Ustawa realizująca Strategię Rozwoju Rynku Kapitałowego

Ustawa opublikowana w Dzienniku Ustaw

29 sierpnia 2023 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku. Ustawa realizuje Strategię Rozwoju Rynku Kapitałowego, która jest częścią Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Przepisy ustawy wejdą w życie 30 dni od dnia publikacji.

Ustawa usuwa bariery dostępu do rynku finansowego i zwiększa poziom cyfryzacji na tym rynku, m. in. w zakresie obowiązków nadzorczych. Wprowadza również regulacje, które usprawnią działanie i rozwój rynku finansowego, m.in. dotyczące outsourcingu i podoutsourcingu bankowego.

Nowe przepisy wzmocnią też ochronę klientów instytucji finansowych m.in poprzez ograniczenie możliwości oferowania obligacji korporacyjnych wśród klientów detalicznych poza rynkiem regulowanym, alternatywnym systemem obrotu oraz platformami finansowania społecznościowego przez wprowadzenie minimalnej wartości nominalnej takich obligacji (min. 40 tys. euro lub równowartość tej kwoty wyrażona w walucie polskiej). Wprowadzony zostanie także obowiązek sprzedaży obligacji klientom detalicznym wyłącznie za pośrednictwem firm inwestycyjnych.

Co przewiduje ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku?

Nowelizacja ma na celu uporządkowanie i usprawnienie funkcjonowania instytucji rynku finansowego, w szczególności w zakresie eliminacji barier dostępu do rynku finansowego, usprawnienia nadzoru nad tym rynkiem, ochrony klientów instytucji finansowych, ochrony akcjonariuszy mniejszościowych w spółkach publicznych oraz zwiększenia poziomu cyfryzacji w realizacji przez Komisję Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego obowiązków nadzorczych. Zmiany w tym zakresie wynikają z obserwacji zdarzeń zachodzących na rynku finansowym oraz zasadności odbudowy zaufania inwestorów, zwłaszcza detalicznych do tego rynku.

Nowelizacja służy również wypełnieniu niektórych postulatów zawartych w Strategii Rozwoju Rynku Finansowego (przyjętej w uchwale nr 114 Rady Ministrów z dnia 1 października 2019 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego – M.P. poz. 1027), w szczególności w zakresie ułatwienia funkcjonowania podmiotom nadzorowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego, poprzez uproszczenie procedur licencyjnych oraz obowiązków w zakresie raportowania, ale także w zakresie wzmocnienia ochrony inwestorów indywidualnych. Dodatkowo ustawa realizuje Strategię w zakresie stworzenia warunków regulacyjnych dla rozwoju rynku pożyczek papierów wartościowych. Ustawa służy również stosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/858 z dnia 30 maja 2022 r. w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych opartych na technologii rozproszonego rejestru.

Nowelizacja dokonuje nowelizacji 41 ustaw.

W celu ochrony klientów instytucji finansowych ustawa m.in.:

1. ogranicza możliwość oferowania obligacji korporacyjnych klientom detalicznym poza rynkiem regulowanym, alternatywnym systemem obrotu oraz platformami finansowania społecznościowego przez wprowadzenie minimalnej wartości nominalnej takich obligacji (wartość co najmniej 40.000 euro lub równowartość tej kwoty wyrażona w walucie polskiej lub innej) oraz wprowadza obowiązek sprzedaży obligacji klientom detalicznym wyłącznie za pośrednictwem firm inwestycyjnych;
2. ustanawia ograniczenia w zakresie wprowadzania do obrotu praw uczestnictwa alternatywnych spółek inwestycyjnych dla klientów detalicznych oraz zakaz zaciągania przez alternatywne spółki inwestycyjne pożyczek od osób fizycznych (celem tego rozwiązania jest zabezpieczenie klientów rynku finansowego przed agresywnymi strategiami sprzedażowymi najbardziej ryzykownych funduszy inwestycyjnych);
3. wprowadza przepis ograniczający stosowane dotychczas przez niektóre firmy działania polegające na wykorzystywaniu autorytetu i pozycji Komisji Nadzoru Finansowego, w celu pozyskania klientów (np. wybiórcze, publiczne przywoływanie odpowiedzi KNF na zapytania złożone przez te firmy do KNF);
4. zapewnia ubezpieczającym i ubezpieczonym w ubezpieczeniu na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, ponoszącym ryzyko lokaty, ochronę porównywalną z ochroną zapewnioną uczestnikom funduszy inwestycyjnych otwartych w zakresie prowadzonej przez te fundusze działalności lokacyjnej, poprzez umożliwienie ministrowi właściwemu do spraw instytucji finansowych wydania rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad związanych z lokowaniem przez zakład ubezpieczeń aktywów z umów ubezpieczenia na życie, w których ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, będący osobą fizyczną lub ubezpieczający niebędący osobą fizyczną, jeżeli z tytułu tej umowy ubezpieczony, będący osobą fizyczną, ponosi koszt składki ubezpieczeniowej;
5. zapewnia organowi nadzoru instrumenty efektywnego nadzoru nad dostawcami usług płatniczych w celu ochrony użytkowników i zapewnienia zgodności działalności dostawców z prawem, w tym związanych z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy;
6. nakłada na zakład ubezpieczeń – w przypadku wyczerpywania się sumy gwarancyjnej – obowiązek poinformowania poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia o możliwości zgłoszenia do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego roszczeń o wypłatę renty oraz nakłada na ten Fundusz obowiązek informacyjny wobec osób poszkodowanych i uprawnionych o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

W celu wzmocnienia odporności i zwiększenia stabilności systemu finansowego ustawa m.in.:

1. zwiększa efektywność monitorowania rynku lokat strukturyzowanych, poprzez określenie dokładnego zakresu nadzoru i wprowadzenie obowiązku sprawozdawczego dla banków rekomendujących, oferujących lub umożliwiających zawarcie umowy na lokatę strukturyzowaną;
2. wprowadza regulacje dotyczące outsourcingu i podoutsourcingu bankowego mające na celu uproszczenie obowiązujących procedur oraz dostosowanie ich do Wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w sprawie outsourcingu;
3. zwalnia Komisję Nadzoru Finansowego z obowiązku zachowania w tajemnicy informacji niezbędnych do podejmowania działań przeciwdziałających zagrożeniom w zakresie bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych poprzez włączenie Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej do katalogu organów, z którymi możliwa jest wymiana informacji i dokumentów, w tym ustawowo chronionych, w zakresie niezbędnym do realizacji ustawowych zadań tych organów oraz KNF;
4. podnosi z 500 tys. zł do 5 mln zł maksymalną karę na podmiot, któremu towarzystwo powierzyło zarządzanie w odniesieniu do specjalistycznego funduszu inwestycyjnego lub funduszu inwestycyjnego zamkniętego, w przypadku naruszeń przepisów ustawy lub wykonywania obowiązków wynikających z zawartej umowy niezgodnie z przepisami prawa, z umową lub ze statutem funduszu inwestycyjnego;
5. umożliwia nakładanie kar na podmioty, którym wygasło albo zostało cofnięte zezwolenie na prowadzenie działalności, z którą wiąże się naruszenie, oraz na podmioty, które zostały wykreślone z rejestru uprawniającego do prowadzenia określonej działalności;
6. umożliwia nałożenie sankcji na członków rady nadzorczej lub członków zarządu banku, bezpośrednio nadzorujących obszar, w którym miało miejsce naruszenie, odpowiedzialnych za naruszenie prawa, pełniących funkcję w okresie, w którym miało miejsce naruszenie;
7. umożliwia korzystanie z doręczeń elektronicznych w odniesieniu do czynności kontrolnych i innych czynności nadzorczych Komisji Nadzoru Finansowego, niemających formy decyzji administracyjnej;
8. umożliwia od strony formalnej zawarcie porozumienia o współpracy i wymianie informacji pomiędzy Przewodniczącym Komisji Nadzoru Finansowego i Prezesem Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego;
9. wprowadza do prawa rynku finansowego instytucję czynnego żalu – poprzez wprowadzenie w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym przepisów zawartych w dodawanym rozdziale 2b „Układ w sprawie warunków nadzwyczajnego złagodzenia sankcji”;
10. wprowadza instytucję tzw. jednolitej licencji bankowej (bank nie będzie musiał uzyskać dodatkowego zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej);
11. umożliwia bankom państwowym prowadzenie działalności maklerskiej.

Wśród innych zmian zawartych w nowelizacji można wskazać:

1.      zmiany w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; w następstwie których:

• podatnik będzie mógł zaliczyć do przychodów z działalności gospodarczej dotacje, subwencje, dopłaty, inne nieodpłatne świadczenia lub kwoty otrzymane od agencji wykonawczych, jeżeli do upływu terminu złożenia zeznania za rok podatkowy, w którym je otrzymał, złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o zaliczeniu określonych dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji wykonawczych do przychodów;
• umożliwiono podatnikowi rezygnację ze stosowania zwolnienia od opodatkowania wskazanych przez niego dotacji, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymanych z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego – analogiczną zmianę wprowadzono w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych;

2.      zmiany w ustawie z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym, w której wprowadzono niższą o połowę stawkę akcyzy na alkohol etylowy wyprodukowany przez małą gorzelnię. Wprowadzono również definicję „małej gorzelni”, przez którą będzie się rozumiało gorzelnię, która jest prawnie i ekonomicznie niezależna od innych gorzelni, nie produkuje alkoholu etylowego na podstawie licencji uzyskanych od innych przedsiębiorców i wielkość jej produkcji alkoholu etylowego w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczyła 10 hektolitrów 100% vol.;

3.      zmiany w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; ustawodawca postanowił, że w latach 2024–2026, w celu wsparcia samorządów powiatów realizujących zadania na rzecz aktywizacji bezrobotnych, minister właściwy do spraw pracy będzie przekazywał tym samorządom środki Funduszu Pracy na dofinansowanie kosztów wynagrodzeń zasadniczych, o których mowa w przepisach o pracownikach samorządowych, oraz składek na ubezpieczenia społeczne od wypłaconego dofinansowania do wynagrodzeń zasadniczych pracowników powiatowych urzędów pracy realizujących zadania określone w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w wysokości 14% kwoty środków ustalonej dla województw na rok budżetowy na podstawie umów między zarządem województwa a ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego na realizację projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego;

4.      zmiany w ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego, które obejmują zwiększenie maksymalnego limitu wydatków będących skutkiem finansowym tej ustawy w roku 2024 w części 31 – Praca (z limitu 1 991,28 tys. zł na limit 4 673 tys. zł) i 2025 (z limitu 2 031,1 tys. zł na limit 5 189 tys. zł). Dodano również przepisy określające maksymalne limity wydatków będących skutkiem finansowym ustawy w części 31 – Praca i części 85 – Wojewodowie w kolejnych latach – 2026 -2035;

5.      zmiany w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej polegające na umożliwieniu przenoszenia przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej  funkcjonariuszy KAS, na stałe albo czasowo, na stanowiska w Krajowej Informacji Skarbowej (dotychczas przeniesienie pomiędzy jednostkami KAS przez jej Szefa możliwe było wyłącznie na stanowiska w ramach komórek organizacyjnych urzędu obsługującego ministra oraz w ramach izb administracji skarbowej);

6.      zmiany w ustawie z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, które dotyczą wydłużenia terminu wejścia w życie zmian wprowadzanych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, polegających na udostępnianiu umów zawartych przez jednostki sektora finansów publicznych (w ramach realizacji zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi). Przepisy te miały wejść w życie 1 stycznia 2024 r., natomiast w wyniku ustawy wejdą w życie 1 stycznia 2026 r.

Nowelizacja wejdzie w życie co do zasady po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, wyjątkami wskazanymi szczegółowo w przepisie końcowym zawartym w art. 73 ustawy.

Komunikat Ministerstwa Finansów i Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie alternatywnych spółek inwestycyjnych, których akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu

Wobec wątpliwości interpretacyjnych związanych z przepisami regulującymi działalność alternatywnych spółek inwestycyjnych (dalej: „ASI”), których akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, które to przepisy zawarte są w ustawie z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku (dalej: „Ustawa”), opublikowanej w dniu 29 sierpnia 2023 r. w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Finansów i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego – w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku kapitałowego – przedstawiły następujące wyjaśnienia dotyczące zakresu i sposobu zastosowania tych przepisów.

Ustawa wprowadza liczne zmiany do ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 681 ze zm., dalej: „Ustawa o Funduszach”) dotyczące funkcjonowania zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi (dalej: „zarządzających ASI”) oraz oferowania i obrotu prawami uczestnictwa ASI.

Zmiany te w szczególności przesądzają, iż inwestorem ASI może być tylko klient profesjonalny w rozumieniu Ustawy o Funduszach. W tym zakresie należy wyjaśnić, że celem wprowadzonych zmian jest uregulowanie obrotu prawami uczestnictwa ASI przede wszystkim z punktu widzenia możliwości ich nabywania przez klientów detalicznych poza obrotem zorganizowanym. Zmiany te nie odnoszą się więc do takich akcji wyemitowanych przez ASI, które w dniu wejścia w życie Ustawy są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu. Nie należy więc interpretować wprowadzonych przepisów w sposób prowadzący do wykluczenia takich ASI z obrotu zorganizowanego. Wprowadzone przepisy ograniczające zbywalność praw uczestnictwa (akcji) ASI znajdą natomiast zastosowanie do takich akcji ASI, które nie są dopuszczone do obrotu zorganizowanego.

Istotą zorganizowanego obrotu papierami wartościowymi, jakimi są akcje, jest brak ograniczeń w zbywalności tych papierów wartościowych. Zasada ta musi mieć charakter nadrzędny przy interpretacji przepisów, które znajdują zastosowanie do emitentów akcji notowanych na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu z racji wykonywanej przez nich działalności (w omawianym przypadku: regulowanej działalności ASI). Gdyby intencją ustawodawcy było wykluczenie z obrotu na rynku regulowanym lub z alternatywnego systemu obrotu akcji ASI – w szczególności: dopuszczonych do takiego obrotu w dniu wejścia w życie Ustawy – uwzględnione zostałoby to w formie przepisów szczególnych wprost regulujących tę kwestię. Ten argument ma znaczenie rozstrzygające w kontekście stosowania art. 70k ust. 6 Ustawy o Funduszach, a także prowadzi do dopuszczenia możliwości nabywania i zbywania w obrocie zorganizowanym (jako obrocie wtórnym) akcji ASI przez klientów detalicznych.

Z uwagi na pojawiające się w przestrzeni publicznej wątpliwości uczestników rynku kapitałowego związane z zastosowaniem zmienionych przepisów Ustawy o Funduszach do ASI, których akcje są dopuszczone do obrotu zorganizowanego, przygotowane zostały odpowiednie zmiany ustawowe wyraźnie i jednoznacznie przesądzające, że przepisy te nie mają zastosowania wobec ASI, których akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu. Zmiany te są obecnie w toku prac parlamentarnych, niemniej z uwagi na przedstawioną powyżej argumentację i wynikającą z niej interpretację nowych przepisów Ustawy o Funduszach, stan prawny który ma zostać potwierdzony projektowaną nowelizacją może zostać wywiedziony już z ogłoszonego w dniu 29 sierpnia 2023 r. brzmienia przepisów Ustawy. Celem niniejszego stanowiska jest potwierdzenie takiej interpretacji w związku z wątpliwościami podnoszonymi przez uczestników rynku.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl