Odpisy pism procesowych i termin ich składania

Odpowiedź prawnika: Odpisy pism procesowych i termin ich składania

Z pytania nie wynika, czy jest to postępowanie prowadzone w szczególnym trybie (np. gospodarcze, uproszczone), czy strona przeciwna jest reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, co częściowo może mieć wpływ na odpowiedź. Zgodnie z § 158 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych przy zobowiązaniu strony do dokonania czynności należy w postanowieniu lub zarządzeniu oznaczyć termin jej wykonania i wskazać skutki uchybienia tego terminu.

Zapewne w przedmiotowej sprawie sąd zobowiązując drugą stronę do złożenia odpisu pisma wskazał rygor, czyli skutek, jaki nastąpi w razie niewywiązania się strony z nałożonego na nią zobowiązania.

Sąd zobowiązując do złożenia pisma procesowego również winien – zgodnie z § 158 Regulaminu – wskazać rygor, który nastąpi w razie niezłożenia pisma w zakreślonym terminie. Jednakże sądy często określają go ogólnie: „pod rygorem ujemnych skutków procesowych”, bądź „pod rygorem utraty prawa powoływania się na nowe wnioski, dowody, twierdzenia w toku dalszego postępowania”. Złożenie pisma procesowego z kilkudniowym opóźnieniem nie będzie mieć raczej żadnych negatywnych konsekwencji, jeżeli przepis takich na strony nie nakłada (jak np. w postępowaniu uproszczonym przepis art. 505⁵ § 1 kpc stanowi, że okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe nie zgłoszone w pozwie, odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później). Trudno bowiem uznać, że kilkudniowe opóźnienie jest działaniem na zwłokę. Znajdzie tu wówczas zastosowanie przepis art. 217 § 1 kpc, w myśl którego strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów niniejszego kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu. Niekorzystne skutki związane z działaniem przez stronę na zwłokę lub niezastosowaniem się do zarządzeń przewodniczącego mogą polegać na uznaniu przez sąd pewnych faktów za przyznane, gdy strona się do nich nie wypowie (art. 230 kpc), na niekorzystnej dla strony ocenie tego rodzaju jej zachowania (art. 233 kpc), wreszcie na obciążeniu strony kosztami postępowania (art. 103 § 2 kpc). Sad ocenia to biorąc pod uwagę całokształt okoliczności w sprawie. Stronie przeciwnej przysługuje oczywiście prawo domagania się od sądu wdrożenia rygoru, jaki przewidział nakładając na stronę zobowiązanie.

Sąd obowiązany jest oczywiście zachować bezstronność, wobec czego nie może stosować innych rygorów i skutków oraz dokonywać odmiennych ocen tych samych zachowań stron. Odmienne postępowanie może stanowić ewentualny zarzut apelacyjny.

Odnosząc się do braku odpisu pisma procesowego należy powołać się na przepis art. 128 kpc, zgodnie z którym do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych.

W wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 r. (I PKN 580/00, OSNP 2003/14/332) Sąd Najwyższy stwierdził, że Stronie, której nie doręczono odpisów załączników do pisma procesowego strony przeciwnej, nie przysługuje prawo powoływania się na naruszenie art. 128 kpc, jeżeli przed końcem posiedzenia następującego bezpośrednio po tym uchybieniu nie zgłosiła stosownego zastrzeżenia na podstawie art. 162 kpc. Przepis ten stanowi, że strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. W uzasadnieniu do powołanego orzeczenia Sąd Najwyższy podał, że powód utracił prawo powoływania się na ewentualne naruszenie przepisu art. 128 kpc, skoro nie zwrócił na nie uwagi przed końcem posiedzenia następującego bezpośrednio po tym uchybieniu.

Jeżeli zatem pytający nie zgłosi stosownego zastrzeżenia do protokołu na najbliższej rozprawie, a sąd uwzględni złożone przez stronę przeciwną pismo (jego wnioski, oświadczenia, dowody), pomimo że pytający nie otrzymał odpisu tego pisma, nie będzie mógł powołać się na to uchybienie w dalszym toku postępowania, a w szczególności w apelacji w razie niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia w wyroku sądowym.

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje różne skutki niedołączenia odpisu pisma procesowego, w zależności od tego, jakiego rodzaju jest pismo (np. pozew, sprzeciw, zarzuty, apelacja, zażalenie), czy strona reprezentowana jest przez fachowego pełnomocnika i w jakim trybie toczy się postępowanie. Bardziej formalnie i rygorystycznie jest bowiem uregulowane postępowanie w sprawach gospodarczych oraz w postępowaniu uproszczonym, nakazowym i upominawczym.

Zgodnie z art. 479⁸ § 1 kpc strona reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego jest obowiązana w toku procesu doręczać odpisy pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej, a dowód doręczenia lub nadania takiego pisma dołączyć do egzemplarza pisma składanego do sądu pod rygorem zwrotu bez wzywania do usunięcia takiego braku. Skoro sąd takiego trybu nie zastosował można domniemywać, że strona ta nie jest reprezentowana przez takiego fachowego pełnomocnika i ten rygor nie będzie miał wówczas zastosowania.