Rozszerzenie aktu oskarżenia

Odpowiedź prawnika: Rozszerzenie aktu oskarżenia

Powołany w pytaniu artykuł 12 kodeksu karnego stanowi, iż dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego. Przepis ten będzie miał zatem zastosowanie, kiedy zostaną spełnione 3 przesłanki:

1. krótkie odstępy czasu między dwoma lub więcej zachowaniami sprawcy,

2. wykonanie z góry powziętego zamiaru,

3. tożsamość pokrzywdzonego, jeżeli podmiotem zamachu jest dobro osobiste.

„Krótkie odstępy czasu” to co najwyżej, kilkutygodniowe przerwy w działalności sprawcy. Pojęcie „wykonanie z góry powziętego zamiaru” odnosi się do przypadków, gdy sprawca planuje lub chociażby obejmuje swoim zamiarem w ogólnych zarysach dwa lub więcej zachowania. Wykluczone jest stosowanie instytucji przestępstwa ciągłego do przestępstw nieumyślnych.

Natomiast wspomniany artykułu 212 kodeksu karnego stanowi: ”Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca dopuszcza się takiego czynu za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.  Ściganie powyższego przestępstwa odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Artykuł 12 nie stanowi jednak o „rozszerzeniu” aktu oskarżenia. Powoduje on, iż kilka zachowań sprawcy jest traktowane jako jeden czyn. Nie ma potrzeby zatem dokonywania zmian aktu oskarżenia. Faktem jednak jest, iż rzetelna ocena zastosowania tego przepisu właściwie możliwa jest tylko po zapoznaniu się ze szczegółami konkretnej sprawy. Przepisy zawsze mają tylko charakter abstrakcyjny.
Rozumiemy, iż w opisany przypadku chodzi zapewne o przytoczenie jeszcze co najmniej jednego znaczenia, które jest identyczne jak to lub te będące przedmiotem aktualnego aktu oskarżenia.

Faktycznie z racji tego, iż przestępstwo z artykułu 212 ścigane jest z oskarżenia prywatnego, postępowanie w tej sprawie odbywa się według reguł postępowania karnego regulowanego przepisami kodeksu postępowania karnego z rozdziału 52. Zgodnie bowiem z artykułem 485 kodeksu postępowania karnego w sprawach z oskarżenia prywatnego stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym, z zachowaniem przepisów niniejszego rozdziału.

Ostatnią kwestią do wyjaśnienia pozostaje artykuł 398 kodeksu postępowania karnego. Stanowi on, iż j  eżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu.  W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia.

Jak wynika z powyższego artykuł 398 dopuszcza rozszerzenie oskarżenia na rozprawie i normuje rozpoznanie nowego oskarżenia na tej samej rozprawie za zgodą oskarżonego oraz wniesienie nowego lub dodatkowego aktu oskarżenia w razie odroczenia rozprawy. Proszę jednak zauważyć, iż w przytoczonym przepisie chodzi o nowy czyn, co należy rozumieć jako nie ten sam czyn, co już objęty oskarżeniem. Jeżeli natomiast akt oskarżenia wcześniej został oparty na wspomnianym artykule 12 kk, to kilka zachowań zostało potraktowanych jako ten sam czyn. Należy zatem odróżnić, czy sprawca dokonał np. trzeciego z kolei czynu, które należy podporządkować artykułowi 12 kk (czyli jest pod warunkami przedstawionymi powyżej jednorodny), czy też może chodzi rzeczywiście o zupełnie nowy czyn. Jesteśmy skłonni stwierdzić, iż raczej jest to kolejne zachowanie z racji brzmienia artykułu 12 kk stanowiący jeden czyn w świetle prawa karnego materialnego (skoro za każdym razem jest mowa o art. 212 kk), a nie zupełnie nowy czyn, którym musiałoby być zupełnie inne, kolejne przestępstwo.