Zmiany do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
PKPP Lewiatan uważa, że zaproponowane w art. 29 ustawy zmiany przyczynią się do osłabienia efektywności kontroli wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Zmiany te wprowadzane są bez należytego, pełnego uzasadnienia merytorycznego. Dokonują one m.in. przekształcenia z dniem 1 stycznia 2010 r. Państwowego Funduszu Rehabilitacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych (PFRON) w państwowy fundusz celowy, pozbawiony osobowości prawnej, działający jako wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego. Natomiast w aspekcie organizacyjnym, PFRON, stanie się częścią Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
Zdaniem PKPP Lewiatan, o ile postulat konsolidacji finansów publicznych, zasługuje - co do zasady - na poparcie, o tyle w zakresie realizacji zadania publicznego jakim jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, potrzebny jest także efektywny mechanizm kontroli społecznej, dzięki któremu cele i ich realizacja są oparte o rzeczywiste potrzeby grup docelowych i głównych aktorów systemu.
Taką rolę nadzorczo-koncyliacyjną pełni Rada Nadzorcza PFRON. Przy tej ważnej funkcji Rady niezwykle istotna jest rola partnerów społecznych - reprezentantów organizacji pracodawców, związków zawodowych, a także reprezentantów organizacji pozarządowych. Dzięki obecnej strukturze Rada Nadzorcza w swoich decyzjach uwzględnia trzy kluczowe elementy: punkt widzenia pracodawców - jako tych podmiotów, które mają zatrudniać osoby niepełnosprawne; punkt widzenia pracowników, którzy mają korzystać z form aktywności zawodowej i społecznej; oraz szeroką wiedzę osób skupionych w organizacjach pozarządowych, dotyczącą środowiska osób niepełnosprawnych. Kontrola społeczna sprawuje również nadzór na finansami Funduszu oraz wpływa na efektywność wydatkowania środków. Decyzje te ponadto mają trudny do przecenienia walor akceptacji partnerów społecznych i tym samym przyczyniają się do budowania ładu społecznego.
W skutek zaproponowanych zapisów, ta dobrze działająca kontrola społeczna nad olbrzymimi środkami jakimi dysponuje PFRON, zostanie całkowicie zlikwidowana. Sam PFRON natomiast zostanie włączony do ministerstwa.
Wiele decyzji będzie podejmowanych w sposób niestety charakterystyczny dla urzędów - z rozdźwiękiem między założeniami i rzeczywistością, bez należytego rozliczania z wykonanych zadań.
Może to doprowadzić w skrajnym przypadku do sytuacji, gdy działający system aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych, wymagający jedynie kilku zmian (w zakresie m.in. weryfikacji istnienia zbędnych przywilejów pracowniczych blokujących zatrudnianie osób niepełnosprawnych; systemu orzecznictwa o niepełnosprawności; przepisów o rencie socjalnej) zostanie oderwany od rzeczywistych potrzeb jego beneficjentów.
Aby do tego nie dopuścić proponujemy zachowanie kontroli społecznej np. w formie rady konsultacyjnej przy Pełnomocniku Rządu RP ds. Osób Niepełnoprawnych, która zatwierdzałaby plan działań w obszarze rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Alternatywną propozycją jest przekazanie części kompetencji Rady Nadzorczej PFRON do Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych.
Proponowane zmiany mają także aspekt organizacyjny. Naszym zdaniem po wprowadzeniu w życie przepisów konsultowanego obecnie rozporządzenia ws. algorytmu przekazywanych środków PFRON do samorządu wojewódzkiego i powiatowego, podział zadań i środków pomiędzy Fundusz i samorządy będzie adekwatny do możliwości tych instytucji. W przypadku jednak proponowanej likwidacji PFRON duża część jego zadań zostanie delegowana do samorządów. Nie ma jednak żadnej pewności ich należytej realizacji. Co więcej, dotychczasowe wywiązywanie się samorządów z zadań, w tym zadań nadzorczych (np. nad warsztatami terapii zajęciowej) wskazuje na konieczność dużej poprawy w tym zakresie.
Należy zwrócić ponadto uwagę, że obecny podział kompetencji i środków jest optymalny (po uwzględnieniu nowelizacji ww. rozporządzenia ws. algorytmu), także pod względem kosztowym. Przy delegowaniu zadań PFRON do samorządów, nie dość, że dotychczas zatrudnieni urzędnicy przejdą do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, to jeszcze powstanie konieczność zatrudnienia dodatkowych urzędników w samorządach, tak by mogły one wywiązać się z dodatkowych zadań.
Oczywiście to samorząd terytorialny jest najbliżej obywateli i w założeniu ma najlepsze rozeznanie dotyczące faktycznych potrzeb mieszkańców.
Jednak pewne dziedziny wymykają się z tradycyjnego podziału na zadania lokalne, regionalne, krajowe. Taką dziedziną jest aktywizacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, w której nie sposób, głównie z racjonalno-ekonomicznych przyczyn, przestrzegać granic podziału terytorialnego. Dlatego, akurat w przypadku aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, kluczowa rola i zadania w systemie powinny przypadać centralnej, profesjonalnej i dobrze zorganizowanej jednostce, która z perspektywy całego kraju może najlepiej wyznaczać główne kierunki wsparcia aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.
W związku z tym PKPP Lewiatan proponuje, aby w gronie rządu i partnerów społecznych przedyskutować założenia tej reformy oraz ustalić jej priorytety i cele. Liczymy, że przedstawione przez nas sugestie zostaną uwzględnione przy tworzeniu ostatecznej wersji projektu, który wzmocni aktywność osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Deklarujemy ze swojej strony chęć dalszej współpracy nad przygotowaniem ostatecznego kształtu ustawy.
Źródło: PKPP Lewiatan, www.pkpplewiatan.pl
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?