Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki wobec US i ZUS - opinia prawna

Stan faktyczny 

W 2000 roku zaÅ‚ożyÅ‚em jednoosobowÄ… spóÅ‚kÄ™ z o. o., której byÅ‚em prezesem. SpóÅ‚ka poczÄ…tkowo prosperowaÅ‚a bardzo dobrze, jednakże ok 2005 roku pojawiÅ‚y siÄ™ problemy w postaci zadÅ‚użenia w US i ZUS - ie. Wprawdzie ogóÅ‚em wartość majÄ…tku spóÅ‚ki przewyższaÅ‚a wysokość zadÅ‚użenia, jednakże postanowiÅ‚em zbyć udziaÅ‚y w spóÅ‚ce i uwolnić siÄ™ w ten sposób od wszelkich zobowiÄ…zaÅ„. NabywcÄ… byÅ‚ mój kontrahent, z którym przez wiele lat prowadziÅ‚em interesy, także w czasie kiedy prowadziÅ‚em jednoosobowÄ… dziaÅ‚alność gospodarczÄ…. MiaÅ‚ Å›wiadomość istnienia zadÅ‚użenia. Jak siÄ™ później okazaÅ‚o nie spÅ‚aciÅ‚ zadÅ‚użenia, pozbyÅ‚ siÄ™ majÄ…tku spóÅ‚ki u uciekÅ‚ za granicÄ™. Czy ja teraz bÄ™dÄ™ odpowiadaÅ‚ za zadÅ‚użenie spóÅ‚ki? Co w sytuacji gdy okaże siÄ™, że spóÅ‚ka nie ma wystarczajÄ…cych Å›rodków na zaspokojenie należnoÅ›ci? Czy bÄ™dÄ™ również odpowiedzialny za zadÅ‚użenie powstaÅ‚e po sprzedaży spóÅ‚ki?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r. Nr 8 poz. 60).

Odpowiedzialność podatników za zobowiÄ…zania podatkowe regulujÄ… przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Wprawdzie zasadniczo odpowiedzialność za zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe spoczywa na podatniku, jednakże jak wskazujÄ… przepisy w/w ustawy (art. 107 § 1 ordynacji podatkowej) w przypadkach i w zakresie przewidzianych w rozdziale 15, za zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe podatnika odpowiadajÄ… caÅ‚ym swoim majÄ…tkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Odpowiedzialność osób trzecich jest oparta na zasadzie solidarnoÅ›ci, co oznacza, iż wierzyciel może żądać speÅ‚nienia Å›wiadczenia tak od wszystkich zadÅ‚użonych, od każdego z osobna jak i tylko od niektórych dÅ‚użników. NawiÄ…zujÄ…c do wskazanej sytuacji organy podatkowe mogÄ… żądać zaspokojenia należnoÅ›ci tak od podatnika jak i osoby trzeciej, jeÅ›li zajdÄ… ku temu przewidziane przez prawo podstawy.

W przedstawionym w stanie faktycznym zastosowanie znajdzie przepis art. 116 § 1 ordynacji podatkowej.

Zgodnie z jego treÅ›ciÄ… za zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe spóÅ‚ki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ…, spóÅ‚ki z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… w organizacji, spóÅ‚ki akcyjnej lub spóÅ‚ki akcyjnej w organizacji odpowiadajÄ… solidarnie caÅ‚ym swoim majÄ…tkiem czÅ‚onkowie jej zarzÄ…du, jeżeli egzekucja z majÄ…tku spóÅ‚ki okazaÅ‚a siÄ™ w caÅ‚oÅ›ci lub w części bezskuteczna, a czÅ‚onek zarzÄ…du:

  • nie wykazaÅ‚, że:

    • we wÅ‚aÅ›ciwym czasie zgÅ‚oszono wniosek o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci lub wszczÄ™to postÄ™powanie zapobiegajÄ…ce ogÅ‚oszeniu upadÅ‚oÅ›ci (postÄ™powanie ukÅ‚adowe) albo

    • zgÅ‚oszenie wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci lub niewszczÄ™cie postÄ™powania zapobiegajÄ…cego ogÅ‚oszeniu upadÅ‚oÅ›ci (postÄ™powania ukÅ‚adowego) nastÄ…piÅ‚o bez jego winy;

  • nie wskazuje mienia spóÅ‚ki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zalegÅ‚oÅ›ci podatkowych spóÅ‚ki w znacznej części.

Odpowiedzialność czÅ‚onków zarzÄ…du, okreÅ›lona w art. 116 § 1 ordynacji podatkowej, obejmuje zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe z tytuÅ‚u zobowiÄ…zaÅ„, które powstaÅ‚y w czasie peÅ‚nienia przez nich obowiÄ…zków czÅ‚onka zarzÄ…du.

Odpowiedzialność podatkowa za zobowiÄ…zania spóÅ‚ki spoczywa wiÄ™c nie tylko na samej spóÅ‚ce ale także na czÅ‚onkach zarzÄ…du. Jest ona uzależniona od skutecznoÅ›ci a Å›ciÅ›lej mówiÄ…c bezskutecznoÅ›ci egzekucji z majÄ…tku spóÅ‚ki.

Przepisy ustawy o ordynacji podatkowej nie definiujÄ… pojÄ™cia bezskutecznoÅ›ci egzekucji. Jednakże w zakresie tym wypowiedziaÅ‚ siÄ™ WSA w Bydgoszczy: „Warunkiem jednak odpowiedzialnoÅ›ci czÅ‚onka zarzÄ…du jest wykazanie przez organ podatkowy bezskutecznoÅ›ci egzekucji. Niedopuszczalne jest obciążanie czÅ‚onka zarzÄ…du odpowiedzialnoÅ›ciÄ… bez przeprowadzenia formalnej egzekucji zakoÅ„czonej niezaspokojeniem wierzyciela. Bezskuteczność egzekucji ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyÅ‚a caÅ‚ego majÄ…tku spóÅ‚ki, a wierzyciel wyczerpaÅ‚ wszelkie sposoby egzekucji (por. A. MariaÅ„ski: Odpowiedzialność osób trzecich wedÅ‚ug regulacji Ordynacji podatkowej, Glosa 1998/4 str. 8). Chodzi tu o takÄ… sytuacjÄ™, gdy nie ma żadnych wÄ…tpliwoÅ›ci co do tego, że egzekwowana wierzytelność nie może być zaspokojona z jakiejkolwiek części majÄ…tku spóÅ‚ki (por. B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki: Ordynacja podatkowa. Komentarz, WrocÅ‚aw 2003, str. 423)." (I SA/Bd 382/2005).

CzÅ‚onek zarzÄ…du może zwolnić siÄ™ z odpowiedzialnoÅ›ci jeÅ›li wykaże, iż we wÅ‚aÅ›ciwym czasie zostaÅ‚ zÅ‚ożony wniosek o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci lub wszczÄ™to postÄ™powanie ukÅ‚adowe albo wykaże brak winy w niepodjÄ™ciu dziaÅ‚aÅ„ w tym kierunku bÄ…dź też jeżeli wskaże mienie spóÅ‚ki umożliwiajÄ…ce zaspokojenie znacznej części zalegÅ‚oÅ›ci podatkowych spóÅ‚ki.

Jak wskazuje przepis art. 116 § 4 Ordynacji podatkowej wskazane powyżej zasady odpowiedzialnoÅ›ci stosuje siÄ™ nie tylko do tych czÅ‚onków zarzÄ…du którzy peÅ‚niÄ… swojÄ… funkcjÄ™ w czasie, przykÅ‚adowo, prowadzenia postÄ™powania egzekucyjnego, ale również do byÅ‚ych czÅ‚onków zarzÄ…du.

W Å›wietle powyższego, byÅ‚y czÅ‚onek zarzÄ…du spóÅ‚ki ponosi także odpowiedzialność za zobowiÄ…zania podatkowe spóÅ‚ki, które powstaÅ‚y w czasie kiedy peÅ‚niÅ‚ swojÄ… funkcjÄ™. CzÅ‚onek zarzÄ…du nie ponosi jednak odpowiedzialnoÅ›ci za zobowiÄ…zania, które powstaÅ‚y już po zaprzestaniu peÅ‚nienia w/w funkcji.

Należy także wspomnieć o odpowiedzialnoÅ›ci czÅ‚onka zarzÄ…du za należnoÅ›ci uboczne (odsetki) od tych zalegÅ‚oÅ›ci, które powstaÅ‚y w czasie kiedy peÅ‚niÅ‚ swojÄ… funkcjÄ™. Otóż, jak wskazaÅ‚ WSA w Warszawie w orzeczeniu z dnia 17 listopada 2004 roku (III SA 3331/2003): „czÅ‚onek zarzÄ…du spóÅ‚ki kapitaÅ‚owej ponoszÄ…cy odpowiedzialność za jej zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej odpowiada nie tylko za odsetki od zalegÅ‚oÅ›ci podatkowych, które powstaÅ‚y w okresie peÅ‚nienia przez niego funkcji czÅ‚onka zarzÄ…du, ale również za odsetki powstaÅ‚e po upÅ‚ywie okresu jego odpowiedzialnoÅ›ci za zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe spóÅ‚ki"

PaÅ„ska odpowiedzialność zależy od wykazania przez organ podatkowy, iż egzekucja z majÄ…tku spóÅ‚ki jest caÅ‚kowicie lub częściowo bezskuteczna. Z opisu stanu faktycznego wynika, że w chwili obecnej spóÅ‚ka nie posiada majÄ…tku, z którego można by uregulować zalegÅ‚oÅ›ci podatkowe, w zwiÄ…zku z czym można domniemywać, iż bÄ™dzie Pan odpowiedziaÅ‚ za zobowiÄ…zania spóÅ‚ki wobec organu podatkowego.

Należy podkreślić, iż nawet w w/w sytuacji możliwe jest uwolnienie od odpowiedzialności.

Dla uchylenia siÄ™ od odpowiedzialnoÅ›ci konieczne bÄ™dzie wykazanie, że w okresie kiedy wszczÄ™ta zostaÅ‚a egzekucja spóÅ‚ka posiadaÅ‚a majÄ…tek umożliwiajÄ…cy pokrycie zalegÅ‚oÅ›ci podatkowych wraz z odsetkami, natomiast nie zgÅ‚oszenie w stosownym terminie wniosku o upadÅ‚ość nastÄ…piÅ‚o nie z PaÅ„skiej winy, bo nie peÅ‚ni Pan w chwili obecnej funkcji w zarzÄ…dzie spóÅ‚ki.

Jak wskazuje przepis art. 108 Ordynacji podatkowej, odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania podatkowe organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed:

  1. upÅ‚ywem terminu pÅ‚atnoÅ›ci ustalonego zobowiÄ…zania; 
  2. dniem dorÄ™czenia decyzji: 
    • okreÅ›lajÄ…cej wysokość zobowiÄ…zania podatkowego, 
    • o odpowiedzialnoÅ›ci podatkowej pÅ‚atnika lub inkasenta, 
    • w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usÅ‚ug, 
    • okreÅ›lajÄ…cej wysokość należnych odsetek za zwÅ‚okÄ™; 
  3. dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji, na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Analogiczne zasady odpowiedzialnoÅ›ci za zobowiÄ…zania spóÅ‚ki znajdÄ… zastosowanie w odniesieniu do należnoÅ›ci z tytuÅ‚u skÅ‚adek na ubezpieczenia spoÅ‚eczne, przepisy ordynacji podatkowej w tym zakresie stosuje siÄ™ bowiem odpowiednio (art. 31 ustawy z dnia 31 października 1998 r. o systemie ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych).