Alimenty na żonę a rozwód z winy męża

Odpowiedź prawnika: Alimenty na żonę a rozwód z winy męża

Z rozwiązaniem małżeństwa nie ustaje obowiązek alimentacyjny między małżonkami. O ile do tej pory potrzeby małżonków podlegały zaspokajaniu według rygorów określonych w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), o tyle po rozwodzie alimentowanie byłych małżonków powinno uwzględniać reguły ustanowione w art. 60 k.r.o. Jest to swoisty obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami, do którego, w zakresie nieunormowanym przepisami art. 60, stosuje się, w myśl art. 61, przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi, zamieszczone w dziale III tytułu II k.r.o. (por. J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy..., 2003, s. 548).

Art. 60 k.r.o. stanowi:

§ 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

§ 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

§ 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Przytaczany przepis (art. 60 k.r.o.) ustanawia dwa obowiązki alimentacyjne rozwiedzionych małżonków - zwykły obowiązek alimentacyjny (pkt 1) oraz obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego (pkt II).

1. Przesłanką zwykłego obowiązku alimentacyjnego jest stan niedostatku małżonka uprawnionego. Rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części (por. Bronisław Czech – w:Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kalus Stanisława, Czech Bronisław, Domińczyk Tadeusz, Piasecki Kazimierz (red.) - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IV) ss. 1152).

2. Natomiast w przypadku obowiązku alimentacyjnego wynikającego z wyłącznej winy (chodzi tu o sytuację, w której tylko jeden małżonek został uznany winnym) drugiego małżonka, przesłanką, od której także zależne jest powstanie obowiązku alimentacyjnego małżonka ponoszącego wyłączną winę rozkładu pożycia, jest spowodowanie przez rozwód istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego, nie mającego jednak cech niedostatku (...) W omawianej sytuacji uprzywilejowanie małżonka niewinnego polega na tym, że może on żądać alimentów od małżonka winnego, chociażby nie znajdował się w niedostatku. Przyjęte uregulowanie nie daje wprawdzie małżonkowi niewinnemu prawa do równej stropy życiowej z małżonkiem zobowiązanym, lecz małżonek niewinny ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia niż tylko zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb. Pojęcie stopy życiowej stanowi element, który przy określeniu usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego trzeba także brać pod uwagę (por. Uchwała Pełnego Składu Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86).

Obowiązek alimentacyjny wygasa w każdym przypadku w razie zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa (art. 60 § 3). Jak twierdzi Bronisław Czech (op. cit.) jest tak dlatego, że małżonek powinien uzyskiwać zaspokajanie swoich potrzeb przede wszystkim w aktualnie istniejącym małżeństwie, i to przez wykonywanie przez małżonków tego nowego małżeństwa ich obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Ponadto obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem lat pięciu od orzeczenia rozwodu, jednak okres ten dotyczy sytuacji, w której małżonek zobowiązany do płacenia alimentów nie został uznany wyłącznie winnym rozpadu pożycia małżeńskiego (a więc przepis ten nie znajdzie swojego zastosowania w niniejszej sprawie). Czasowe ograniczenie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami nie wchodzi zatem w rachubę, gdy zobowiązany do alimentacji jest małżonek ponoszący winę rozkładu, i to niezależnie od tego, czy zobowiązany jest w stosunku do małżonka, który także ponosi winę rozkładu, czy w stosunku do małżonka, który winy rozkładu nie ponosi (uzasadnienie tezy IV wytycznych alimentacyjnych SN z 1987 r.).

Tak więc, w niniejszej sytuacji, do chwili zawarcia nowego małżeństwa przez Pana byłą małżonkę de facto będzie cały czas istniał obowiązek alimentacyjny. Istnieją natomiast możliwości ograniczenia tego zobowiązania. Podstawą do obniżenia świadczenia alimentacyjnego będą możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Zgodnie z art. 138 k.r.o.: w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez pojęcie „stosunków” w niniejszej sprawie należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu, a więc Pana możliwości zarobkowe i majątkowe. W ostateczności możliwe jest również skorzystanie z art. 5 kodeksu cywilnego, który stanowi: nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Należałoby zatem dowieść, iż obecna Pana sytuacja materialna (brak środków na własne utrzymanie i ewentualne dobra sytuacja finansowa byłej małżonki), a także sytuacja materialna byłej żony uzasadnia obniżenie alimentów w aspekcie zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.).