Jak uzyskać wcześniejszą emeryturę – opinia prawna

Opinia prawna

Emerytura

Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 39 poz. 353 z późniejszymi zmianami) - zwana dalej ustawą o emeryturach i rentach prawo do emerytury na warunkach określonych m.in. w art. 29 ustawy o emeryturach i rentach przysługuje ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:
1. nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego;
2. warunki do uzyskania emerytury określone m.in. w przepisie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach spełnią do dnia 31 grudnia 2006 r.;
3. nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Ponadto zgodnie z art. 29 ustawy o emeryturach i rentach, do którego odsyła cytowany wyżej przepis dla przejścia na wcześniejszą emeryturę konieczne jest w przypadku kobiet osiągnięcie wieku 55 lat a dodatkowo posiadanie co najmniej 30 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego. W przypadku zaś gdy okres składkowy i nieskładkowy wynosi 20 lat również istnieje możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę jednak wówczas konieczne jest spełnienie dodatkowego warunku,  a mianowicie całkowita niezdolność do pracy.

Powyższy przepis (art. 29) odnosi się wyłącznie do pracowników. Aby więc móc skorzystać z prawa przejścia na wcześniejszą emeryturę winna Pani pozostawać w stosunku pracy. Prowadzenie działalności gospodarczej nie upoważnia do skorzystania z możliwości jaką ten przepis przewiduje czyli przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Co należy podkreślić warunek osiągnięcia 55 lat i wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego musi być spełniony do dnia 31 grudnia 2006 r.

Reasumując: aby skorzystać z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę to jest w wieku 55 lat powinna Pani nawiązać stosunek pracy.

Pisze Pani, że prowadzi działalność gospodarczą. W związku z tym mając na uwadze przepisy o zawieszaniu prawa do emerytury należy rozważyć sytuację gdy pozostaje Pani w stosunku pracy i jednocześnie nadal prowadzi działalność gospodarczą. Pyta Pani bowiem o ewentualną potrzebę jej zlikwidowania. Otóż może zajść konieczność zrezygnowania przez Panią z działalności gospodarczej w sytuacji gdy zdecyduje Pani o przejściu na wcześniejszą emeryturę.

Zawieszenie prawa do emerytury

Zgodnie z art. 103 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach  prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106. Zasada ta nie znajduje zastosowania (z jednym wyjątkiem, którego omawianie jest bezprzedmiotowe gdyż chce Pani skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury czyli w wieku 55 lat) w przypadku emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat mężczyźni.

Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Przepisy o zawieszeniu prawa do emerytury lub renty oraz o zawieszaniu świadczeń stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność nie podlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

W Pani przypadku należy wskazać na następujące ograniczenia w zakresie uzyskiwania dodatkowych przychodów mające wpływ na prawo do emerytury lub też na zmniejszenie świadczenia:

1. Prawo do emerytury ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

2. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r.

Nie można więc wykluczyć, iż konieczne będzie zrezygnowanie przez Panią z prowadzenia działalności gospodarczej o ile będzie Pani uzyskiwała z niej przychód w wysokości wskazanej powyżej. 

Ubezpieczenie społeczne rolników. Emerytura rolnicza.

W związku z Pani zapytaniem o możliwość uzyskania emerytury rolniczej przewidzianej w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczenie społecznym rolników (Dz. U. z 1991 r. , Nr 7 , poz. 24 z późniejszymi zmianami) koniecznym jest wskazanie na warunki jakie winien spełnić ubezpieczony w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego aby nabyć prawo do przedmiotowego świadczenia.

W pierwszej zaś kolejności należy wskazać, iż na zasadzie art. 7 ust. 2 oraz art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników może zostać Pani objęta przedmiotowym ubezpieczeniem, bez względu na wielkość użytków rolnych, którymi Pani dysponuje. Nie oznacza to jednak, iż wystarczającym, dla objęcia Pani ubezpieczeniem społecznym rolników, jest posiadanie gospodarstwa obejmującego dowolnej wielkości użytki rolne. Działalność rolnicza prowadzona przez rolnika w rzeczonym gospodarstwie rolnym musi stanowić stałe źródło jego utrzymania. Jeśli spełni Pani tę przesłankę może Pani złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniem w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Przechodząc do kwestii nabycia prawa do świadczenia emerytalnego, zgodnie z art.19 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat,
2. podlegał ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu przez okres co najmniej 100 kwartałów, z uwzględnieniem art. 20.

Emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną,
2. podlegał ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu przez okres co najmniej 120 kwartałów,
3. zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Do okresów ubezpieczenia (odpowiednio 100 kwartałów i 120 kwartałów) zalicza się przy tym okresy:
1. podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990,
2. prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.,
3. od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Podsumowując: objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników da Pani możliwość przejścia na emeryturę w wieku 55 lat. Będzie Pani musiała jednak spełnić dwa warunki: warunek podlegania ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu przez okres 120 kwartałów (30 lat) oraz warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.

Do okresu ubezpieczenia, którego osiągnięcie jest warunkiem nabycia prawa do emerytury rolniczej, wlicza się: okres podlegania ubezpieczeniu (opłacania składek) w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz okres ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury przewidzianej w Ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie przedemerytalne

Inną przewidzianą przepisami prawa możliwością wcześniejszego zakończenia swej aktywności zawodowej połączoną z otrzymywaniem świadczenia pieniężnego jest możliwość przewidziana w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych. Nie wydaje się jednak aby istniała realna szansa skorzystania przez Panią z tej możliwości a to z uwagi na specyficzne warunki, od których spełnienia ustawa uzależnia przyznanie świadczenia przedemerytalnego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. ustawy o świadczeniach przedemerytalnych prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która:

1. do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta oraz 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

2.

 do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub

3. do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta i 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

4. zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

5. do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub

6.  do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

Ponadto zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:
1.

 nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;
2. w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;
3. złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Tylko osoby spełniające kryteria z art. 2 ust 1 i 3 mogą ubiegać się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Na uwagę w tym miejscu zasługuje podstawowa przesłanka a mianowicie rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy. Ustawodawca nie przewidział bowiem takiej możliwości w sytuacji gdy stosunek pracy rozwiązany został bez wypowiedzenia. Celem ustawy jest bowiem określenie systemu wsparcia socjalnego dla osób z likwidowanych zakładów pracy, tracących prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub o najdłuższym stażu pracy znajdujących się w relatywnie trudnej sytuacji z uwagi na zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

Zasiłek dla bezrobotnych

Ponieważ wskazuje Pani jako na jedną z możliwości: zarejestrowanie się jako bezrobotna oraz pobieranie zasiłku dla bezrobotnych należy wskazać, że nie jest to rozwiązanie na dłuższy jak zdaje się Pani sugeruje okres - to jest do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego czyli 60 lat. Abstrahując od warunków jakie należy spełnić aby otrzymać zasiłek dla bezrobotnych podkreślenia wymaga okoliczność, iż jest to świadczenie wypłacane bezrobotnemu przez okres od 6 do 18 miesięcy (okres ten zależy m.in. od stopy bezrobocia na obszarze działania danego urzędu pracy).

Dla porządku opiniujący wskazuje, iż zgodnie z art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 99, poz. 1001) o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy  prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli: nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, propozycji szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz jeżeli w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.