Lokatorskie prawo do lokalu a podział majątku

Odpowiedź prawnika: Lokatorskie prawo do lokalu a podział majątku

Kwestia podziału majątku małżeńskiego obejmującego spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, ujęta jest w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych oraz (nie bezpośrednio) w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Zgodnie z art. 13 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych po ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub po unieważnieniu małżeństwa małżonkowie powinni w terminie jednego roku zawiadomić spółdzielnię, któremu z nich przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, albo przedstawić dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział tego prawa. Były małżonek niebędący członkiem spółdzielni powinien złożyć deklarację członkowską w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym przypadło mu prawo do lokalu. Byłemu małżonkowi przysługuje roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni. Jeżeli małżonkowie nie dokonają czynności, o których mowa w ust. 1, spółdzielnia wyznaczy im w tym celu dodatkowy termin, nie krótszy niż 6 miesięcy, uprzedzając o skutkach, jakie może spowodować jego niezachowanie. Po bezskutecznym upływie tego terminu spółdzielnia może podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

Przepis art. 45 kro reguluje natomiast zagadnienie rozliczeń majątkowych między małżonkami na wypadek podziału majątku wspólnego: każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód, może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.

Małżonek który dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny - a tak jest w przypadku uiszczenia części wkładu na lokatorskie prawo do lokalu, które to prawo przysługiwało następnie małżonkom wspólnie - może więc domagać się wypłacenia wartości dokonanego przed zawarciem związku małżeńskiego wkładu.

Rzeczywiście, przepisy prawne nie regulują wprost zasad obliczenia wartości podlegającego zwrotowi wkładu. Pomocne w tym zakresie okazuje się jednak orzecznictwo Sądu Najwyższego, który zajął stanowisko w zakresie poruszonego problemu.

Zgodnie z tezą orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia z dnia 5 października 1990 r. (III CZP 55/90) wartość nakładu z majątku odrębnego jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez tego małżonka na wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu mieszkaniowego wpłaconego przez małżonków, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania. W uzasadnieniu niniejszej uchwały SN wskazał:

Nakład, który w chwili oczekiwania na przydział mieszkania spółdzielczego uczyniony był jako wpłata na wkład mieszkaniowy, z chwilą przydziału mieszkania staje się w istocie nakładem na spółdzielcze prawo do lokalu. Mieści się on w wartości tego prawa jako jej część. Przydział mieszkania wiąże się ze zgromadzeniem wkładu mieszkaniowego w określonej wysokości i w chwili przydziału wkład ten praktycznie odpowiada wartości prawa do przydzielonego lokalu, ale w chwili podziału majątku wspólnego wartość tego prawa jest inna, z reguły znacznie wyższa niż wartość uprzednio zgromadzonego wkładu mieszkaniowego. Roszczenie o zwrot nakładu jest roszczeniem o zwrot jego wartości. Chodzi tu o wartość nie w chwili dokonywania nakładu, ale w chwili orzekania o zwrocie nakładu. Pogląd, według którego w chwili podziału majątku wspólnego małżonkowi, który poczynił ze swego majątku odrębnego nakład na majątek wspólny w postaci wpłaty na wkład mieszkaniowy, przysługuje zwrot tego nakładu według jego sumy nominalnej, nie uwzględnia powyższych okoliczności. Wzięcie ich pod uwagę prowadzi zaś do stwierdzenia, że wartość nakładu z majątku odrębnego jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez jednego z małżonków na wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu mieszkaniowego wpłaconego przez małżonków, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania.

Wyrażone tu stanowisko odpowiada zasadom współżycia społecznego. Zwrot nakładu tylko w wysokości jego sumy nominalnej prowadziłby bowiem do rażącego pokrzywdzenia małżonka, który dokonał tego nakładu i uzyskania niczym nieuzasadnionej korzyści przez drugiego małżonka. Małżonek wnoszący ze swego majątku odrębnego część wkładu mieszkaniowego, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania, otrzymałby mianowicie - jako zwrot nakładu - tylko nieznaczną część sumy stanowiącej w chwili podziału majątku wspólnego równowartość lokatorskiego prawa do lokalu.

W oparciu o powyższe należy więc wskazać, iż zwrotowi podlega zwaloryzowana wartość poczynionego przed zawarciem związku małżeńskiego nakładu na mieszkanie lokatorskie. Nie będzie to więc wartość nominalna poczynionego wkładu, lecz odpowiadająca aktualnym cenom mieszkań ta część wkładu, który został wniesiony przed zawarciem małżeństwa przez męża.