Pytanie klienta:
""Jak będzie wyglądał podział mieszkania po rozwodzie, które zostało zakupione za moje pieniądze pochodzące ze sprzedaży innego mieszkania które odziedziczyłem? ""
Odpowiedź prawnika:
Niniejsza opinia prawna zawiera analizę sytuacji oraz odpowiedzi na zadane pytania w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r. nr 9 poz. 59 ze zm., dalej k.r.o.), ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r. nr 43 poz. 296, dalej k.p.c.), poglądy doktryny oraz aktualne orzecznictwo sądów polskich.
W przedmiotowej sprawie należy ustalić czy przedmiotowe mieszkanie weszło w skład majątku wspólnego czy też osobistego. Zasadniczo zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o.:
§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
W związku z powyższym, co do zasady wszystkie składniki majątkowe, które zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego. Jednakże niektóre składniki majątkowe pozostają w majątku osobistym małżonka, jeżeli zaliczają się do kategorii opisanej w art. 33 k.r.o. W Pana przypadku podaje Pan, że mieszkanie zostało zakupione ze środków ze sprzedaży działek, które odziedziczył Pan przed zawarciem małżeństw. Zgodnie z art. 33 pkt 1 i 2 k.r.o.:
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
W Pan sytuacji decydujące jednak chwila nabycia nieruchomości – w trakcie trwania małżeństwa. Jedynie w razie uznania nabycia mieszkania na zasadzie surogacji za środki z dziedziczenia/majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa, przedmiotowa nieruchomość wchodzi w skład majątku osobistego. Zgodnie z art. 33 pkt 10 k.r.o.:
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
(...)
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Surogacja polega na tym, że ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wchodzące pierwotnie w skład określonego majątku nabywane są inne przedmioty, które wchodzą niejako w ich miejsce. Te nowo nabyte przedmioty to surogaty tych pierwszych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 roku1 w odniesieniu do art. 33 k.r.o., surogacja to zastąpienie jednego składnika majątku osobistego innym składnikiem. Konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze, aby to samo zdarzenie spowodowało z jednej strony wyjście określonego przedmiotu z majątku osobistego, a zarazem powodowało nabycie innego przedmiotu majątkowego, a ponadto po drugie, ten nowy przedmiot musi być nabyty w sensie ekonomicznym kosztem majątku osobistego. Surogacja może następować wielokrotnie w odniesieniu do następujących po sobie, kolejnych surogatów. W konkluzji przedmiotowe mieszkanie wchodzi do majtku osobistego na zasadzie surogacji tylko w razie wyraźnego, funkcjonalnego i czasowego związku z między zbyciem nieruchomości nabytych przez Pana w drodze dziedziczenia a nabyciem tego mieszkania. Jeżeli przykładowo zbył Pan spadek dużo wcześniej niż nabył mieszkanie, nie będziemy mieli do czynieni z surogacji mieszkanie wejdzie w skład majątku osobistego. Podobnie jeżeli Pana małżonka dołożyła do zakupu mieszkanie własne lub wspólne środki jak również Pn częściowo sfinansował zakup z majątku wspólnego, mieszkanie wejdzie do majątku wspólnego.
Zgodnie z przepisami k.p.c. to sąd ustala skład majtku do podziału a więc będzie badał w toku sprawy o podział majątku czy przedmiotowe mieszkanie wchodzi w skład majątku wspólnego czy Pana majątku osobistego. Sąd będzie ustalał kryteria surogacji na zasadach podanych wyżej. Jeżeli ustali, że surogacja nie ma miejsce (bo np. środki na mieszkanie pochodziły również z majątku wspólnego), dokona podziału. W takim wypadku, ma Pan możliwość żądnia ustalenia, że udziały w majątku wspólnym nie wynoszą 50% na 50% na każdego z małżonków, tylko np. 70% na 30% na Pana korzyść z powodu większego przyczynienia się przez Pana do powstania majątku wspólnego (art. 43 § 2 k.r.o.). Tutaj może się Pan powołać na przeznaczenie na majątek wspólny całości środków ze sprzedaż swojego spadku. W przypadku jeżeli sąd ustali, że surogacja ma miejsce, mieszkanie wchodzi w skład majtku osobistego (Pana) i nie podlega podziałowi. Pana małżonka może jednak domagać się zwrotu nakładów jakie poniosła na mieszkanie z majątku osobistego lub wspólnego, np. na wyposażenie lub remonty (art. 45 k.ro.). Małżonka musi jednak udowodnić takie nakłady.