Rachunki bankowe dla nierezydentów

30.3.2012

Pytanie:

"W regulaminach banków z którymi miałem do czynienia znajdują się zapisy o tym, że jedynie osoby mieszkające w Polsce mogą otwierać rachunki.Czy taki zapis jest zgodny z polskim prawem a jeśli tak, to czy takie prawo jest zgodne z regulacjami unijnymi? Czy bank w państwie członkowskim może odmówić prowadzenia rachunku osobie mającej miejsce zamieszkania w innym kraju UE?"

Odpowiedź prawnika: Rachunki bankowe dla nierezydentów

Od dnia akcesji Rzeczypospolitej Polskiej do UE na naszym terytorium obowiązują cztery podstawowe swobody unijne: swoboda przepływu osób, towaru, i kapitału oraz swoboda świadczenia usług. Poprzez swobodę przepływu kapitału należy rozumieć możliwość dokonywania transferu zysków z jednego kraju członkowskiego UE do drugiego oraz prawo inwestowania i nabywania wszelkich walorów rzeczowych i finansowych za granica bez żadnych przeszkód. W praktyce oznacza to możliwość swobodnego prowadzenia działalności na terenie Wspólnoty oraz dokonywania w dowolnej formie rozliczeń finansowych między obywatelami oraz osobami prawnymi w ramach Unii Europejskiej. Zatem należy uznać, iż każdy mieszkaniec Państwa Członkowskiego ma prawo do otwarcia i prowadzenia rachunku bankowego w dowolnie wybranym przez siebie banku, mającym siedzibę na terytorium dowolnego Państwa Członkowskiego UE.

Polskie prawo bankowe nie wprowadza ograniczeń tej swobody w tym sensie, iż nie wymaga przedstawienia dowodu stałego zamieszkania na terytorium RP w celu zawarcia umowy rachunku bankowego. Należy zatem stwierdzić, iż omawiany wymóg stawiany przez banki w swoich regulaminach nie znajduje oparcia w przepisach polskiego prawa bankowego.

Jednakże, naszym zdaniem, żądanie przedstawienia zaświadczenia o stałym pobycie na obcokrajowca na terytorium RP może być uzasadniane następującymi okolicznościami.

Po pierwsze wymóg ten może odnosić się do obywateli państw, nie będących członkami UE.
Po drugie do umowy rachunku bankowego zastosowanie ma przepis art. 353¹ kodeksu cywilnego (k.c.) ustanawiający zasadę swobody umów. Jak wskazuje się w doktrynie treścią tej zasady jest swoboda w podjęciu decyzji o zawarciu lub niezawarciu umowy a także w wyborze kontrahenta. Z art. 353¹ (w powiązaniu jednak z pozostałymi przepisami Kodeksu cywilnego) można wyprowadzić wniosek, że zasada swobody umów wiąże się z czterema zasadniczymi cechami: 1) istnieje swoboda zawarcia lub niezawarcia umowy, 2) istnieje możliwość swobodnego wyboru kontrahenta, 3) treść umowy może być przez strony kształtowana w zasadzie w sposób dowolny, 4) forma umowy również w zasadzie zależy od woli stron. Mówiąc o zasadzie swobody umów w ścisłym tego słowa znaczeniu, należy mieć na uwadze tylko wpływ stron na treść umowy, a więc unormowanie zawarte w art. 353¹ (tak: Tadeusz Wiśniewski w: Dmowski Stanisław, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kołakowski Krzysztof, Wiśniewski Tadeusz, Żuławska Czesława, Gudowski Jacek, Bieniek Gerard: Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I; Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IX) ss. 851). Nie można bowiem powiedzieć, iż ktokolwiek ma roszczenie do banku o zawarcie umowy rachunku bankowego. Wydaje się jednakże, iż odgórne ustanowienie wymogu posiadania stałego miejsca zamieszkania na terytorium RP wobec obywateli Państw Członkowskich UE w celu zawarcia rachunku bankowego stanowi ograniczenie swobody przepływu kapitału, które nie może zostać uzasadnione swobodą umów.
Po trzecie należy pochylić się nad kwestią licencji banku na wykonywanie czynności bankowych poza granicami kraju. Aby bank mógł dokonywać jakichkolwiek czynności bankowych potrzebne do tego stosowne zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego. Stosowne zezwolenie jest udzielane w zezwoleniu na utworzenie banku. Jednakże aby bank z jednego Państwa Członkowskiego mógł wykonywać działalność bankową na terytorium innego Państwa Członkowskiego potrzebna jest do tego wymiana stosownych zawiadomień pomiędzy organami państwowymi sprawującymi nadzór nad systemem bankowym w obu Państwach. Przepis ten [art. 48b ustawy prawo bankowe – przyp. red], mający związek z art. 48a, zawiera zasadę uznawania na obszarze Unii Europejskiej przez państwo goszczące licencji (w Polsce noszącej nazwę zezwolenia na utworzenie banku, o treści wskazanej w art. 34 ust. 1) uzyskanej w państwie macierzystym. Dopuszcza wykonywanie przez bank krajowy tych czynności (wszystkich lub niektórych), jakie zostały objęte zezwoleniem, aczkolwiek do faktycznego rozpoczęcia działalności w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej potrzebna jest jeszcze wymiana informacji (zawiadomień) między właściwymi władzami nadzorczymi. Tę swoistą procedurę regulują dalsze przepisy rozdziału 2a (art. 48c–48g), przy czym jest ona bardziej skomplikowana w przypadku zamiaru utworzenia przez bank krajowy oddziału, a prostsza w przypadku zamiaru podjęcia działalności transgranicznej – tak: Fojcik-Mastalska Eugenia [w:] Bączyk Mirosław, Góral Lesław, Fojcik-Mastalska Eugenia (redakcja), Pisuliński Jerzy, Pyzioł Wojciech Najnowsze wydanie: Prawo bankowe. Komentarz; Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis str. (wydanie V) ss. 840). Zatem jeżeli bank nie posiada stosownych zezwoleń do prowadzenia działalności bankowej na terytorium innego Państwa Członkowskiego to wymóg posiadania stałego zamieszkania na terytorium RP przy otwieraniu rachunków bankowych wydaje się uzasadniony i nie narusza zasady swobody przepływu kapitału. Stanowisko to jest o tyle dyskusyjne, iż posiadanie stałego pobytu w Polsce przez obcokrajowca jeszcze nie przesądza o tym, iż umowa nie została zawarta na terytorium innego kraju (chociaż jest to mało prawdopodobne). Dodatkowym argumentem stanowiącym o słabości prezentowanego argumentu jest fakt niejako utożsamiania posiadania miejsca stałego pobytu w RP z terytorium Państwa, na którym wykonywana jest działalność bankowa. Pytającemu bowiem chodzi zapewne o przypadek, w którym obywatel kraju członkowskiego UE przyjeżdża do Polski i chce założyć konto w banku korzystając ze swobody przepływu kapitału. Wydaje się zatem, iż w takim przypadku czynności bankowe dokonywane są na terytorium RP.

Podsumowując wydaje się, iż zawarcie w regulaminie banku odgórnego warunku, iż dla zawarcia umowy rachunku bankowego pomiędzy bankiem a obywatelem Państwa Członkowskiego UE wymaga się udowodnienia posiadania stałego pobytu w Polsce jest ograniczeniem swobody przepływu kapitału. Nie podejmujemy się jednakże rozstrzygnąć tej kwestii w sposób jednoznaczny. Wskazujemy, iż właściwym organem, władnym do rozstrzygnięcia wskazanego problemu jest niezawisły sąd.

Zespół prawników
e-prawnik.pl

Odpowiedź prawnika: Rachunki bankowe dla nierezydentów

Komentarze