Czy moja partnerka ma prawo do mojej emerytury po mojej śmierci?

Odpowiedź prawnika: Czy moja partnerka ma prawo do mojej emerytury po mojej śmierci?

Niniejsza opinia prawna wydana została na podstawie przepisów:

W opinii uwzględniono również orzecznictwo sądów polskich oraz poglądy doktryny, w zakresie istotnym dla treści opinii.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż pojęcie emerytury nie jest tożsame z pojęciem renty. Emerytura jest uprawnieniem przysługującym byłemu pracownikowi w związku ze świadczoną uprzednio pracą. Natomiast polskie prawo wyróżnia kilka rodzajów rent, w zależności od sytuacji uprawnionego (np. renta z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna, renta rodzinna).

W omawianym przypadku w grę wchodzić będzie uprawnienie do renty rodzinnej.

Stosownie do treści art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. 

Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71: 

Pańska partnerka nabędzie zatem prawo do renty rodzinnej po Panu, jeśli (oprócz zawarcia z Panem związku małżeńskiego), będzie w chwili Pańskiej śmierci (lub najpóźniej w ciągu 5 lat od chwili Pańskiej śmierci) w wieku 50 lat, lub będzie całkowicie niezdolna do pracy (albo będzie wychowywać którąś z osób określonych w przytoczonym wyżej art. 70 ust. 1 pkt. 2, z opisanego stanu faktycznego nie wynika jednak, aby taka sytuacja miała miejsce, nie będziemy zatem omawiać tego warunku). Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Oceny niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS.

Jak wskazano w doktrynie, jeżeli wdowa nabędzie prawo do renty rodzinnej ze względu na wiek, renta przysługiwać jej będzie dożywotnio, jeśli natomiast nabędzie to prawo ze względu na niezdolność do pracy – renta przysługiwać będzie przez czas niezdolności (Bartnicki M. [w:] Antonów K. (red.), Bartnicki M., Suchacki B., Zieleniecki M., Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, LEX, 2014, komentarz do art. 70).

Ponadto, wdowa musi do dnia śmierci męża pozostawać z nim we wspólności małżeńskiej albo mieć w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Pojęcie wspólności małżeńskiej nie zostało sprecyzowane w ustawie. W orzecznictwie wskazano m.in., że „wspólność małżeńska (…) oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra założonej przez siebie rodziny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., II UKN 17/97, OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 477) oraz, że „pojęcie wspólności małżeńskiej przewidzianej w przepisie art. 70 ust. 3 obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 października 2000 r., III AUa 410/00, OSA 2001, z. 6, poz. 25).

Po pierwsze zatem, muszą Państwo pozostawać w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, wspólnie zamieszkiwać oraz prowadzić wspólne gospodarstwo domowe, aby organ rentowy nie zarzucił później Pańskiej przyszłej małżonce braku pozostawania we wspólności małżeńskiej.

Jeśli nie będą Państwo pozostawać we wspólności małżeńskiej, Pańska przyszła małżonka powinna mieć ustalone sądownie (wyrokiem lub w drodze ugody sądowej) prawo do alimentów od Pana, tj. najpierw pozwać Pana o alimenty.

Renta rodzinna wynosi: 

W razie istnienia również innych osób uprawnionych do uzyskania renty rodzinnej, wszystkim tym osobom przypadłaby jedna renta rodzinna po Panu, podzielona po równo pomiędzy uprawnionych.

Należy wskazać również, iż, zgodnie z art. 95 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach, w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Oznacza to, iż gdyby Pańska partnerka uzyskała swoje prawo do któregoś ze świadczeń wymienionych w ustawie, np. do swojej emerytury, mogłaby otrzymywać tylko jedno z tych świadczeń – albo wybrane przez siebie, a gdyby nie dokonała wyboru, świadczenie wyższe.

Podsumowując, aby Pańskiej partnerce przysługiwało prawo do renty rodzinnej po Panu, muszą zostać spełnione następujące warunki:

- musi Pan w chwili śmierci mieć ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniać warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń, albo pobierać zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

- konieczne jest zawarcie związku małżeńskiego przez Pana i partnerkę

- Pańska partnerka (w chwili Pańskiej śmierci – żona) musi mieć w chwili Pańskiej śmierci lub najpóźniej w ciągu 5 lat po Pańskiej śmierci, ukończone 50 lat lub być niezdolną do pracy

- muszą Państwo pozostawać w chwili Pańskiej śmierci we wspólności małżeńskiej.