Zmiany w Kodeksie wykroczeń

Zmiany zakładają m.in. modyfikację nieefektywnego i sprawiającego trudności przy orzekaniu parametrycznego systemu przepoławiania przy czynach karalnych przeciwko mieniu, odwołujących się do jednej czwartej minimalnego wynagrodzenia za pracę i zastąpienie go systemem kwotowym na stałym poziomie 500 zł. Wprowadzają regulację prawną umożliwiającą uwolnienie się sprawcy od drugiego rodzaju kary zastępczej wykonywanej w formie pracy społecznie użytecznej.

Co przewiduje ustawa z dnia 4 października 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw? 

Ustawa nowelizuje przepisy pięciu ustaw.

Wprowadza ona w Kodeksie wykroczeń nowe zasady kształtowania odpowiedzialności sprawców, którzy dopuścili się popełnienia kilku wykroczeń przeciwko mieniu, które stanowią wspólnie z innymi czynami - ze względu na łączną wartość mienia - przestępstwo. Przepis oznaczony jako art. 10a wprowadza zasadę, że w przypadku wymierzenia kar lub środków karnych tego samego rodzaju, za jedno z tych wykroczeń i za przestępstwo, wykonuje się surowszą karę lub środek karny.

Nowelizacja, w przepisach art. 119 § 1, art. 120 § 1, art. 122 § 1 i 2 oraz w art. 124 § 1 Kodeksu wykroczeń, regulujących przypadki tzw. czynów zabronionych przepołowionych, określa na nowo wartość graniczną decydującą o odpowiedzialności sprawcy czynu za przestępstwo, a nie za wykroczenie, i będzie to kwota 500 zł. Zmieniono więc zasadę określania, czy popełniona kradzież jest jeszcze wykroczeniem, czy już przestępstwem. Na poziomie 500 zł określono stały próg, od którego kradzież przestaje być wykroczeniem, a staje się przestępstwem. W aktualnym stanie prawnym zakwalifikowanie czynu, o którym mowa w wyżej wymienionych przepisach Kodeksu wykroczeń, do kategorii wykroczeń albo przestępstw uzależnione jest od tego czy wartość przedmiotu czynu mieści się w granicach odpowiadających wartości 1/4 minimalnego wynagrodzenia czy też je przekracza. Okazało się, że ze względu na treść art. 2a Kodeksu wykroczeń, który reguluje skutki kontrawencjonalizacji, polegającej na przeniesieniu danego czynu z kategorii przestępstw do kategorii wykroczeń, w następstwie każdorazowej (corocznej) zmiany w drodze rozporządzenia wartości minimalnego wynagrodzenia, zachodzi potrzeba dokonywania przez sądy przeglądu wszystkich prawomocnych wyroków skazujących, w przypadku których orzeczone kary nie zostały jeszcze wykonane i ponownego rozstrzygania w sprawie ewentualnej zamiany kar, gdyż prawomocne wyroki upadają w zakresie dotyczącym kary. Dotyczy to również kar łącznych. Zwrócił na to uwagę Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 24 stycznia 2018 r. (sygn. akt S 1/18). W celu uniknięcia pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych, w ustawie nowelizującej, powraca się do kwotowego, a nie parametrycznego określania wartości granicznej decydującej o odpowiedzialności sprawcy czynu za przestępstwo albo za wykroczenie.

Nowelizacja wprowadza w art. 27 § 1 Kodeksu wykroczeń, możliwość uwolnienia się od wykonania kary zastępczej polegającej na wykonywaniu pracy społecznie użytecznej przez wpłacenie przypadającej jeszcze do uiszczenia kary pieniężnej.

W art. 3 ustawy dokonuje się nowelizacji przepisu art. 12 Kodeksu karnego, w zakresie czynu ciągłego. Ustawa stanowi, że kto w krótkich odstępach czasu, przy wykorzystaniu tej samej albo takiej samej sposobności lub w podobny sposób, popełnia dwa lub więcej umyślnych wykroczeń przeciwko mieniu, jeżeli łączna wartość mienia uzasadnia odpowiedzialność za przestępstwo, ten odpowiada jak za jeden czyn zabroniony, wyczerpujący znamiona przestępstwa. Zgodnie ze zmienionym przepisem kodeksu karnego, „odpowiada jak za 1 czyn zabroniony wyczerpujący znamiona przestępstwa ten, kto w krótkich odstępach czasu, przy wykorzystaniu tej samej albo takiej samej sposobności lub w podobny sposób popełnia 2 lub więcej umyślnych wykroczeń przeciwko mieniu, jeżeli łączna wartość mienia uzasadnia odpowiedzialność za przestępstwo”.

Nowelizacja przewiduje także zaostrzenie kar za niedopilnowanie niebezpiecznych zwierząt (podniesienie grzywny z 250 do 1 tys. zł i dodanie możliwości kary ograniczenia wolności). 

W ustawie o Policji wprowadzono nowy art. 20f, który pozwoli Policji na gromadzenie i przetwarzanie danych dotyczących sprawców wykroczeń przeciwko mieniu: kradzieży, kradzieży lub wyrębu drzewa z lasu, paserstwa oraz zniszczenia mienia. Ustawa wprowadza regulację pozwalającą na utworzenie zbioru danych, zwanego „rejestrem wykroczeń”, obejmującego informacje, w tym dane osobowe dotyczące sprawców wykroczeń przeciwko mieniu oraz osób pokrzywdzonych tymi czynami. Rejestr wykroczeń będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym jako rejestr elektroniczny. Zostanie więc utworzony elektroniczny rejestr sprawców wykroczeń przeciwko mieniu, osób podejrzanych o popełnienie takich wykroczeń, obwinionych i ukaranych. Ustawa stanowi, że dane osobowe wyżej wskazanych osób będą pobierane, uzyskiwane, gromadzone, przetwarzane i wykorzystywane także bez ich wiedzy i zgody. Nowelizacja umożliwi też policji stosowanie środków przymusu w ramach przeprowadzania czynności wyjaśniających wobec osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia.

Zmiana art. 97 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia wprowadza możliwość nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, gdy popełnienie wykroczenia ujawniono jako materiał zarejestrowany na urządzeniach technicznych należących do obywateli (telefony, kamery, rejestratory jazdy).

W zmianie art. 97 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia wprowadza się jednolity 60-dniowy termin do nakładania mandatów karnych, liczony od momentu dowiedzenia się o osobie sprawcy.

Nowelizacja wydłuża do 14 dni termin do wniesienia grzywny nałożonej mandatem karnym zaocznym. Zamiast 7, będzie więc 14 dni na opłacenie mandatu np. za wykroczenie drogowe zarejestrowane fotoradarem, nieprawidłowe parkowanie albo nieodśnieżenie chodnika przy domu. 

Na mocy poprawek senackich zdecydowano, że do rejestru wykroczeń nie będą wprowadzane dane osób obwinionych, a także że stosowanie środków przymusu bezpośredniego będzie dopuszczalne jedynie wobec osoby podejrzanej o popełnienie poważniejszego wykroczenia, zagrożonego karą aresztu.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 15 listopada 2018 r. Wyjątek stanowią przepisy dotyczące rejestru wykroczeń, które wejdą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy (tj. 1 listopada 2019 r.) oraz przepisy zmieniające zasady regulujące kwestie nakładanych w postępowaniu mandatowym grzywien, które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy (tj. 1 maja 2019 r.).

Zob. też:

• Więcej czasu na zapłatę mandatu i inne zmiany w wykroczeniach
• Nowelizacja Kodeksu wykroczeń dla uczciwych obywateli

A.J.
Zespół e-prawnik.pl