Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Z art. 259 pkt 2 wynika, iż nie mogą być świadkami przedstawiciele ustawowi stron. Przyjmuje się, iż mogą być oni przesłuchani tylko w ramach przesłuchania stron – a zatem odnoszą się do nich reguły mające zastosowanie do przesłuchania stron. Małoletnie powódki, to strona w niniejszym postępowaniu, matka sprawująca nad nimi opiekę – to ich przedstawiciel ustawowy. Matka nie może zatem w tym postępowaniu zeznawać jako świadek i może być przesłuchana tylko w ramach przesłuchania stron. Stosownie do art. 304 kpc sąd uprzedza strony, że obowiązane są zeznawać prawdę i stosownie do okoliczności mogą być przesłuchane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia. Przed odebraniem przyrzeczenia sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. „Pouczony w trybie art. 304 kpc...” może oznaczać, że:
-
strona została pouczona o obowiązku mówienia prawdy, jeśli jest przesłuchiwana po raz pierwszy - czyli bez odbierania przyrzeczenia. Wówczas, naruszenie obowiązku mówienia prawdy nie skutkuje możliwością pociągnięcia strony do odpowiedzialności karnej.
-
strona została pouczona o odpowiedzialności karnej grożącej za składanie fałszywych zeznań, jeśli stosownie do okoliczności jest przez sąd przesłuchiwana ponownie po odebraniu przyrzeczenia. W tej sytuacji złożenie fałszywych zeznań jest podstawą pociągnięcia strony do odpowiedzialności. Znaczenie tego zapisu w protokole ("pouczony w trybie art. 304 kpc) zależne jest więc od sytuacji, w jakiej strona jest przesłuchiwana.
Literalne brzmienie cytowanego przepisu mogłoby sugerować, iż pociągnięcie przesłuchiwanej strony do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań może nastąpić tylko w wyniku uprzedzenia (pouczenia) o tejże odpowiedzialności, które miało miejsce przed odebraniem przyrzeczenia w związku z ponownym przesłuchaniem. Odebranie przyrzeczenia ma to znaczenie, że przesłuchiwany (w Państwa wypadku: przedstawiciel ustawowy małoletnich powodów czyli osoba przesłuchiwana w charakterze strony) może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej w trybie art. 233 § 1 kk, pod warunkiem, iż został o tym uprzednio pouczony. Oznacza to, że naruszenie samego obowiązku mówienia prawdy, nawet po uprzednim pouczeniu (o powinności wypełnienia go) przez sąd, w sytuacji, gdy strona była przesłuchiwana bez przyrzeczenia, nie skutkuje możliwością pociągnięcia jej do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Aby przesłuchiwana strona mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (ale, jak zaznaczono wyżej: dopiero w przypadku ponownego jej przesłuchania z odebraniem przyrzeczenia), fakt pouczenia o tejże odpowiedzialności musi być udokumentowany i znaleźć wyraz w protokole rozprawy (wynika to z art. 158 § 1 pkt 2 kpc stanowiącego, iż treść protokołu winna odzwierciedlać przebieg posiedzenia; por. wyrok SN z dnia 20 grudnia 1973r.; II CR 712/73; teza orzeczenia dostępna na http://www.lexpolonica.pl/). Zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu Karnego (kk), odpowiedzialności karnej podlega osoba składająca zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu (sądowym lub innym prowadzonym na podstawie ustawy) - dotyczy to zarówno świadka, strony, jak i jej przedstawiciela ustawowego (czyli osoby składającej zeznania w ramach przesłuchania stron). Jednakże warunkiem do pociągnięcia danej osoby do tej odpowiedzialności jest zarówno pouczenie, jak i udokumentowanie pouczenia.