Czym jest roszczenie negatoryjne?

Odpowiedź prawnika:

Zgodnie z art. 222 par. 2 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (roszczenie negatoryjne). Roszczenie negatoryjne zmierza do zakazania naruszycielowi określonego zachowania się na przyszłość, jeżeli towarzyszące okoliczności wskazują na to, że naruszenia mogą się powtarzać. W tym miejscu warto powołać orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2005 roku (sygn. III CK 129/2004) : „właścicielowi nieruchomości przysługuje w stosunku do Operatora roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości oraz o usunięcie przedmiotowych urządzeń”. Roszczenie negatoryjne obejmuje żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazania dalszych naruszeń, jeżeli okoliczności sprawy świadczą o tym, że należy się liczyć z powtarzającymi się naruszeniami (tak Stanisław Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2009 rok). Roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń mogą być dochodzone łącznie, orzeczenie o zaniechaniu naruszeń jest aktualne, jeżeli istnieje realna groźba ich powtarzania. Niedopuszczalne jest zakazanie naruszeń bez określenia w wyroku, o jakie naruszenia chodzi. To samo wymaganie dotyczy odpowiednio orzeczenia o przywróceniu do stanu zgodnego z prawem. Celowe i dopuszczalne jest żądanie, aby sąd w wyroku umocował wierzyciela do dokonania konkretnych czynności, mających na celu przywrócenie do stanu zgodnego z prawem, na wypadek niewykonania ich przez pozwanego w wyznaczonym w wyroku terminie. W doktrynie część autorów jest zdania, że „przywrócenie stanu zgodnego z prawem” polega nie tylko na usunięciu się z cudzej nieruchomości, ale także na usunięciu skutków naruszenia, a więc - przykładowo biorąc - na zakopaniu bezprawnie wykopanego rowu, na usunięciu samowolnie wzniesionego płotu lub muru, a nawet na rozebraniu budynku. Jako argument przemawiający za tym stanowiskiem przytacza się, że zajęcie innego prowadziłoby do zatarcia granicy między zaniechaniem dalszych naruszeń a przywróceniem stanu zgodnego z prawem, ponadto zaś ochrona własności w drodze roszczenia negatoryjnego byłaby niezupełna. Inni autorzy wyrażają odmienny pogląd, twierdząc, że roszczenie negatoryjne z art. 222 par. 2 k.c. nie obejmuje przywrócenia do stanu poprzedniego przez zobowiązanie naruszyciela do pozytywnych świadczeń, świadczenia te są bowiem przedmiotem roszczeń odszkodowawczych i nie mieszczą się w pojęciu prawnorzeczowych roszczeń negatoryjnych. Wydaje się, że takie wąskie rozumienie pojęcia „stan zgodny z prawem” byłoby niezgodne z istotą i funkcją roszczenia negatoryjnego. Roszczenie to bowiem tylko wtedy może spełnić zadanie ochrony własności, gdy= ochrona ta jest w stanie uchronić właściciela przed koniecznością znoszenia niedogodności wywołanych sprowadzeniem przez inną osobę stanu sprzecznego z prawem.