Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Punktem wyjścia jest art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgodnie, z którym małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Wzajemne prawa i obowiązki małżonków istnieją niezależnie od ustroju majątkowego panującego między małżonkami. Zasady równości małżonków nie należy rozumieć jako zrównującej funkcje małżonków w rodzinie. Zależą one od układów panujących w konkretnej rodzinie i prawo nie narzuca żadnego określonego jej modelu. Z reguły o rozkładzie między małżonkami różnych funkcji decydują szczególne predyspozycje kobiety do wypełniania zadań związanych z macierzyństwem i wychowaniem dzieci, co z kolei sprawia, że funkcja utrzymania rodziny spoczywa przede wszystkim na mężczyźnie. W imię zasady równości małżonków kodeks rodzinny i opiekuńczy zrównuje przeto osobistą pracę żony w gospodarstwie domowym i przy wychowaniu dzieci z pracą zarobkową męża tak m.in. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 9 czerwca 1976 r., sygn. akt III CZP 46/75. Prawa i obowiązki małżonków mają charakter wzajemny, ale nie obowiązuje co do nich zasada ekwiwalentności – oznaczająca, że świadczenie jednego z małżonków powinno odpowiadać świadczeniu drugiego z małżonków.
Niewykonywanie przez jedno z małżonków jego obowiązków względem drugiego z małżonków w zasadzie nie uprawnia drugiego małżonka do uchylania się od jego obowiązków. Małżonek w zasadzie nie może wymusić na współmałżonku wykonywania przez niego jego obowiązków. W tym celu nie ma możliwości uruchomienia aparatu przymusu państwowego ani też nie jest upoważniony do stosowania samopomocy. Jedynie w razie niewykonywania przez jedno ze współmałżonków niektórych obowiązków, drugie z małżonków może wystąpić na drogę sądową z określonym żądaniem. Na przykład, jeżeli współmałżonek odmawia pomocy w zaspokajaniu potrzeb rodziny, drugie z małżonków może domagać się - gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu - ażeby wynagrodzenie za pracę (żona nie pracuje) albo inne należności przypadające współmałżonkowi były w całości lub w części wypłacane do jego rąk. Niewykonywanie przez jedno z małżonków jego obowiązków niemajątkowych nie jest bezpośrednio zagrożone żadną sankcją. Współmałżonek może natomiast zażądać rozwodu lub separacji (w szczególności z wyłącznej winy małżonka nie wykonującego obowiązków), rozwodu może jednak żądać tylko wtedy, gdy niewykonywanie przez małżonka obowiązków stało się przyczyną zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.
W efekcie należy stwierdzić, że pomimo panującej rozdzielności i nie świadczenia pracy jest Pan zobowiązany do łożenia na potrzeby rodziny (żony i dziecka). Żona powinna również przyczyniać się również do zaspokajania potrzeb rodziny. Jeśli tego nie robi może Pan wystąpić z pozwem o rozwód lub separację. Może Pan również wydziedziczyć w testamencie żonę. Nie ma Pan natomiast, żadnego instrumentu, aby żonę przymusić do podjęcia pracy. Takim przymusem pośrednim może być złożenie pozwu o rozwód i orzeczenie go z winy małżonki. Niestety w tym zakresie prawo jest niedoskonałe. Podkreślić należy, że jest przyczynianiem się dla dobra rodziny dbanie o wychowanie dziecka. Przy czym z uwagi na to, że dziecko nie jest już małe to wychowanie może być połączone z pracą zarobkową. Poza tym jeśli żona nie wykonuje swoich obowiązków może się Pan domagać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.