Prawo autorskie i wzór przemysłowy

Odpowiedź prawnika: Prawo autorskie i wzór przemysłowy

W opisanej sytuacji należy przede wszystkim odnieść się do przepisów Prawa własności przemysłowej. Ta regulacja może dać odpowiedź na pytanie, jak traktować zwór klosza, o którym mowa w pytaniu. Chodzi tu o stwierdzenie, czy wzór ten jest wzorem przemysłowym. Zgodnie z powołaną wyżej ustawą jest nim nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

Wytworem zaś jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.

Wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób (wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy).

Wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.

Jeżeli produkt spełnia powyższe wymagania, może być uznany za wzór przemysłowy. Zasadniczo dopiero rejestracja tego wzoru powoduje, że uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. 

Wzór użytkowy może również stanowić utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W takiej sytuacji mamy do czynienia z kumulatywną ochroną wzoru – jako wzoru przemysłowego i dzieła. Ochrona praw majątkowych do utworu, przewidziana w przepisach prawa autorskiego, nie ma zastosowania tylko do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki wzór.  

Skoro wzór nie został zarejestrowany, należy sprawdzić, czy wzór ten używany obecnie przez innego producenta, został przez niego zarejestrowany.

W takim wypadku można rozważać dążenie do unieważnienia wzoru. Podstawą do unieważnienia jest wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa z rejestracji. W opisanej sytuacji należałoby wykazać, iż zarejestrowany wzór użytkowy nie był nowy. Podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji może być również stwierdzenie, że wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich. Co do tej drugiej podstawy, to należałoby wykazać, iż mamy do czynienia z dziełem, a co za tym idzie majątkowymi i osobistymi prawami autora tego dzieła. Uprawniony, o którym mowa w art. 74, może żądać od osoby, która nie będąc do tego uprawniona zgłosiła wzór, wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Ponadto może żądać ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia, a także, gdy naruszenie prawa do rejestracji jest zawinione, zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz jednej z organizacji, na cele popierania własności przemysłowej.  

W pytaniu jest mowa, jak się domyślamy, o nabyciu przedsiębiorstwa przez zięcia. W skład tego przedsiębiorstwa wchodził też nie zarejestrowany wzór przemysłowy, co można też określić jako uprawnienie do uzyskania prawa z rejestracji. Prawo do uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.  Umowa o przeniesienie prawa, o którym mowa wyżej, wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Umowa zbycia przedsiębiorstwa wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, więc forma przeniesienia prawa z wzoru przemysłowego byłaby zachowana.

Ponadto w skład przedsiębiorstwa wchodzą majątkowe prawa autorskie. Skoro przedsiębiorstwo zostało nabyte w czasie trwania małżeństwa, z założeniem, że za środki z majątku wspólnego, to jest objęte tą wspólnością. W pytaniu nie jest jednak sprecyzowane, na jakiej podstawie zięć nabył przedsiębiorstwo. Jeżeli była to darowizna, to co do zasady przedsiębiorstwo należy do majątku osobistego męża. Skoro przedsiębiorstwo zostało zbyte przed śmiercią twórcy wzoru, to nie wchodzi ono (jego składniki) do masy spadkowej.  

Natomiast co do osobistych praw autorskich w opisanej sytuacji (pod warunkiem, że mamy do czynienia z utworem, czyli przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia), to, jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, a po jego śmierci wskazane wyżej osoby, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.  Prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

• autorstwa utworu; 

• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; 

• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; 

• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; 

• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.