Przesłuchanie strony przez konsula

Odpowiedź prawnika: Przesłuchanie strony przez konsula

Zakładamy, iż strona mieszkająca za granicą jest obywatelem RP. Wobec takich osób stosuje się bowiem przesłuchanie przez konsula RP. To zagadnienie reguluje art. 1133 par. 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego

Zgodnie z par. 2 tego artykułu: § 2. Do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego sąd zwraca się o przeprowadzenie dowodu bądź o doręczenie pisma, jeżeli osoba mająca być przesłuchana lub odbiorca pisma jest obywatelem polskim zamieszkałym za granicą albo pracownikiem polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego, misji zagranicznej lub urzędu konsularnego.  

Zgodnie z art. 18 ustawy oz 1984 r. o funkcjach konsulów RP stanowi jednak iż:

Art. 18. 1.  Na wniosek sądu lub innego właściwego organu Rzeczypospolitej Polskiej konsul:  

1) doręcza pisma i inne dokumenty;  

2) przesłuchuje strony, podejrzanych, świadków i biegłych;  

3) przekazuje do wykonania sądom i innym organom państwa przyjmującego wnioski o udzielenie pomocy prawnej. 

2. Czynności wymienione w ust. 1 pkt 1 i 2 konsul wykonuje, stosując odpowiednio właściwe przepisy prawa polskiego, jeżeli odbiorca pisma lub innego dokumentu albo osoba, która ma być przesłuchana, jest obywatelem polskim i zgadza się dobrowolnie przyjąć pismo lub inny dokument albo złożyć zeznanie, wyjaśnienie lub opinię.  

Z treści tego przepisu wynika po pierwsze iż istotnie konsul jest uprawniony do dokonania przesłuchania strony postępowania cywilnego. Z ust. drugiego tego artykułu wynika jednak, iż konsul wykonuje swoje czynności tylko pod warunkiem, iż obywatel polski zgadza się takie zeznanie złożyć. Wynikałoby z tego, iż konsul nie może tu zastosować środków przymuszenia strony do złożenia zeznań (grzywny), to czy obywatel polski będący stroną postępowania takie zeznania złoży zależy od niego.

Taki sam pogląd został wyrażony w literaturze przedmiotu:  „Przy udzielaniu pomocy prawnej polski urząd zagraniczny nie może grozić użyciem środków przymusowych i nie może ich stosować. Wezwania do stawienia się w celu przesłuchania nie mogą zawierać oznaczeń typu „stawiennictwo obowiązkowe"."  - Ciszewski Jan, Ereciński Tadeusz Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część czwarta. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Część piąta. Sąd polubowny (arbitrażowy), Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie II) ss. 485.

Jeśli strona uchyla się od dobrowolnego stawienia się w placówce konsularnej, to należy odwołać się do par. 3 w zw. Z par. 4 art. 1133 kpc. Na podstawie tych przepisów możliwe jest zwrócenie się przez sąd o udzielenie pomocy prawnej, do sądu kraju zamieszkania strony, w postaci właśnie takowego przesłuchania. W tym wypadku do przesłuchania zostanie najpewniej zastosowane prawo państwa zamieszkania tej osoby, które może przewidywać zastosowanie środków przymusu wobec strony. Nie jest wykluczone złożenie przez drugą stronę postępowania wniosku do sądu polskiego, przed którym toczy się postępowanie, o zwrócenie się o taką pomoc prawną do sądu zagranicznego.