Świadczenia wynikające z wypadku przy pracy - opinia prawna
Stan faktyczny
W drodze do pracy miałam wypadek. Jestem na zwolnieniu lekarskim (6 miesięcy i przedłużone przez ZUS o następne 3). Jestem po operacji kręgosłupa. Niebawem kończy mi się ten okres i wracam do pracy, która, jak na razie wygląda, na mnie czeka. Jakie uprawnienia mi przysługują w związku z wypadkiem przy pracy? Co się stanie jeżeli źle się poczuję? O ile się orientuję mogę występować tylko o zasiłek rehabilitacyjny. Czy istnieje jakiś okres, który jeśli przepracuję pozwala mi ponownie korzystać ze zwolnienia lekarskiego (na to schorzenie), a jeśli tak to jaki to okres i czy ponownie mam 6 miesięcy? Co się dzieje, jeżeli np po tygodniu rozchoruję się na grypę, czy mogę iść na zwolnienie? Czy na inne schorzenie przysługuje mi od nowa 6 miesięcy? Co się dzieje, jeżeli otrzymam wypowiedzenie po powrocie do pracy (pracuję od prawie 4 lat w tej firmie i mam już 3 miesięczny okres wypowiedzenia). Czy przysługuje mi wtedy ubieganie się o zasiłek rehabilitacyjny, czy zależy on od mojej obecnej pensji, ile mam na to czasu?
Opinia prawna
Wypadek przy pracy
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W zakresie uprawnień do świadczeń, o których mowa w tej ustawie, na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
w czasie trwania podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
sprawowania mandatu posła do Parlamentu Europejskiego wybranego w Rzeczypospolitej Polskiej;
odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący;
wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
odbywania służby zastępczej;
nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje pracownikowi, który w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Trwałym uszczerbkiem jest takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy. Natomiast długotrwałym uszczerbkiem jest naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres nie przekraczający 6 miesięcy, mogące jednak ulec poprawie.
W art. 6 ust.1 pkt 6 określono możliwość przyznania z tytułu wypadku przy pracy poszkodowanemu renty z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Zaś art. 6 ust 1 pkt 7 przewiduje rentę szkoleniową dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy. Świadczenia, przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Przy ich ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy, o którym mowa w art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, przywraca się w razie ponownego powstania tej niezdolności bez względu na okres, jaki upłynął od ustania prawa do renty.
Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
Trwałą niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy. Okresową niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy. Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
Świadczenie rehabilitacyjne jest formą pomocy dla osób, które pomimo upływu okresu wypłacania im zasiłku chorobowego, nie są zdolne do podjęcia pracy. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy. Ponieważ zgodnie z art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia z tytułu choroby i macierzyństwa zasiłek może być wypłacany przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni. Po upływie tego terminu może być już wypłacane tylko świadczenie rehabilitacyjne.
Wątpliwości natomiast rodzi możliwość uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego po powrocie do pracy, w sytuacji zaistnienia niezdolności do pracy z tych samych przyczyn, z których wynikała dotychczasowa niezdolność do pracy. Art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wyraźnie stanowi, że świadczenie rehabilitacyjne przysługuje, jeżeli ubezpieczony po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Oznaczałoby to zatem, że pomiędzy okresem, w którym wyczerpany został zasiłek chorobowy a kolejnym okresem, za które przyznawane by było świadczenie rehabilitacyjne nie powinno być przerwy w niezdolności do pracy. Jednak z informacji uzyskanych bezpośrednio w oddziale ZUS, wynikałoby, że nie przyjmują tak rygorystycznej interpretacji i pomiędzy okresem zakończenia zasiłku chorobowego a uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego może występować przerwa związana ze zdolnością do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy wynika z innych przyczyn, niż te, które spowodowały poprzedni stan niezdolności do pracy, innymi słowy, jeżeli pracownik zapadnie na inną chorobę, okres zasiłkowy liczony jest od nowa.
Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego co do zasady zależna jest od wysokości zarobków i stanowi 90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 % tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100 % tej podstawy.
Okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie może przekroczyć 12 miesięcy. Przyznawany jest on jednak w zależności od konkretnego przypadku, od stanu zdrowia, dlatego też nie jest możliwym nawet w przybliżeniu określenie czasu jego wypłacania, a co się z tym wiąże, okres zwolnienia lekarskiego.
Jeżeli po powrocie do pracy zachoruje Pani na jakąś chorobę, która nie pozwala na pracę, np. na grypę, przysługuje Pani zwolnienie lekarskie na zasadach ogólnych. Wydaje się je na okres wymagany do wyleczenia. Jednakże aktualne także w tym wypadku są przedstawione powyżej rozważania na temat zasiłku chorobowego. Jeżeli osoba taka wyczerpie cały okres zasiłkowy, pozostaje jej tylko świadczenie rehabilitacyjne.
Po powrocie do pracy pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę na zasadach ogólnych. Nie ma tu znaczenia fakt, iż pracownik przebywał przez określony czas na zasiłku chorobowym. Ochrona pracownika przed wypowiedzeniem mu umowy o pracę nie dotyczy okresu po powrocie do pracy po okresie niezdolności do pracy. W analizowanym przypadku, wypowiedzenie takie może być wręczone za 3 miesięcznym okresem wypowiedzenia, jako że okres pracy przekracza 3 lata. Sam fakt ustania stosunku pracy nie powoduje nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, gdyż jest ono związane z niezdolnością do pracy, a nie z faktem pozostawania bez pracy. Odmienna natomiast sytuacja nastąpi, gdy wypowiedzenie stosunku pracy nastąpi w pierwszym dniu niezdolności do pracy pracownika np. z powodu choroby. Jeżeli nastąpi taka sytuacja, wypowiedzenie to nie będzie skuteczne, z uwagi na przepis art. 41 kodeksu pracy, który chroni pracowników przed wypowiedzeniem w okresie ich usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1993 r., I PZP 68/92, okres ochronny rozpoczyna się z chwila powstania przesłanki zakazu wypowiedzenia, tj. nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby czyniącej go niezdolnym do pracy lub zaprzestania świadczenia pracy z tej samej przyczyny. Niezdolność do pracy spowodowana choroba musi już zaistnieć w momencie wypowiedzenia.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.),
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002 r. Nr 199, poz. 1673 ze zm.),
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz.U. 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.)
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?