Zakres badania przez Sąd Najwyższy w postępowaniu skargowym wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych

Sąd Najwyższy odniósł się do zakresu badania przez ten Sąd w postępowaniu skargowym (art. 593a i n. k.p.k.) wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych określonych w art. 439 § 1 k.p.k.

Postanowenie SN

Uzasadnienie orzeczenia SN

Pomimo wagi przedstawionego w zagadnieniu prawnym problemu dla prawidłowego ukształtowania kadr wymiaru sprawiedliwości oraz pewności orzeczeń wydawanych przez sądy, w składzie których orzekają asesorzy sądowi kwestia ta pozostawała poza kognicją Sądu Najwyższego zadającego pytanie. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem skargę w granicach podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych w art. 435 lub art. 439 § 1 k.p.k. (art. 536 w zw. z art. 539f k.p.k.). Co prawda, udział w składzie sądu osoby nieuprawnionej do orzekania stanowi jedną z bezwzględnych przyczyn odwoławczych i w tej płaszczyźnie prima facie mieście się problem sformułowany w zagadnieniu prawnym przedstawionym przez skład 3-osobowy Sądu Najwyższego, to jednak z uwagi na specyfikę postępowania skargowego i wynikające z niej ograniczone kompetencje kontrolne Sądu Najwyższego bezwzględne przyczyny odwoławcze określone w art. 439 § 1 k.p.k. podlegają uwzględnieniu przez Sąd skargowy niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych w skardze zarzutów tylko wówczas, gdy stanowiące ich podstawę uchybienia zaistniały przed sądem odwoławczym. Wynika to przede wszystkim z rozdzielenia przez ustawodawcę w art. 539a § 3 k.p.k. podstaw skargowych: naruszenia przez sąd odwoławczy art. 437 § 2 k.p.k. (w którym mieści się także wadliwe zidentyfikowanie przez ten sąd uchybień o charakterze bezwzględnych przyczyn odwoławczych w postępowaniu lub wyroku sądu pierwszej instancji) i wystąpienia uchybień, o jakich mowa w art. 439 § 1 k.p.k. (które dotyczą jednak tylko postępowania lub wyroku sądu odwoławczego). W tym ostatnim układzie procesowym skarga ma służyć temu, aby wyrok kasatoryjny nie był obarczony rażącym błędem – stanowi więc mechanizm procesowy zapobiegający dalszemu toczeniu się postępowania karnego na skutek wydania wyroku, który w obrocie prawnym nie powinien zaistnieć, co mogłoby powodować poważne konsekwencje dla dalszego postępowania przed sądem pierwszej instancji.

Gdy uwzględni się obok podstaw także funkcje i przedmiot skargi, która uprawnia Sąd Najwyższy jedynie do kontroli wyroku kasatoryjnego w zakresie tego, przed którym sądem (pierwszej instancji albo odwoławczym) ma toczyć się nadal postępowanie karne, a w bardzo wąskim zakresie – dopuszczalności dalszego prowadzenia postępowania karnego (art. 439 § 1 kpt 8 i 9 k.pk.), jasne staje się, że art. 536 k.p.k., stosowany w postępowaniu skargowym jedynie odpowiednio. nie może prowadzić do nadania Sądowi skargowemu tak szerokich uprawnień, jakie przepis ten nadaje Sądowi Najwyższemu w postępowaniu kasacyjnym, które dotyczy wszak prawomocnie zakończonego już postępowania karnego. Odwołując się do literatury przedmiotu, Sąd Najwyższy podkreślił, że odpowiednie stosowanie przepisu odniesienia polegać powinno na takiej jego modyfikacji, aby uzupełniał on tę regulację, w której zawarto przepis odsyłający i to w sposób uwzględniający charakter tej instytucji oraz był niesprzeczny z przepisami, do których ma mieć zastosowanie.

W konkluzji Sąd Najwyższy podkreślił, że „przepis art. 439 § 1 k.p.k. nie może być w ogóle stosowany na podstawie art. 539f k.p.k. w zakresie, w jakim miałby dotyczyć badania istnienia uchybień wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k., które zaistniały wyłącznie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji i nie „przeniosły” się w tym samym charakterze na etap postępowania odwoławczego”. Odpowiednie stosowanie art. 439 § 1 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k. na podstawie art. 539f k.p.k. odnosi się zatem „tylko do uchybień mieszczących się w tym przepisie, istniejących na etapie postępowania przed sądem odwoławczym. W takim zakresie przepis art. 439 § 1 k.p.k. winien być stosowany także dla uchylenia wyroku kasatoryjnego sądu odwoławczego, gdy uchybienie mieszczące się w art. 439 § 1 k.p.k. zaistniało na etapie postępowania drugoinstancyjnego, a skarga oparta została na naruszeniu art. 437 § 2 k.p.k.”.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl