Posiadanie samoistne

Odpowiedź prawnika: Posiadanie samoistne

Posiadanie według kodeksu cywilnego jest szczególnym, pozostającym pod ochroną prawa, stanem faktycznym, z którym prawo wiąże wiele doniosłych skutków prawnych o zróżnicowanym charakterze, jak nabycie prawa przez upływ czasu (zasiedzenie), nabycie roszczenia o przeniesienie własności zajętego pod budowę gruntu, nabycie roszczeń z tytułu posiadania rzeczy i inne. Bez względu na to, czy stan ten jest zgodny z prawem, czy nie, prawo udziela mu tymczasowej, prowizorycznej ochrony. (tak Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Stanisław Rudnicki; Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie VIII) ss. 584) Na stan posiadania składają się dwa składniki: materialny, objawiający się w samej możności władania rzeczą (corpus) oraz niematerialny, utożsamiany z wolą władania rzeczą (animus). Istotnym jest, iż dla spełnienia pierwszej z przesłanek nie jest konieczne efektywne pod względem gospodarczym korzystanie z rzeczy, nie trzeba nią faktycznie władać w określonym momencie czasowym, wystarcza sama taka możliwość.

W prawie polskim występują dwa rodzaje posiadania: samoistne i zależne. Przepisem regulującym ten stan rzeczy jest art. 336. Kodeksu cywilnego: "Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)". Posiadanie samoistne charakteryzuje sie tym, że posiadacz ma wolę władania rzeczą dla siebie w takim zakresie w jakim uprawnionym do tego byłby właściciel oraz ma faktyczne po temu możliwości. Natomiast posiadanie zależne wyraża się we władaniu rzeczą w zakresie prawa podmiotowego, innego niż prawo własności i powstaje najczęściej poprzez wydanie rzeczy na podstawie czasowej umowy o korzystanie, np najmu, dzierżawy, uzyczenia. Od posiadania zależnego należy odróżnić władztwo prekaryjne - gdy uprawniony zezwala na korzystanie z rzeczy w sposób grzecznościowy oraz dzierżenie, występujące w sytuacji, gdy włada się rzeczą nie dla siebie, ale za inną osobę. Posiadacz zależny, np. najemca, jest jednak jednocześnie dzierżycielem w zakresie prawa własności.

Posiadanie samoistne (właścicielskie) może zostać nabyte na podstawie umowy sprzedaży, dziedziczenia, zasiedzenia oraz zawładnięcie rzeczą porzuconą. Należy jednak zaznaczyć, że posiadania - zarówno samoistne jak i zależne - może ale nie musi być powiązane z podstawą prawną, ze względu na to, że odnosi się tak naprawdę tylko do sfery faktycznej, czyli woli i władztwa. Ewentualny tytuł prawny do rzeczy lub jego brak wpływa tylko na dobrą wiarę posiadacza.

Może także nastąpić zmiana na posiadanie samoistne w trakcie posiadania zależnego, jednakże nie może się to ograniczyć tylko do modyfikacji woli władania rzeczą, gdyż, ze względu na potrzebę zawiadomienia otoczenia i ostrzeżenia ewentualnego właściciela, konieczne jest zamanifestowania zmiany sytuacji na zewnątrz (orz. SN z 12 maja 1959 r., 1 CR 167/59, OSNCP 1/61, poz. 8 i orz. z 25 marca 1999 r., III CKN 214/98, niepubl.).

W dalszych kwestiach zwiazanych z posiadaniem odsyłam do artykułów: Kiedy można stać się właścicielem przez zasiedzenie? oraz W jaki sposób prawo chroni posiadanie rzeczy?.