Obowiązki statystyczne firm - konsekwencje prawne nieudzielenia informacji GUS-owi

Pytanie klienta:

""Od kilku lat otrzymujemy wezwania z Urzędu Statystycznego do wypełniania różnych formularzy. Kiedyś były to przesyłki listowe zwykłe, a ostatnio są to maile. Ponieważ formularze są dość obszerne i wymagają podania danych analitycznych, których nie posiadamy, oraz nie mamy osoby, która te dane by opracowała, uznaliśmy, że nie będziemy ich wypełniać. Poza tym jesteśmy niedużą firmą (poniżej 20 pracowników) i większość spraw z formularza nas nie dotyczy. Próbowaliśmy to wyjaśniać, pisaliśmy pisma o zaprzestanie przysyłania do nas tych formularzy z podaniem powyższej argumentacji. Wszystko bezskutecznie. Cały czas trafiają do naszej skrzynki (mailowej) listy z Urzędu Statystycznego z groźbą ukarania nas za nieodesłanie wypełnionego formularza. Nikogo nie interesuje też fakt, że chcąc wypełniać regularnie wszystkie przesyłane formularze musielibyśmy komuś to zlecić i za to zapłacić. Czy istnieje możliwość uchylenia się od obowiązku wypełnienia formularzy dla Urzędu Statystycznego i czy faktycznie może ktoś nas ukarać za ich niewypełnienie?""

Odpowiedź prawnika:

Najważniejsze informacje

Tak, niewykonanie obowiązków statystycznych jest zagrożone sankcją. Odmowa wykonania obowiązku statystycznego jest zagrożona grzywną. Jednak małe firmy są często zwolnione z większości obowiązków sprawozdawczych, a mikrospółki podlegają im tylko w szczególnych przypadkach.

Podstawy prawne obowiązków statystycznych

Obowiązki statystyczne firm reguluje ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1799). Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, podmioty gospodarki narodowej są obowiązane do przekazania nieodpłatnie danych dotyczących prowadzonej działalności i jej wyników zgodnie z programem badań statystycznych statystyki publicznej.

Szczegółowy zakres obowiązków określa corocznie wydawane rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok kalendarzowy.

Kto podlega obowiązkom statystycznym?

Duże przedsiębiorstwa (250+ pracowników)

Podlegają wszystkim badaniom statystycznym określonym w programie. Objęcie jest automatyczne i obowiązkowe.

Średnie i małe firmy (do 249 pracowników)

Objęcie następuje głównie przez losowanie próby (często 1% podmiotów w danej branży). Nie wszystkie firmy są wybierane.

Mikroprzedsiębiorcy

Zgodnie z art. 30a ustawy, podlegają obowiązkom statystycznym tylko gdy wynika to z zobowiązań międzynarodowych lub przepisów UE.

Konsekwencje prawne niewykonania obowiązków

Odpowiedzialność karna

Ustawa przewiduje następujące sankcje karne za niewykonanie obowiązków statystycznych:

Art. 57 - Odmowa wykonania obowiązku

Kto wbrew obowiązkowi odmawia wykonania obowiązku statystycznego albo udzielenia informacji w spisie powszechnym lub innym badaniu statystycznym, podlega grzywnie

Art. 58 - Przekazanie danych po terminie

Kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne po upływie oznaczonego terminu, podlega karze grzywny

Art. 56 - Przekazanie nieprawdziwych danych

Kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne niezgodne ze stanem faktycznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2

Jak sprawdzić, czy firma podlega obowiązkom?

Aby zweryfikować, czy Twoja firma została prawidłowo objęta badaniami statystycznymi, potrzebujesz:

  • Liczby zatrudnionych pracowników - główny czynnik determinujący objęcie badaniami
  • Kodu PKD przeważającej działalności - dostępny w KRS dla spółek lub CEIDG dla działalności gospodarczych
  • Aktualnego programu badań statystycznych - określa, które firmy w danej branży podlegają badaniom

Możliwości obrony i wyjaśnień

Ważne uwagi praktyczne

Mimo że obowiązki statystyczne są ustawowe, w praktyce sądy przy wymierzaniu kar uwzględniają okoliczności sprawy, w tym wielkość firmy, jej możliwości organizacyjne i finansowe oraz dotychczasowe zachowanie przedsiębiorcy.

Jeśli Twoja firma otrzymuje wezwania do wypełniania formularzy statystycznych, warto:

  1. Sprawdzić podstawę prawną - czy firma rzeczywiście podlega danemu badaniu zgodnie z aktualnym programem
  2. Skontaktować się z urzędem statystycznym - wyjaśnić sytuację firmy i ewentualne trudności w wypełnianiu formularzy
  3. Rozważyć pomoc zewnętrzną - koszty zlecenia wypełnienia formularzy mogą być niższe niż potencjalne kary
  4. Dokumentować korespondencję - zachowywać dowody prób wyjaśnienia sytuacji z urzędem

Podsumowanie

Obowiązki statystyczne są regulowane przepisami prawa, a ich niewykonanie może skutkować karami. Jednak małe firmy, szczególnie zatrudniające poniżej 20 pracowników, często nie podlegają wszystkim badaniom statystycznym. Kluczowe jest sprawdzenie, czy dana firma rzeczywiście została prawidłowo objęta badaniem oraz próba dialogu z urzędem statystycznym w celu wyjaśnienia sytuacji.

W przypadku wątpliwości co do obowiązków statystycznych, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie gospodarczym lub bezpośrednio z właściwym urzędem statystycznym.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.