Prawo do odmowy składania wyjaśnień

Odpowiedź prawnika: Prawo do odmowy składania wyjaśnień

Na podstawie art. 175. § 1 kodeksu postępowania karnego oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. Ma on bowiem prawo do wyboru takiej obrony, jaką uważa za najskuteczniejszą. Może więc wybrać obronę bierną i korzystać z prawa do milczenia ( odmowy składania wyjaśnień), co jest konsekwencją zasady domniemania niewinności. Co więcej odmowa złożenia wyjaśnień lub odmowa odpowiedzi na poszczególne pytania (podobnie jak nie przyznanie się do winy i brak skruchy) nie mogą powodować żadnych negatywnych następstw dla oskarżonego. W szczególności nie może być uznawana za milczące przyznanie się do winy lub okoliczność wzmacniającą podejrzenie popełnienia przestępstwa bądź obciążającą przy wymiarze kary. Co do drugiej części pytania to obrońcę z urzędu oskarżony może otrzymać jeżeli: 1.Nie ma obrońcy z wyboru i w sposób wiarygodny wykaże, że nie stać go na opłacenie obrońcy z własnych środków, 2.Jest nieletni lub ma kłopoty z porozumiewaniem się albo zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności, 3.Jest aresztowany lub zarzuca mu się zbrodnię, a postępowanie prowadzi w pierwszej instancji sąd okręgowy. W przypadkach wymienionych w punktach 2 i 3 ustanowienie obrońcy jest obowiązkiem sądu i następuje z jego inicjatywy (z urzędu). Podobnie jest, gdy sąd zdecyduje o konieczności ustanowienia obrońcy ze względu na istnienie okoliczności utrudniających oskarżonemu samodzielną obronę. Jednakże w tych sytuacjach oskarżony ma obowiązek zapłaty wynagrodzenia za czynności obrońcy. Sąd może orzec zwrot tych kosztów po zakończeniu postępowania i w uzasadnionych przypadkach. Są dwa sposoby, które prowadzą do powołania obrońcy z urzędu : 1.wniosek oskarżonego 2.własna inicjatywa sądu (w przypadku obrony obligatoryjnej) Prawo do pomocy obrońcy jest uprawnieniem każdego oskarżonego, zatem przysługuje także tym osobom, których nie stać na opłacenie adwokata. Możliwość żądania ustanowienia obrońcy z urzędu dla osoby która wykaże, że nie stać jej na opłacenie obrońcy z własnych środków, zapewnia realizację tego prawa. We wniosku należy wskazać okoliczności, które powodują tak trudną sytuację finansową oskarżonego, że nie może on ponieść kosztów obrony, bo w przypadku ich zapłacenia on i jego rodzina nie mieliby środków wystarczających do niezbędnego utrzymania. Jeżeli we wniosku skłamie co do tych okoliczności, a na podstawie jego oświadczenia ustanowiono obrońcę, sąd może obrońcę odwołać. Wynagrodzenie obrońcy ustanowionego z urzędu dla oskarżonego, który nie ma środków na pokrycie kosztów obrony jest finansowane przez Skarb Państwa. Wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu należy kierować do prezesa sądu, w którym toczy się postępowanie karne, bo to on swoim zarządzeniem wyznacza konkretną osobę na obrońcę dla oskarżonego. Obrońca z urzędu, po ustanowieniu go przez sąd, ma prawo, ale zarazem i obowiązek podejmowania czynności w interesie oskarżonego.