Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity:Dz. U. 2010 r. Nr 77 poz. 512) - dalej u.ś.p., ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585) – dalej: u.s.u.s. oraz aktualnych komentarzy doktryny i orzecznictwa odnoszących się do rozpatrywanych kwestii.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 u.s.u.s.:

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 nadany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31grudnia danego roku.

Powyższe tyczy się podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych dlaprzedsiębiorców, których nie obowiązuje okres preferencyjny. Pani, jako osobarozpoczynająca działalność gospodarczą, skorzystała z możliwości obniżenia przedmiotowejskładki, stosując art. 18a ust. 1 u.s.u.s.

art. 18a u.s.u.s.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, októrych mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.(...)

W Pani przypadku istotna jest treść art. 20 ust. 1 u.s.u.s.:

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Zgodnie z podanym zastrzeżeniem, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

W zaistniałej sytuacji podwyższenie podstawy wymiaru składki chorobowej jest wobec tego możliwe z ograniczeniem do 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Warto wskazać, że nie można zwiększyć jedynie podstawy wymiaru składki chorobowej, na co wskazuje bezpośrednio treść powołanego wyżej art. 20 ust. 1 u.s.u.s. - podstawa wymiaru na ubezpieczenie chorobowe jest związana z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych wynosi w 2014 roku 112.380 zł. Podwyższenie podstawy wymiaru składek może odbyć się zasadniczo w każdym czasie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Obowiązek opłacania składek podwyższonych powstanie od daty złożenia wniosku.

Biorąc pod uwagę zasady ustalenia zasiłku macierzyńskiego, korzystniejszym rozwiązaniem niż podwyższenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, będzie wyrejestrowanie z ubezpieczenia dobrowolnego (taki charakter ma ubezpieczenie chorobowew przypadku prowadzenia działalności gospodarczej), a następnie ponowne zarejestrowanie z maksymalną podstawą po okresie przerwy trwającym dłużej niż 30 dni.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 u.ś.p. (na mocy art. 52 tego aktu prawnego, regulacje odnośnie zasiłku chorobowego stosuje się do zasiłku macierzyńskiego):

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli więc dokona Pani jedynie podniesienia podstawy wymiaru składki chorobowej, zasiłek macierzyński zostanie wyliczony jako średnia z 12 miesięcy z uwzględnieniem tylko kilkuskładek podwyższonych.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.ś.p., ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Jednocześnie do okresów ubezpieczenia chorobowego, o których mowa wyżej, wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Natomiast odpierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub zpracy;

3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

W chwili obecnej ma Pani prawdopodobnie prawo do zasiłku chorobowego . Natomiast zgodnie z art. 29 ust. 1 u.ś.p. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Zasiłek macierzyński można pobierać więc od pierwszego dnia ubezpieczenia – należy jedynie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu (w Pani wypadku dobrowolnemu). W praktyce oznacza to, iż mogłaby Pani ponownie rozpocząć opłacanie składki chorobowej nawet miesiąc przed porodem.

Z punktu widzenia wysokości zasiłku macierzyńskiego, kluczowa jest treść art. 48 ust. 2,która odsyła do art. 36 ust. 2 ustawy zasiłkowej:

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie zapełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Z powyższego wynika, że jeżeli po ponownym zarejestrowaniu się do ubezpieczenia dobrowolnego, opłaci Pani pełną składkę za jeden pełny miesiąc, podstawą wymiaru zasiłku macierzyńskiego będzie tylko ten jeden miesiąc, już bez uwzględniania średniej z 12miesięcy. Jedynym warunkiem takiego wyliczenia jest to, aby od ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego do daty porodu minął jeden pełny miesiąc (30 dni), za który opłaci Pani maksymalną składkę. Jeżeli nie uda się zachować tego okresu, mimo opłacenia składki od najwyższej podstawy, ZUS wypłaci zasiłek macierzyński liczony w odniesieniu dopodstawy najniższej, co wynika z treści art. 49 ust. 1 pkt 1 u.ś.p., zgodnie z którym:

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi:

1) najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc,w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek

Podsumowanie:

W niniejszej opinii przyjęliśmy założenie, iż obecnie opłaca Pani dobrowolną składkę chorobową. Aby otrzymać zasiłek macierzyński (odpowiednio chorobowy) w maksymalnej wysokości, koniecznym będzie wyrejestrowanie się z tego ubezpieczenia, a po upływie conajmniej miesiąca, ponownie się zarejestrować – równocześnie opłacając składki wmaksymalnej wysokości.

Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19ust. 10 u.s.u.s.. Tak wynika z art. 20 ust. 3 u.s.u.s.. Wynagrodzenie to w 2014 r. wynosi 3.746zł (Mon. Pol. z 2013 r. poz. 1028). Stąd podstawa wymiaru składek na ww. ubezpieczenie nie może przekraczać miesięczne 9.365,00 zł. Składka chorobowa jest składką dobrowolną iwynosi 2,45% podstawy wymiaru.

Wyrejestrowanie z dotychczasowego ubezpieczenia chorobowego należy dokonać na formularzu ZUS ZWUA a następnie dokonać zarejestrowania na formularzu ZUS ZUA bez ubezpieczenia dobrowolnego. Po odczekaniu 31 dniu należy dokonać ponownego wyrejestrowania na formularzu ZUS ZWUA a następnie zarejestrowania na formularzu ZUS ZUA z ubezpieczeniem dobrowolnym od najwyższej podstawy. Wyżej wymienione formularze dostępne są na stronie internetowej ZUS: http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1083, a także w oddziałach ZUS.

Zwrócić należy uwagę, iż w praktyce często zdarza się, iż ZUS próbuje kwestionować wysokość podstawy wymiaru składek w przypadku przedsiębiorców pobierających zasiłek macierzyński. W uchwałe składu 7 sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 r. (II UZP 1/10) Sąd Najwyższystwierdził jednak, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).