Jakie warunki należy spełnić, aby stać się członkiem spółdzielni?

Członkostwo spółdzielni jest podstawowym warunkiem korzystania z praw, które spółdzielnia może zaoferować. Tylko członkowi spółdzielni może przysługiwać spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Od wejścia w życie orzeczenia TK z dnia 30 marca 2004 r., czyli od 15 kwietnia 2004 r., wstąpienie w poczet członków spółdzielni nie jest warunkiem niezbędnym dla skutecznego nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Członkostwo spółdzielni może powstać jedynie na jednej z trzech dróg:

• przez założenie spółdzielni;

• przez przyjęcie do spółdzielni;

• wskutek przekształceń organizacyjnych spółdzielni.

  

Nie ma innej możliwości stania się członkiem, przy czym należy zauważyć, że najczęstszym sposobem uzyskania członkostwa będzie przyjęcie nowego członka przez powołane do tego organy spółdzielni, wskutek zawarcia między nimi umowy wstąpienia.

W jakim trybie zakłada się spółdzielnię?

Spółdzielnię może założyć co najmniej dziesięć osób. Właśnie tyle musi wynosić minimalna ilość członków spółdzielni. Założyciele spółdzielni uchwalają statut, potwierdzając jego przyjęcie przez złożenie na nim swoich podpisów. Statut reguluje kwestie kluczowe dla istnienia i działania spółdzielni. Obowiązkowo powinien określać m.in.:

• zasady i tryb przyjmowania członków do spółdzielni, wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków ze spółdzielni,

• wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie,

• jeżeli statut przewiduje obowiązek wnoszenia wkładów (co przy spółdzielni mieszkaniowej jest regułą), powinien określać ich wysokość, terminy wnoszenia, zasady wyceny i zwrotu w wypadku likwidacji spółdzielni, wystąpienia członka lub ustania członkostwa z innej przyczyny,

• prawa i obowiązki członków spółdzielni,

• zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni,

• zasady zwoływania wlanych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał.

Po uchwaleniu statutu założyciele dokonują wyboru organów spółdzielni, tj. zarządu i ewentualnie rady nadzorczej (określa to statut), w liczbie co najmniej trzech członków. Kolejnym krokiem jest zarejestrowanie spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym, która z chwilą wpisania jej w tym rejestrze nabywa osobowość prawną. Założyciele spółdzielni, którzy podpisali statut, stają się członkami spółdzielni z chwilą jej zarejestrowania.

Kto może zostać członkiem spółdzielni przez przystąpienie do niej?

Przede wszystkim jak już wyżej powiedziano, zasady i tryb przyjmowania nowych członków do spółdzielni określa jej statut. Zatem warunki jakim musi odpowiadać potencjalny członek spółdzielni są ujęte w statucie i w zasadzie mogą być ujęte w sposób dowolny, np. członkami danej spółdzielni mogą być tylko adwokaci. W przypadku spółdzielni mieszkaniowej warunkiem bycia jej członkiem jest albo prawo do lokalu wybudowanego lub nabytego przez tę spółdzielnię, albo zawarcie umowy o wybudowanie w przyszłości lokalu mieszkalnego.

Zasadniczo członkiem spółdzielni może być każda osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych, która odpowiada wymaganiom statutu. Ponadto statut może określać wypadki, w których dopuszczalne jest członkostwo osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub osób nie mających takiej zdolności. Jest jednak jedno zastrzeżenie, osoby takie nie mogą być członkami organów spółdzielni, natomiast w walnym zgromadzeniu biorą udział przez swoich przedstawicieli ustawowych, np. rodziców, opiekunów, kuratorów. Członkami spółdzielni mogą być również osoby prawne, chyba że statut spółdzielni nie przewiduje członkostwa osób prawnych. W spółdzielniach mieszkaniowych kwestia podmiotów mogących być członkami spółdzielni jest szczególnie uregulowana. Członkami spółdzielni mieszkaniowej mogą być bowiem wszystkie osoby fizyczne, nie tylko te o pełnej zdolności do czynności prawnych, ale również osoby o ograniczonej zdolności, np. ubezwłasnowolniony częściowo lub dziecko, które ukończyło 13 lat, jednakże nie osiągnęło jeszcze pełnoletności, a także osoby nie mające takiej zdolności, np. ubezwłasnowolniony całkowicie lub dziecko, które nie skończyło 13 roku życia. Jeżeli statut nie wyłącza członkostwa osoby prawnej, wówczas może ona do spółdzielni należeć, jednak nie przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. W zasadzie członkiem spółdzielni może być jedynie osoba, której przysługuje prawo do lokalu, jednakże członkami spółdzielni mogą być oboje małżonkowie, nawet wówczas, gdy prawo takie przysługuje tylko jednemu z nich.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby osoba mogła zostać przyjęta w poczet członków spółdzielni?

Podstawowym warunkiem nabycia członkostwa spółdzielni jest złożenie deklaracji członkowskiej. Deklaracja taka pod rygorem nieważności powinna być sporządzona na piśmie. Deklaracja członkowska, która musi być podpisana przez osobę starającą się o członkostwo, powinna zawierać:

• imię i nazwisko osoby starającej się o członkostwo lub nazwę osoby prawnej,

• miejsce zamieszkania takiej osoby, a jeżeli starającym się jest osoba prawna - siedzibę,

• ilość zdeklarowanych udziałów; w spółdzielni mieszkaniowej jest to zazwyczaj jeden udział,

• dane dotyczące wkładów, jeżeli statut przewiduje ich wnoszenie - w spółdzielniach mieszkaniowych osoba starająca się o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego lub własnościowego prawa do lokalu jest zawsze obowiązana do wniesienia odpowiednio wkładu mieszkaniowego lub budowlanego.

Poza tym podstawowym warunkiem, członek spółdzielni jest obowiązany do wniesienia wpisowego, które w przypadku spółdzielni mieszkaniowej nie może przewyższać wysokości najniższego wynagrodzenia ogłaszanego przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie Kodeksu pracy. Wysokość wpisowego określa statut spółdzielni. Teoretycznie członkostwo spółdzielni nie powinno być związane z faktyczną wpłatą wpisowego oraz wpłatą na zdeklarowany udział, jednakże terminy wpłaty tych należności określa statut spółdzielni i w przypadku spółdzielni mieszkaniowych zazwyczaj mamy do czynienia z obowiązkiem uiszczenia tych należności, jako warunkiem przyjęcia do spółdzielni. Poza tym w spółdzielniach mieszkaniowych istnieje jeszcze obowiązek wniesienia wkładów budowlanych lub mieszkaniowych, jeżeli osoba stara się o uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu. Obowiązek uiszczenia wkładu będzie spoczywał na każdej osobie, która stara się o członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej, chyba że jest nią nabywca lokalu od członka spółdzielni, któremu przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu. Również obowiązek wniesienia wkładu nie spoczywa na osobie, której przysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej na innej podstawie, chyba że wcześniej wniesiony wkład mieszkaniowy został zwrócony osobie uprawnionej, np.

wkład wszedł do spadku po zmarłym członku spółdzielni, któremu przysługiwało lokatorskie prawo do lokalu i został wypłacony. Termin wniesienia wkładów określa statut spółdzielni, jednakże w przypadku umowy zawieranej ze spółdzielnią o wybudowanie lokalu, zazwyczaj należy również wpłacić razem z uzyskaniem członkostwa odpowiedni procent wartości podejmowanej inwestycji, np. 5 %, na tzw. utrzymanie terenu.

Kiedy następuje przyjęcie członka do spółdzielni?

Samo złożenie deklaracji członkowskiej nie wystarcza, ażeby stać się członkiem spółdzielni. Osoba przystępująca do spółdzielni staje się bowiem członkiem z chwilą przyjęcia jej przez właściwy organ spółdzielni. Organ właściwy w sprawie przyjmowania członków powinien określać statut spółdzielni, np. przyjmowanie członków należy do kompetencji zarządu spółdzielni. Przyjęcie nowego członka do spółdzielni następuje w formie uchwały o przyjęciu. Jest to akceptacja jakiej osobie starającej się udziela organ spółdzielni, biorąc pod uwagę określone w statucie warunki, jakim musi odpowiadać kandydat na członka. Przyjęcie powinno być stwierdzone na złożonej deklaracji podpisem dwóch członków zarządu lub osób do tego przez zarząd upoważnionych. Podpisowi na deklaracji powinno towarzyszyć podanie obok daty, w której uchwała o przyjęciu została podjęta. Jeżeli w spółdzielni funkcjonuje zarząd jednoosobowy, składający się wyłącznie z prezesa, uchwałę w sprawie przyjęcia lub złożenie podpisu na deklaracji dokonuje rada nadzorcza, chyba że statut przewiduje w tym względzie kompetencję walnego zgromadzenia. Dzieje się tak, ponieważ jednoosobowy zarząd nie może dokonywać czynności w sprawach wynikających ze stosunku członkostwa.

Jeżeli statut nie stanowi inaczej, uchwała w sprawie przyjęcia powinna być podjęta w ciągu miesiąca od złożenia deklaracji członkowskiej. O uchwale w sprawie przyjęcia w poczet członków spółdzielni, jak również o uchwale odmawiającej przyjęcia, zainteresowany powinien być powiadomiony na piśmie w ciągu dwóch tygodni od dnia jej podjęcia. Zawiadomienie o odmowie przyjęcia powinno zawierać uzasadnienie.

Nabycie członkostwa spółdzielni następuje w momencie podjęcia uchwały w tym przedmiocie, a nie w momencie doręczenia zainteresowanemu członkowi zawiadomienia w tym względzie. Także fakt, że na deklaracji członkowskiej zarząd nie złożył wymaganych podpisów z podaniem daty podjęcia uchwały o przyjęciu, nie stoi na przeszkodzie do uznania, że osoba została przyjęta na członka spółdzielni. Rozstrzygające znaczenia bowiem ma fakt podjęcia uchwały o przyjęciu lub podjęcia uchwały odmawiającej przyjęcia w poczet członków spółdzielni.

Czy od uchwały odmawiającej przyjęcia w poczet członków spółdzielni służy zainteresowanemu jakiś środek odwoławczy?

Odwołanie od uchwały odmawiającej członkostwa danej osobie może być jedynie rozpatrzone w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym. Odwołanie takie rozpatruje organ wskazany w statucie. Statut również powinien określać w jakim terminie dane odwołanie winno być złożone oraz w jakim terminie od złożenia odwołania, organ odwoławczy ma obowiązek je rozpatrzyć. W uchwale o odmowie przyjęcia powinno znajdować się pouczenie do jakiego organu i w jakim terminie zainteresowany ma prawo się od uchwały odwołać. Istnieje jednak wyjątek, który uniemożliwia wniesienie odwołania, czyniąc tym samym uchwałę o odmowie przyjęcia od razu skuteczną. Będzie tak w przypadku, gdy statut stanowi, że decyzja w sprawie przyjmowania nowych członków należy do walnego zgromadzenia. W takim wypadku walne zgromadzenie ostatecznie decyduje, czy dana osobą starająca się uzyska członkostwo czy nie.

Jedną z zasad rządzących prawem spółdzielczym jest zasada samorządności, która oznacza, że w zarządzaniu sprawami spółdzielni uczestniczą jej członkowie i że jest ona samodzielna w stosunkach zewnętrznych. Przekładając zasadę samorządności na kwestię nabywania członkostwa, wyraża się ona w tym, że o przyjęciu nowego członka decydują wyłącznie jej organy. Z punktu widzenia zasady samorządności niedopuszczalne jest zatem, aby osobie, której spółdzielnia odmówiła przyjęcia w poczet członków, przysługiwało prawo wystąpienia do sądu z żądaniem nakazania spółdzielni przyjęcie w poczet członków. Konsekwencja tego jest taka, że osoba która otrzymała zawiadomienie o uchwale odmawiającej przyjęcia, nie może zaskarżyć takiej uchwały do sądy, czy w inny sposób na drodze sądowej żądać przyjęcia do spółdzielni. Decyzja organów spółdzielni jest ostateczna i niepodważalna. Istnieją jednak sytuacje szczególne, kiedy kandydatowi na członka przysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni w razie uzyskania odmownej decyzji. W tych wypadkach sąd w wyroku nakazuje przyjęcie osoby do spółdzielni, co ma taki skutek, że z chwilą uprawomocnienia się tego wyroku, zainteresowany uzyskuje członkostwo, właśnie na mocy wyroku sądu. Roszczenie o przyjęcie do spółdzielni przysługuje:

• małżonkowi, któremu wskutek podziału majątku wspólnego( rozwód, unieważnienie małżeństwa) przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, jeżeli wcześniej nie był członkiem spółdzielni,

• małżonkowi zmarłego członka spółdzielni, jeżeli spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przysługiwało im w dwójkę, a żyjący małżonek nie był członkiem spółdzielni,

• zamieszkałym do chwili śmierci z członkiem spółdzielni małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim, w wypadku, gdy spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przysługiwało jedynie zmarłemu,

• członkowi spółdzielni, która została zlikwidowana, a budynek w którym ma swój lokal został nabyty przez inną spółdzielnię - roszczenie dotyczy przyjęcia do tej drugiej spółdzielni,

• nabywcy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego,

• jeżeli w konkretnych okolicznościach statut spółdzielni tak stanowim,

• jeżeli spółdzielnia zawarła z kandydatem na członka zawarła umowę zobowiązującą ją do przyjęcia konkretnej osoby w poczet członków.

W pozostałych wszelkich możliwych przypadkach prawo odwołania się do sądu od decyzji organów spółdzielni nie przysługuje, gdyż byłaby to zbyt duża ingerencja w prawa jakie wynikają z zasady samorządności, a przede wszystkim w prawa do określania kto będzie współtworzył spółdzielnię.

Pamiętaj, że:

• Założyciele spółdzielni stają się jej członkami z chwilą zarejestrowania spółdzielni,

• Spółdzielnia musi liczyć co najmniej dziesięciu członków, chyba że jest to spółdzielnia produkcji rolnej, w której musi być zrzeszonych co najmniej pięciu członków lub spółdzielnia, której członkami są wyłącznie osoby prawne - minimalna ich ilość to trzech członków,

• Zasady i tryb przyjmowania nowych członków do spółdzielni określa zawsze jej statut,

• Członkiem spółdzielni mieszkaniowej może być każda osoba fizyczna, także małoletni oraz ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo; członkiem spółdzielni mieszkaniowej może być jedynie osoba, której przysługuje prawo do lokalu będącego w posiadaniu spółdzielni, chyba że chodzi o małżeństwo,

• Warunkiem przyjęcia do spółdzielni jest złożenie deklaracji członkowskiej oraz praktycznie uiszczenie wymaganych przez statut opłat, tzn. wpisowego, wpłaty na udział, czasem częściowe pokrycie wkładu budowlanego lub mieszkaniowego,

• Przyjęcie do spółdzielni następuje na skutek uchwały podjętej przez organ określony w statucie i z tą właśnie chwilą nabywa się członkostwo,

• Z zasady samorządności spółdzielni wynika, że osoba, której odmówiono przyjęcia w poczet członków spółdzielni nie może zaskarżyć takiej uchwały do sądu, a jedynie odwołać się do organów spółdzielczych wskazanych w statucie,

• Istnieją szczególne wypadki, kiedy jednak kandydatowi na członka przysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jednolity: Dz. U. 1995 r., Nr 54, poz. 288 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 119, poz. 1116).