Autorski program nauczania jako utwór

Odpowiedź prawnika: Autorski program nauczania jako utwór

Trudno odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, czy opisywany program nauczania stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego, bez jego bliższej analizy. W szczególności trudno stwierdzić, czy wymienienie etapów kształcenia i tematów zajęć może być uznane za działalność o charakterze twórczym w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (p.a.). „Minimalny poziom" twórczości nie może być określony w oderwaniu od konkretnego przypadku (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 października 1997 r., sygn. akt I ACa 477/97). Z kolei dzieło będące wynikiem pracy rutynowej, bądź rezultatem możliwym do osiągnięcia przez osoby podejmujące się tego samego zadania, nie ma charakteru twórczego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 stycznia 2005 r. I ACa 154/04). W orzecznictwie sądowym nie brakuje jednak również wypowiedzi o bardzo liberalnym charakterze. Z kolei w dokumentach urzędowych Ministerstwa Kultury uznano, że autorski program nauczania może podlegać ochronie prawnoautorskiej (cyt. za J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2008, s. 32.). Wyjaśnienia ministerialne nie posiadają żadnego wiążącego znaczenia dla praktyki sądowej, ale mogą stanowić pewien argument w sporze.

Osobnym problemem jest kwestia wyłączenia ochrony idei, metod i zasad działania (art. 1 ust. 2[1] p.a.). Podstawowym powodem istnienia tego przepisu jest chęć utrzymania wolności korzystania z samych idei, nawet jeżeli ich wyrażenie stanowiące utwór podlega surowej ochronie przewidzianej prawem autorskim. Oznacza to, że nawet jeżeli nastąpi ustalenie utworu będącego opisem autorskiego programu nauczania, żadne zakazowe roszczenia prawa autorskiego nie przysługiwałyby w odniesieniu do pewnych podstawowych założeń. Przykładowo, twórca autorskiego programu nauczania z matematyki dla liceum nie mógłby zakwestionować np. rozpoczęcia nauczania przez inny podmiot, bez jego zgody, od podstaw logiki, następnie omówienia wielomianów itp., ani np. tego, że w ramach nauczania podstaw logiki wyjaśniane są funktory koniunkcji, implikacji czy alternatywy.

Niezależnie od tego, w odniesieniu do samego ustalenia programu nauczania, które umieszczają Państwo na stronie internetowej, możliwe będzie powołanie się przez korzystających z niego instytucji naukowych i oświatowych (w tym szkół prywatnych) na art. 27 p.

a. Umieszczenie utworu w Internecie stanowi udostępnienie go w taki sposób, że nieokreślona z góry liczba osób może się z nim zapoznać. Spełnia zatem przesłanki z definicji utworu rozpowszechnionego (art. 6 ust. 1 pkt 3 p.a.), jeżeli do tego udostępnienia doszło za zezwoleniem twórcy. Skorzystanie z utworu na podstawie art. 27 p.a. obwarowane jest jednak pewnymi ograniczeniami, w szczególności określonymi w art. 34 p.a. (obowiązek wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła) oraz art. 35 p.a. (zakaz naruszania normalnego korzystania z utworu lub godzenia w słuszne interesy twórcy). Ten ostatni przepis oznacza, że korzystanie z utworu na podstawie art. 27 p.a. nie może m.in. stanowić działalności konkurencyjnej dla twórcy.

Należy jednak pamiętać, że wszelkie te rozważania uzależnione są od tego, czy opisy programów mają charakter twórczy. Jeżeli nie - korzystanie z nich, a nawet kopiowanie i rozpowszechnianie, nie może zostać ograniczone roszczeniami z tytułu ochrony praw autorskich.