Tryb uproszczony i zwykły w procesie karnym

Odpowiedź prawnika: Tryb uproszczony i zwykły w procesie karnym

Zasadą jest, że w postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, jeżeli przepisy rozdziału o postępowaniu uproszczonym nie stanowią inaczej. Odmienności są takie, że sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone dochodzenie.

Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1. zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 złotych,

2. przewidziane w art. 159 i 262 § 2 Kodeksu karnego,

3. przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 złotych.

Spośród spraw o przestępstwa wymienione w pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 187, 197 § 2, art. 201, 228 § 2, art. 229 § 2, art. 230 § 2, art. 230a § 2, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 234, 235, 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 258 § 1 i 2, art. 265 § 1 i 3, art. 266 § 2, art. 271 § 1 i 2 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.

Poza tym dochodzenia nie prowadzi się:

• w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem; przepisu art. 259 § 3 nie stosuje się,

• jeżeli zachodzą okoliczności wymienione w art. 79 § 1.

Dokończenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa z uwagi na przekroczenie czasu na dochodzenie nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sprawy w trybie uproszczonym.

Wniosek oskarżonego, o wydanie wobec niego wyroku skazującego złożony przed rozprawą w postępowaniu uproszczonym, sąd może rozpoznać na posiedzeniu. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony, przesyłając im odpis wniosku. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pokrzywdzonego lub oskarżyciela publicznego nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku, jeżeli spełnione są pozostałe warunki do wydania wyroku skazującego wobec oskarżonego.

W postępowaniu uproszczonym, jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, a sprawę skierowano na rozprawę główną, odpis aktu oskarżenia można doręczyć oskarżonemu łącznie z wezwaniem na rozprawę. W postępowaniu uproszczonym sąd rozpoznaje sprawę jednoosobowo (na rozprawie zasadą jest skład 2 + 1). Prezes sądu rejonowego może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli jest to uzasadnione jej okolicznościami. Prezes sądu okręgowego może zarządzić rozpoznanie sprawy jednoosobowo, jeżeli była rozpoznana w pierwszej instancji w takim składzie. Niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia, a akt oskarżenia odczytuje protokolant.

Jeżeli oskarżony, któremu doręczono wezwanie, nie stawi się na rozprawę główną, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, a jeżeli nie stawił się również obrońca - wydać wyrok zaoczny – jest to najbardziej niekorzystna regulacja w stosunku do oskarżonego. Z uwagi na odformalizowanie postępowania uproszczonego stawiennictwo oskarżonego nie jest warunkiem koniecznym do wydania wyroku. Jednakże rozprawy głównej nie można przeprowadzić w czasie nieobecności oskarżonego, jeżeli usprawiedliwiwszy swe niestawiennictwo wnosił o odroczenie rozprawy. Poza tym wydanym wyrokiem zaocznym można orzec tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów. Oczywiście wyrok zaoczny należy doręczyć oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie. Może on połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu, by mógł wnieść apelację od wyroku. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nie usprawiedliwioną. Na postanowienie to służy zażalenie. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę.

Gdyby po rozpoczęciu przewodu sądowego okazało się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd za zgodą oskarżonego rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym w tym samym składzie. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni (w zwyczajnym 35 dni).

Są to wszystkie różnice pomiędzy postępowaniem zwyczajnym i uproszczonym. Poza tym jak na wstępie wskazano w postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym.