Likwidacja działalności gospodarczej a VAT

Odpowiedź prawnika: Likwidacja działalności gospodarczej a VAT

Na gruncie podatku od towarów i usług (VAT) w przypadku likwidacji prowadzonej działalności gospodarczej o sposobie, w jaki należy dokonać rozliczenia wykorzystywanego w ramach działalności składnika majątku (np. samochodu), stanowi art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem, opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów w przypadku zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego na podstawie art. 96 ust. 6 do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego. Wymieniony przepis ma zastosowanie do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Podstawą opodatkowania jest wówczas wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona zgodnie z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, tj. cena nabycia i od tej ceny należy obliczyć podatek należny.

Z brzmienia art. 14 ust. 1 ustawy o VAT może wynikać, że ustawodawca chce opodatkować tylko pozostałe w firmie środki obrotowe. Stanowi bowiem o towarach, które nie były przedmiotem dostawy. Takie stanowisko można też spotkać w doktrynie (por. T. Michalik, "VAT. Rok 2005. Komentarz", Wydawnictwo Beck 2005, s. 165). Natomiast przy środkach trwałych nie może być mowy o ich dostawie jako czynności uzasadniającej odliczenie. Są one bowiem wykorzystywane w inny sposób na potrzeby działalności opodatkowanej, a odliczenie VAT przy ich nabyciu nie jest związane z dokonaniem dostawy.

Jednak sądy nie miały wątpliwości. Przykładowo w nadal aktualnym orzeczeniu z 5 maja 2000 r. (I SA/Ka 1719/98) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził: "Przepis ten pozwala na opodatkowanie towarów, w stosunku do których przysługiwało wymienionym w nim podmiotom prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, przy czym wynikające z niego opodatkowanie nie ogranicza się tylko do towarów handlowych (środków obrotowych), lecz dotyczy również wszelkich innych towarów, jeżeli w związku z ich zakupem przysługiwało prawo odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego". Podobne stanowisko wyraził NSA w wyroku z 28 listopada 2001 r. (I SA/Kr 1611/99).

Podobne stanowisko zajmują organy podatkowe. Przykładowo w wyjaśnieniach Urzędu Skarbowego w Stargardzie Szczecińskim z 1 października 2004 r. (USI/2/443-58/BS/04) stwierdzono, że art. 14 ust. 1 ustawy o VAT mówi o towarach, które stanowią tzw. środki obrotowe, oraz towarach, które podatnik zaliczył do środków trwałych. Z przepisów nie wynika bowiem, że w remanencie likwidacyjnym powinny być ujęte tylko takie towary, które mają wartość handlową i których sprzedaż jest dopuszczalna.

Zgodnie z przywoływanym art. 14 ustawy o VAT w przypadku likwidacji działalności gospodarczej podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów w terminie 14 dni, licząc od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz zawiadomić o dokonanym spisie z natury, o ustalonej wartości i o kwocie podatku należnego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia zakończeniu tego spisu. Obowiązek podatkowy w przypadku likwidacji działalności gospodarczej powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 14 dnia, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Zatem, w przypadku planów likwidacji działalności gospodarczej, o ile w działalności pozostał samochód, to aby uniknąć konieczności zapłaty VAT od całej jego wartości, podatnicy często przed likwidacją sprzedają taki samochód (np. członkowi rodziny), za aktualną wartość, wystawiają fakturę VAT i dopiero potem likwidują działalność (na dzień likwidacji nie ma już samochodu w działalności gospodarczej).