Czy osoba fizyczna może ogłosić upadłość – opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

- ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 r., Nr 60, poz. 535 ze zmianami),

- ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Kwestie regulujące upadłość przedsiębiorców regulowane są w ustawie z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze  - dalej: prawo upadłościowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy, jej przepisy znajdują zastosowanie w stosunku do dłużników będących przedsiębiorcami, a z ust. 2 tego artykułu wynika, że za przedsiębiorcę należy uważać osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Podstawą ogłoszenia upadłości jest stan niewypłacalności dłużnika - przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 11 ust. 1 dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.

Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest możliwością, lecz obowiązkiem dłużnika. Upadłości nie należy więc traktować jako „ucieczki”, lecz jako drogę do restrukturyzacji przedsiębiorstwa celem zaspokojenia jego wierzycieli. Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć w ciągu dwóch tygodnia od dnia, w którym nastąpiła podstawa jej ogłoszenia, tj. od dnia, w którym nastąpił stan niewypłacalności dłużnika. Niezachowanie tego terminu skutkuje powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej przedsiębiorcy dłużnika wobec wierzycieli (art. 21 ust. 3), jeżeli niedochowanie terminu spowodowało zmniejszenie szans na ich zaspokojenie.

Jak wskazano powyżej, niewypłacalność dłużnika występuje w sytuacji, gdy nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań. Dotyczy to wszystkich zobowiązań zaciągniętych w ramach prowadzonej przez dłużnika działalności gospodarczej. Stan niewypłacalności powodujący obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie występuje natomiast w sytuacji, gdy dłużnik nie wykonuje wymagalnych zobowiązań zaciągniętych poza prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą. Prawo upadłościowe nie reguluje bowiem tzw. upadłości konsumenckiej, dotyczącej zobowiązań nie związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Przenosząc powyższe uwagi na przedstawiony stan faktyczny uznać należy, że możliwość (w sensie ogólnym) ogłoszenia upadłości wystąpi tylko wówczas, jeżeli wystawienie weksla nastąpiło w ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę „A” działalności gospodarczej (tj. gdy poręczenia dokonał „A” jako przedsiębiorca).

Wyjaśnić przy tym należy, że ogłoszenie upadłości skutkuje wobec całego majątku dłużnika. Nie jest możliwe ogłoszenie upadłości obejmującej jedynie wybrane zobowiązania wobec osób trzecich.

W analizowanej sprawie zobowiązanie przedsiębiorcy „A” stwierdzone zostało wyrokiem sądowym, a przeprowadzone egzekucje zostały „w większości” umorzone. Umorzenie postępowania egzekucyjnego, zgodnie z art. 826 kodeksu postępowania cywilnego, nie pozbawia możliwości wszczęcia na żądanie wierzyciela nowej egzekucji, ani nie pozbawia praw osób trzecich. Oznacza to, że umorzenie postępowania egzekucyjnego nie powoduje wygaśnięcia wierzytelności stwierdzonej prawomocnym wyrokiem sądowym i w żaden sposób nie niweczy obowiązku dłużnika wypełnienia swojego zobowiązania.

Należy wyjaśnić jednocześnie, że poręczenie za osobę trzecią, dokonane przez przedsiębiorcę „A” poprzez wystawienie weksla własnego, czyni zobowiązanie wobec wierzyciela własnym zobowiązaniem przedsiębiorcy „A”, o którym mowa w art. 11 ust. 1 prawa upadłościowego. Niewykonanie takiego zobowiązania wyczerpuje przesłankę wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę „A”.

Postępowanie w przedmiocie upadłości

Zgodnie z art. 22 ust. 1 prawa upadłościowego, wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:

2pt left 20.4pt list 22.5pt; mso-list: l1 level1 lfo2; mso-layout-grid-align: none">1)imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, a gdy dłużnikiem jest spółka osobowa lub osoba prawna - reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, a ponadto w przypadku spółki imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia,

2)oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika,

3)wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie,

4)informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami,

5)informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

Postępowanie upadłościowe przewiduje dwie formy jego prowadzenia:

- obejmującą likwidację majątku upadłego

- upadłość z możliwością zawarcia układu z upadłym.

Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu występuje tylko wówczas, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika.

Dodatkowo, zgodnie z art. 23 ust. 1. prawa upadłościowego, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza dłużnik, powinien we wniosku określić, czy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację jego majątku, a ponadto do wniosku powinien dołączyć:

1)   aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników,

2)   aktualne sprawozdanie finansowe, a jeżeli na podstawie odrębnych przepisów nie ma obowiązku sporządzania takiego sprawozdania - bilans sporządzony dla celów tego postępowania, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni przed złożeniem wniosku,

3)   spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia,

4)   oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku,

5)   spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty,

6)   wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi,

7)   informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika.

Jeżeli dłużnik wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, powinien ponadto dołączyć do wniosku:

1)  propozycje układowe wraz z propozycjami finansowania wykonania układu,

2)  rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie dwanaście miesięcy, jeżeli obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku.

Jeżeli dłużnik nie może dołączyć do wniosku powyższych dokumentów, powinien podać przyczyny ich niedołączenia oraz je uprawdopodobnić.

Zgłaszając wniosek o ogłoszenie upadłości należy pamiętać o obowiązku wynikającym z art. 25 ust. 1 prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik jest obowiązany złożyć oświadczenie na piśmie, co do prawdziwości danych zawartych we wniosku. Jeżeli ustalone zostanie, że oświadczenie to nie jest zgodne z prawdą, dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości. W razie niezłożenia oświadczenia o prawdziwości danych zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości, wniosek zwraca się bez wzywania dłużnika do jego uzupełnienia. Sądem właściwym do rozpatrzenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest sąd rejonowy  - upadłościowy, w którego okręgu znajduje się zakład główny dłużnika (art. 19 ust. 1 prawa upadłościowego).