych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych dla osób, które ukończyły 75 rok życia, realizację inwestycyjnych programów wieloletnich w obszarze kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, zwiększenie wydatków w obszarze szkolnictwa wyższego i nauki, realizację dopłat do paliwa rolniczego na zwiększonym poziomie. W budżecie państwa przewidziano rezerwę ogólną wysokości 237.500 tys. zł oraz rezerwy celowe na poziomie 29.961.892 tys. zł. W ramach wydatków budżetu państwa na 2019 r. uwzględniono również wydatki na realizację 45 programów wieloletnich.

Niezrealizowane w trakcie roku kwoty wydatków budżetu państwa, co do zasady, wygasają z upływem roku budżetowego.

Deficyt

Jak wspomniano, założono niski deficyt budżetowy, który ma wynieść maksymalnie 28,5 mld zł.

Budżet środków europejskich

Podobnie jak w latach ubiegłych w ustawie został wyodrębniony budżet środków europejskich. W ustawie budżetowej na rok 2019 wydatki budżetu środków europejskich zostały zaplanowane w wysokości 85.281.687 tys. zł. Kwota ta obejmuje środki zaplanowane w rezerwach celowych przeznaczonych na finansowanie programów z budżetu środków europejskich oraz na finansowanie wynagrodzeń w ramach budżetu środków europejskich, a także środki na wydatki realizowane w ramach: Perspektywy Finansowej Unii Europejskiej 2014-2020, Norweskiego Mechanizmu Finansowego III Perspektywy Finansowej i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego III Perspektywy Finansowej oraz Wspólnej Polityki Rolnej. Dochody budżetu środków europejskich prognozuje się w wysokości 69.716.396 tys. zł, zaś wysokość deficytu ustalono na
15.565.291 tys. zł.

Planowane przychody i rozchody

Łączną kwotę planowanych przychodów i rozchodów budżetu państwa określono odpowiednio na 347.522.148 tys. zł oraz 303.456.857 tys. zł, natomiast saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa zostało ustalone w wysokości 44.065 tys. zł. Przewiduje się, że w 2019 finansowanie krajowe potrzeb pożyczkowych netto ukształtuje się na poziomie 45.991,3 mln zł, a planowany poziom potrzeb pożyczkowych brutto wyniesie 163.705,3 mln zł. Źródłem pokrycia potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, w tym deficytu budżetu państwa, będą środki pozostające na rachunkach budżetu państwa w dniu 31 grudnia 2018 r., przychody z tytułu skarbowych papierów wartościowych, przychody z tytułu kredytów i pożyczek oraz przychody z innych tytułów. Przyrost zadłużenia na dzień 31 grudnia 2019 r. z tytułu zaciągniętych i spłaconych kredytów lub pożyczek oraz emisji i spłaty skarbowych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty 110.000.000 tys. zł. Poręczenia i gwarancje mogą być udzielane przez Skarb Państwa do kwoty 200.000.000 tys. zł.

Ocena budżetu

Budżet jest bardzo obszerny, ustawa budżetowa na 2019 r. wraz z załącznikami to prawie 600 stron.

Obecny podczas posiedzenia Senatu premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że budżet na 2019 r. spełnia wszystkie wymogi Unii Europejskiej. Jak mówił, to budżet, który daje „dobre perspektywy wzrostu gospodarczego i jednocześnie zabezpiecza wszystkie programy społeczne”. „Rozwój i solidarność – takie hasło przyświecało nam w czasie tworzenia tego budżetu” – zaznaczył. Dodał, że w budżecie przewidziane są też rezerwy na wypadek spowolnienia koniunktury w gospodarce światowej czy w strefie euro. Poinformował, że Polska w ostatnich 5 kwartałach rozwijała się w tempie nie mniejszym niż 5%. „To jest ewenement w Unii Europejskiej. Spośród dużych krajów rozwijamy się najszybciej” – podkreślił. W ocenie premiera przewidywany deficyt budżetowy w 2019 r. w wysokości 28 mld 500 mlnzł jest „założeniem konserwatywnym”. Jak zaznaczył, na podstawie danych za 2018 r. można prognozować, że wyniki budżetu na 2019 r. też będą lepsze. Deficyt budżetowy w 2018 r. planowany był w wysokości ok. 1,5% PKB, a prawdopodobnie wyniesie ok. 0,5%, czyli ok. 10–11 mld zł. Premier podkreślił, że to efekt skutecznej polityki podatkowej. W jego ocenie przyczyniła się ona także do obniżenia długu publicznego w stosunku do PKB; w III kwartale 2018 r. po raz pierwszy od wielu lat zmniejszył się on poniżej 50%. Udział długu w walutach obcych w 2018 r. też spadł poniżej 30%. Jak mówił premier, „oznacza to większą odporność finansów publicznych w wypadku asymetrycznych szoków makroekonomicznych i tzw. szoków podażowych i popytowych”. Premier Mateusz Morawiecki poinformował, że inflacja w Polsce wynosi 1,1–1,2%. „To jedna z najniższych inflacji w Unii Europejskiej” – zaznaczył. Dodał, że ustawa budżetowa na 2019 r. zakłada inflację w wysokości 2,3%. „Dzięki stabilnemu tempu wzrostu gospodarczego bezrobocie w Polsce od 2015 r. spadło niemal dwukrotnie, a pensja minimalna wzrosła z 1750 zł do 2250 zł” – wyliczał premier. Jak mówił, ustawa budżetowa zakłada, że w 2019 r. przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększy się o 0,5%, co spowoduje zmniejszenie stopy bezrobocia do 5,6%. Premier podkreślił, że zaplanowane na 2019 r. dochody w wysokości są najwyższe w ciągu ostatnich 20 lat. Przewidziano, że na ochronę zdrowia przeznaczone zostanie 98 mld zł, na oświatę, naukę i szkolnictwo wyższe – 84 mld zł, na obronność i bezpieczeństwo – 79 mld zł, na drogi powiatowe – 6 mld zł, dodatkowo 8,5 mld zł na waloryzację emerytur.

Od kiedy nowe przepisy obowiązują?

Ustawa budżetowa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2019 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl