Upadłość spółdzielni - opinia prawna

W tej sytuacji Walne Zgromadzenie ma dwie możliwości:

• mimo istnienia przesłanek niewypłacalności, może jednak podjąć uchwałę o dalszym istnieniu spółdzielni, jeżeli wskaże środki umożliwiające wyjście jej ze stanu niewypłacalności (art. 130 § 3 pr.spółdz.).

• może podjąć uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan upadłości, a wówczas zarząd spółdzielni obowiązany jest niezwłocznie zgłosić do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości.

Z art. 130 pr. spółdz. wynika zatem, że w przypadku gdy przyczyną niewypłacalności dłużnika jest brak majątku na zaspokojenie długów, do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawniony jest zarząd, ale dopiero po podjęciu przez Walne Zgromadzenie uchwały o postawieniu spółdzielni w stan upadłości. Zgodnie z orzecz. SN z 28 grudnia 1934 r., C II 2291/34, OSP 1935, poz. 639, upadłość spółdzielni nie może być ogłoszona dopóty, dopóki nie zostanie zwołane Walne Zgromadzenie spółdzielni w celu podjęcia uchwał przewidzianych w art. 86 ustawy z dnia 29 października 1920 r. o spółdzielniach (obecnie art. 130 pr. spółdz.). Należy też stwierdzić, że gdy Walne Zgromadzenie podejmie uchwałę o dalszym istnieniu spółdzielni, zarząd nie będzie mógł samodzielnie wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Natomiast taka uchwała Walnego Zgromadzenia nie będzie stała na przeszkodzie ogłoszenia przez sąd upadłości spółdzielni na podstawie wniosku złożonego przez wierzycieli tej spółdzielni.

Natomiast wątpliwości budzi sytuacja, w której podstawą ogłoszenia upadłości jest niewykonywanie przez dłużnika (spółdzielnię) swoich wymagalnych zobowiązań. Bowiem wbrew poglądom niektórych autorów, którzy za jedyną przesłankę niewypłacalności spółdzielni uznają brak majątku na zaspokojenie długów, Sąd Najwyższy w postanowieniu (jeszcze pod rządami dawnego prawa upadłościowego) z dnia 4 grudnia 1998 r., sygn. III CKN 398/98, stwierdził, że podstawę ogłoszenia upadłości spółdzielni może stanowić zarówno nadwyżka pasywów nad aktywami (art. 1 § 2 Prawa upadłościowego, obecnie art. 11 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, w zw. z art. 130 i nast. Prawa spółdzielczego), jak i fakt trwałego zaprzestania płacenia długów (art. 1 § 1 Prawa upadłościowego, obecnie art. 11 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, w zw. z art. 2 Prawa upadłościowego). Wobec tego można przyjąć następującą interpretację: skoro przepisy pr. spółdz. przewidują specyficzną procedurę w przypadku niewypłacalności spółdzielni spowodowanej brakiem majątku wystarczającego na zaspokojenie długów, w przypadku gdy niewypłacalność ta jest skutkiem niewykonywania przez dłużnika swoich wymagalnych zobowiązań, przepisy nie przewidują żadnych ograniczeń dla zarządu w przedmiocie ogłoszenia upadłości spółdzielni. Zarząd może wówczas samodzielnie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, bez konieczności wcześniejszego zwoływania Walnego Zgromadzenia. Kompetencja zarządu do samodzielnego działania wynika z art. 48 pr. spółdz. w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Taką interpretację potwierdza również brzmienie art. 38 pr. spółdz., gdyż nie zalicza on w skład wyłącznych kompetencji Walnego Zgromadzenia podejmowania uchwał w przedmiocie postawienia spółdzielni w stan upadłości, co może świadczyć o tym, że ta kompetencja WZ ma ograniczony zakres (decyzje o postawieniu w stan upadłości podejmuje bądź WZ, bądź zarząd, w zależności od przyczyny niewypłacalności). Należy jednak zaznaczyć, że niektórzy autorzy przyjmują, że pr. spółdz. autonomicznie reguluje przesłanki niewypłacalności, uznając, że tylko brak majątku na zaspokojenie długów stanowi przesłankę ogłoszenia upadłości. W takim wypadku nie powstawałby problem samodzielnej kompetencji zarządu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wypadku niewykonywania przez spółdzielnię swoich wymagalnych zobowiązań, jako że ta przesłanka, zgodnie z prezentowanym poglądem, w ogóle nie mogłaby być podstawą ogłoszenia upadłości.

Konkludując, obowiązek zwołania przez zarząd Walnego Zgromadzenia członków spółdzielni i podjęcie przez nie uchwały w przedmiocie postawienia spółdzielni w stan upadłości wynika z art. 130 ustawy Prawo spółdzielcze, a zakres tego obowiązku zależy od przyczyny niewypłacalności spółdzielni i ma zastosowanie tylko wówczas, gdy sama spółdzielnia, a nie wierzyciele, składa wniosek o ogłoszenie upadłości.