Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Klauzula "bez protestu" w wekslu - co oznacza i jakie ma skutki prawne?
Najważniejsze informacje
Klauzula "bez protestu" zwalnia posiadacza weksla z obowiązku sporządzenia protestu wekslowego w przypadku odmowy zapłaty lub przyjęcia weksla. Dzięki temu może on dochodzić należności od dłużników wekslowych bez dodatkowych formalności i kosztów związanych z protestem notarialnym.
Czym jest klauzula "bez protestu"?
Zgodnie z art. 46 ustawy Prawo wekslowe, wystawca, indosant albo poręczyciel przez zastrzeżenie "bez kosztów", "bez protestu" lub przez inne równoznaczne, napisane na wekslu i podpisane, mogą zwolnić posiadacza wekslu od protestu z powodu nieprzyjęcia lub niezapłacenia, jako warunku zwrotnego poszukiwania.
Klauzula ta może być wyrażona różnymi formułami, takimi jak:
- "bez protestu"
- "bez kosztów"
- "b.p." (skrót od "bez protestu")
- "b.k." (skrót od "bez kosztów")
- inne równoznaczne wyrażenia
Protest wekslowy - podstawowe informacje
Zgodnie z art. 44 Prawa Wekslowego, odmowa przyjęcia lub zapłaty powinna być stwierdzona aktem publicznym (protest z powodu nieprzyjęcia lub niezapłacenia). Protest wekslowy to formalna czynność notarialna, która potwierdza fakt odmowy zapłaty lub przyjęcia weksla przez dłużnika.
Ważne!
Protest wekslowy jest warunkiem koniecznym do wykonywania tzw. zwrotnego poszukiwania (regresu) - czyli dochodzenia należności od indosantów, wystawcy lub innych dłużników wekslowych w przypadku braku zapłaty od głównego dłużnika.
Skutki prawne klauzuli "bez protestu"
Bez klauzuli "bez protestu"
- Konieczność sporządzenia protestu przez notariusza
- Poniesienie kosztów protestu
- Dłuższa procedura dochodzenia należności
- Ryzyko utraty praw w przypadku nieprawidłowego protestu
Z klauzulą "bez protestu"
- Brak konieczności sporządzania protestu
- Oszczędność kosztów notarialnych
- Szybsze dochodzenie należności
- Uproszczona procedura zwrotnego poszukiwania
Kto może umieścić klauzulę "bez protestu"?
Prawo do umieszczenia klauzuli "bez protestu" przysługuje:
- Wystawcy weksla - najbardziej korzystne rozwiązanie
- Indosantowi (osobie przekazującej weksel)
- Poręczycielowi wekslowemu
Najkorzystniejsze rozwiązanie
Zastrzeżenie pochodzące od wystawcy skuteczne jest wobec wszystkich dłużników wekslowych; jeżeli pochodzi od indosanta lub od poręczyciela, ma skutek tylko wobec niego. Dlatego najlepiej, aby klauzulę umieścił wystawca - wtedy ma ona sens ekonomiczny dla wszystkich uczestników obrotu wekslowego.
Ograniczenia klauzuli "bez protestu"
Zastrzeżenie takie nie zwalnia posiadacza ani od przedstawienia wekslu w przepisanym terminie, ani od obowiązku zawiadomienia. Oznacza to, że pomimo klauzuli "bez protestu", posiadacz weksla nadal musi:
Krok 1: Przedstawienie weksla do zapłaty
Weksel musi być przedstawiony do zapłaty w odpowiednim terminie określonym w wekslu.
Krok 2: Zawiadomienie indosantów
W przypadku odmowy zapłaty konieczne jest zawiadomienie poprzednich indosantów o tym fakcie.
Koszty protestu przy klauzuli "bez protestu"
Gdyby mimo zastrzeżenia pochodzącego od wystawcy, posiadacz dokonał protestu, sam ponosi koszty. Jeżeli zastrzeżenie pochodzi od indosanta lub od poręczyciela, koszty dokonanego protestu obciążają wszystkich dłużników wekslowych.
Ta regulacja oznacza, że:
- Jeśli wystawca umieścił klauzulę "bez protestu", a posiadacz mimo to sporządził protest - koszty ponosi posiadacz
- Jeśli klauzulę umieścił indosant lub poręczyciel, koszty ewentualnego protestu obciążają wszystkich dłużników
Klauzula "bez protestu" w wekslach in blanco
Umieszczenie zobowiązania do zapłacenia weksla "bez protestu" w deklaracji wekslowej ma ten skutek, że wypełniający weksel "in blanco" może wypełnić weksel dodając taką klauzulę, gdyż wynika to ze zgodnego porozumienia zawartego w deklaracji.
Praktyczna wskazówka
Jeśli planowane jest puszczenie weksla w obieg poprzez indos, klauzula "bez protestu" pochodząca od wystawcy jest praktycznie bez znaczenia dla kolejnych indosantów, ponieważ każdy z nich może złożyć indos z własną klauzulą "bez protestu".
Znaczenie dowodowe
Dowód niezachowania terminu przedstawienia ciąży na tym, kto się na tę okoliczność powołuje wobec posiadacza. Oznacza to, że ciężar dowodu spoczywa na dłużniku, który twierdzi, że weksel nie został przedstawiony we właściwym terminie.
Podsumowanie
Klauzula "bez protestu" to praktyczne narzędzie ułatwiające obrót wekslowy i obniżające koszty dochodzenia należności. Najbardziej korzystne jest jej umieszczenie przez wystawcę weksla, co zapewnia skuteczność wobec wszystkich dłużników wekslowych. Klauzula ta nie zwalnia jednak z podstawowych obowiązków związanych z przedstawieniem weksla do zapłaty i zawiadomieniem o odmowie zapłaty.