Odpisy aktualizacyjne

Odpowiedź prawnika: Odpisy aktualizacyjne

Wedle art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, przy sporządzaniu rocznego sprawozdania finansowego trzeba stosować się do zasady ostrożnej wyceny, a więc w wyniku finansowym trzeba uwzględnić zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów. Zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego należy w ciągu roku poddawać okresowemu przeglądowi. Przy sporządzaniu spisu z natury materiałów, towarów, wyrobów gotowych warto podawać w arkuszach spisowych informacje o przydatności ekonomicznej niektórych rodzajów zapasów (np. przeterminowanych). Zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej zapasów może być spowodowane np. posezonowością czy uszkodzeniem. Zasada ostrożności wymaga wówczas dokonywania odpisu aktualizującego, tak aby wartość składnika zapasów wynikającą z ksiąg rachunkowych doprowadzić do ceny sprzedaży netto, a w razie jej braku – do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. W celu aktualizacji zapasów ważne jest porównanie cen nabycia (zakupu) materiałów i towarów oraz kosztu wytworzenia produktów z możliwymi do uzyskania cenami sprzedaży netto. W przypadku materiałów za cenę sprzedaży netto uważa się cenę stosowaną przez dostawcę materiałów (bez VAT). Przy wycenie materiałów w cenach nabycia cenę sprzedaży netto należy powiększyć o koszty ponoszone przy zakupach materiałów. Dla produktów i towarów, w zależności od ich rodzaju, ceny sprzedaży netto mogą wynikać z umów z odbiorcami, z cennika itp. Zgodnie z MSR 2 „Zapasy” należy wyceniać je w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia albo wartości netto możliwej do uzyskania - zależnie od tego, która z kwot jest niższa.

Ustawa o rachunkowości nie wskazuje wyraźnie, kiedy aktualizacja powinna zostać przeprowadzona i ujęta w księgach rachunkowych. Jednostka powinna we własnym zakresie określić zasady dokonywania odpisów aktualizujących. Odpisy aktualizujące wartość zapasów powinny być dokonywane na bieżąco w ciągu roku obrotowego, tak aby zapewnienić realność wyników finansowych, a najpóźniej na dzień bilansowy.

Obniżenie wartości zapasów w związku z utratą ich wartości oraz wyceną według cen sprzedaży netto, zamiast cen nabycia, zakupu lub kosztów wytworzenia, zalicza się w ciężar konta 761 „Pozostałe koszty operacyjne”.

Wedlug przepisów podatkowych odpisów aktualizujących nie uznaje się jednak za koszt uzyskania przychodów (zob. art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). W tym przypadku przykładowo na dzień bilansowy na koncie 34 będzie saldo kredytowe z tytułu odpisu aktualizującego wartość bilansową zapasów materiałów, o którego wielkość zmniejsza się wartość zapasu materiałów w aktywach bilansu. Odpis aktualizujący wartość materiałów będzie utrzymywany na koncie 34 do czasu pozostawania w zapasie materiałów objętych aktualizacją wyceny ich wartości.

Jeśli zaś stwierdzono, iż ustały przyczyny, dla których dokonano uprzednio odpisów z tytułu utraty wartości zapasów, to równowartość całości lub odpowiedniej części dokonanego odpisu zwiększa wartość zapasów i podlega księgowaniu na konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne” (Ma). Taka zwiększona ponownie wartość zapasów, zaksięgowana do pozostałych przychodów operacyjnych, również nie będzie stanowić przychodów podatkowych.

Dopiero przy sprzedaży zapasów objętych aktualizacją wyceny podatkowym kosztem uzyskania przychodu będzie wartość ich zakupu, a dla produktów – koszt ich wytworzenia. Zatem do kosztów uzyskania przychodów będzie można zaliczyć wartość np. materiałów w cenie zakupu dopiero z chwilą sprzedaży tych materiałów czy przeznaczenia do zużycia. Aby więc koszty uzyskania przychodów wpłynęły na zmniejszenie zobowiązań podatkowych firmy, konieczne jest nie tylko dokonanie odpisu aktualizującego wartość bilansową materiałów, towarów czy produktów, ale także ich "upłynnienie" czy zużycie.