Rada Fiskalna coraz bliżej

Sejm przyjął ustawę o Radzie Fiskalnej. Rada Fiskalna będzie niezależną instytucją o charakterze ekspercko-doradczym. Powołanie Rady ma służyć poprawie transparentności finansów publicznych. Ustawa dostosowuje polskie prawo do reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie 30 kwietnia br.

Zadania Rady Fiskalnej

Główne zadania Rady Fiskalnej będą polegały na:

1. Opiniowaniu prognoz makroekonomicznych wykorzystywanych na potrzeby opracowania projektu ustawy budżetowej oraz projektu średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego.
2. Opiniowaniu zgodności projektu ustawy budżetowej z krajowymi i unijnymi regułami fiskalnymi.
3. Ocenie zgodności, spójności i efektywności ram budżetowych.
4. Na wniosek Ministra Finansów, opiniowaniu projektów dokumentów rządowych w zakresie ich oddziaływania na stabilność finansów publicznych i sytuację makroekonomiczną kraju.
5. Na wniosek Ministra Finansów lub Rady Ministrów, opiniowaniu zasadności zastosowania określonych rozwiązań w stabilizującej regule wydatkowej.

Co do zasady, Rada Fiskalna będzie miała 14 dni na wydanie opinii. Minister Finansów będzie zobowiązany zastosować się do opinii Rady lub w ciągu 2 miesięcy wyjaśnić przyczyny niezastosowania się do niej.

Skład Rady Fiskalnej

Rada będzie się składała z 7 niezależnych ekspertów i praktyków, wybieranych m.in. przez stronę społeczną, samorządową oraz środowisko akademickie. Członkami Rady Fiskalnej będą mogły zostać osoby posiadające wysoki poziom wykształcenia i doświadczenia w dziedzinie finansów publicznych, makroekonomii lub zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych, oraz spełniające wysokie wymogi dotyczące niezależności, w tym np. zakaz sprawowania mandatu posła lub senatora na 5 lat przed powołaniem na członka Rady.

W celu powołania oraz odwołania członków Rady Fiskalnej konieczne będzie uzyskanie pozytywnej opinii komisji sejmowej. W przypadku opinii negatywnej, instytucja nominująca będzie musiała wskazać nowego kandydata.

Przewodniczący Rady Fiskalnej będzie wybierany w otwartej procedurze opartej na konkurencyjnym naborze. Z przygotowanej przez zespół ds. naboru listy, Minister Finansów wskaże kandydata na Przewodniczącego, który będzie musiał uzyskać pozytywną opinię komisji sejmowej, aby móc zasiąść w Radzie.

Rada Fiskalna rozpocznie realizację swoich zadań w 2026 r., zaś w 2025 r. zostaną wyłonieni jej członkowie. Zapleczem analitycznym i administracyjnym Rady Fiskalnej będzie Biuro Rady, które zostanie utworzone w 2025 r. Maksymalna wielkość Biura to 15 osób.

Tak skonstruowana, niezależna instytucja fiskalna ma służyć poprawie funkcjonowania systemu finansów publicznych i zwiększeniu jego transparentności.

Inne zmiany

Projekt ustawy o Radzie Fiskalnej dostosowuje poza tym polskie prawo do reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie 30 kwietnia br., i obejmuje też:

• uchylenie nieaktualnych odwołań do Programu konwergencji oraz rozporządzenia Rady (WE) w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych,
• wykreślenie z polskiego systemu prawnego Wieloletniego Planu Finansowego Państwa,
• uregulowanie kwestii przedłożenia, przyjęcia oraz publikacji średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych.

W związku z zmianami w prawie UE oraz powstaniem Rady Fiskalnej, zmianie ulegnie proces budżetowy. Założenia do ustawy budżetowej zostaną zastąpione przez wieloletnie założenia makroekonomiczne wykorzystywane na potrzeby opracowania projektu ustawy budżetowej. Wyżej wymienione założenia będą przekazywane do Rady Dialogu Społecznego, razem z opinią Rady Fiskalnej. Ponadto, tak jak miało to miejsce do tej pory, projekt ustawy budżetowej będzie przekazywany Radzie Dialogu Społecznego celem zajęcia stanowiska i równolegle przekazywany Radzie Fiskalnej w celu zaopiniowania projektu.

Projekt ustawy wprowadza również zmiany wynikające z zakończonego w czerwcu br. przeglądu stabilizującej reguły wydatkowej, które są związane z funkcjonowaniem Rady Fiskalnej. Są to w szczególności:

• zmiany w klauzuli wyjścia z SRW - opiniowanie przez Radę Fiskalną wpływu zastosowania klauzuli wyjścia i powrotu na długookresową stabilność finansów publicznych oraz sytuację makroekonomiczną,
• objęcie wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia, Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 oraz Funduszu Pomocy limitem w ramach SRW oraz wprowadzenie możliwości przekroczenia limitu wydatków SRW, po zasięgnięciu opinii Rady Fiskalnej, w przypadku wystąpienia zdarzeń nadzwyczajnych, będących poza kontrolą Rady Ministrów, powodujących znaczące skutki gospodarcze, ekonomiczne lub społeczne,
• wprowadzenie obowiązku dokonywania przez Ministerstwo Finansów regularnych, okresowych przeglądów funkcjonowania SRW (nie rzadziej niż co 5 lat), które umożliwią ocenę efektywności SRW, z odniesieniem do oceny Rady Fiskalnej, oraz ich ewentualne dostosowanie do zmieniających się okoliczności.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl